Betroiarena
Xenpelar
Xenpelarren bertso guztiak jabetza publikokoak dira, duela 100 urte baino gehiago hil zelako. Hemengo bertsoak Bertso jarriak liburutik hartutakoak dira, jabetza publikoko Klasikoen gordailua bilduman dagoena.

Betroiarena


Bertso berriyak jartzen
orain naiz abiyan,
predikatzera nua
Euskal-erriyan;
betroi bat artu nuen
Ernanin feriyan,
galantziya egingo
zuela agiyan;
tristura begiyan,
beti auleriyan,
ez aren premiyan
nere fameliyan;
Senpelarrek dakizki
Errenteriyan.


Ostegun joan danian
amabost Ernaniñ
betroiaren tratua
genduen egiñ;
Inaziyo saltzalle,
erostuna Fermiñ,
emeretzi ezkutu
geniyon eragiñ;
sabelian du miñ,
iñork ase eziñ,
artuaru muziñ,
eztu nai ediziñ;
atzetik biar ditu
zazpi medeziñ.


Informe txarrak dira
orrentzat auzotik
espalda ateriya,
urgun besotik;
eztula ta antziya
ukullo-zozotik,
desterratuko nuke
nik nere bototik;
amarra lepotik,
grilluak orpotik,
makillaz ondotik
jotzen det gogotik;
etzaio ajolarik
ezerengatik.


Oraindik gaztia da
ogei ta sei urte;
ernari omen ditu
bost illabete;
nik eztiyot igertzen,
ala esan dute,
gezurra baldin bada
engañatu naute;
aragiya aparte,
ezurretan torpe,
zañak dauzki fuerte,
zeñek nai du merke?
zikiro baten truka
emango nuke.


Kara iguala du
aurrian ta atzian,
basurdia diruri
zutik jartzian;
konsuelo bat daukat
nere biotzian
bizirikan gelditzen
bada Ilbeltzian,
ori umatzian,
esnia extian,
gazta abatsian,
gazura arratsian;
belarrak gizenduko
du Maiatzian.


Zure arboletikan
datorren loria,
frutua konserbatzen
pare gabia;
umatzen baldin bada
ai zer poderia!
guardatuko diot
bere onoria;
orren koloria
beltza ta moria,
juan zaio floria,
lenago obia;
nere fameliyaren
ondadoria.


Begi bat itxua du,
adar biyak motzak,
krisellua diruri
aren kokotzak;
ikaratutzen gaitu
eztularen otsak,
burlaka asi zaizka
elizatik ontzak;
sano dauzka ortzak,
agiña zorrotzak,
tristura biotzak,
dantzan dabill otzak;
eztiyo onik egin
leku arrotzak.


Borroka dabillela
juan zaizka adarrak,
eziñ sujetaturik
.bere indarrak;
lurrera botatzen du
euliyaren kargak,
talentu onak dauzka
nere betroi zarrak;
jendiaren farrak
ez dirade txarrak;
ganaru elbarrak
juntura igarrak;
burruntziya diruri
aren bizkarrak


Nere betroiak ez du
auko loalia,
egunero nai ezik
ogi-alia;
alare eziñ jaso
lepoko jualia,
buruba makurtuta
zerbaiten galdia;
aren zaldalia
ezta debaldia,
gauza onen zalia,
bizkotxo jalia;
malezi asko duen
arrantzalia.


Buruba jarri zaio
lurrera begira,
belarriyak zintzilik
ai zer segira!
albaitero guziyak
ikaratzen dira,
zeñek sendatuko du
orlako erida?
bajatzen ari da
irutatik bira;
au nere perdira,
nork nai du erdira;
bañan eztet eman nai
Euskal-errira.


Urtiak gallendu ta
ajiak azaldu,
daukanak obe zuen
artu ezpalu;
etxetikan kanpora
eziñ det bialdu,
joka asten naiz bañan
laister urrikaldu;
aragiya galdu,
larrua ona du,
ezurrak onradu;
frantzesak nai badu,
laban-kirtenetako
obe det saldu.


Orra bertso berriyak
Senpelarrek para,
askok jakin dezala
nere euskara;
ustez alabatu det
betroiaren kara;
ukulluan eztulka
pasatzen du gaba;
au gure ikara,
sano du ijara,
guziya tripara,
orlakua zara;
desterratu nazazu
gezurra bada.