Biblia/Deuteronomioa

←Zenbakiak

Biblia Deuteronomioa

Josue→

Itzulpena: Elizen Arteko Biblia taldea

1. Atala

¹Hauek dira Moisesek Israel herri osoari zuzenduriko hitzaldiak, Jordanez bestaldean, basamortuan, Sufen aurrez aurre dagoen haranean, hau da, Paran eta Tofel, Laban, Hatzerot eta Di-Zahaben arteko haranean. ²Hamaika eguneko ibilaldia dago Horebetik Kadex-Barnearaino Seir mendialdeko bidetik.

³Berrogeigarren urteko hamaikagarren hilaren lehen egunean mintzatu zitzaien Moises israeldar guztiei, Jaunak aginduriko guztia adieraziz, ⁴Hexbonen bizi zen amortarren errege Sihon eta Axtarot-en eta Edrei-n bizi zen Baxango errege Og garaitu eta gero. ⁵Moises ondorengo irakaspena azaltzen hasi zitzaien israeldarrei Jordanez bestaldean, Moab lurraldean.

⁶Moisesek esan zuen: «Honela mintzatu zitzaigun Jauna geure Jainkoa Horeb mendian: Luzaro egon zarete jadanik mendi honen ondoan. ⁷Abia zaitezte eta joan amortarren mendialde eta inguruetara: haranera, mendialdera eta Xefela lautadara, Negebera eta kostaldera, kanaandarren lurraldera eta Libanora, Eufrates ibai handiraino. ⁸Hara, eskura ematen dizuet lurralde hori: joan eta jabetu nik, Jaun honek, zuen arbaso Abraham, Isaak eta Jakobi eta beraien ondorengoei zin eginez agindutako lurraldeaz.

⁹«Orduan esan nizuen: Nik bakarrik ezin zaituztet eraman: ¹⁰Jaunak zeuen Jainkoak ugaldu egin zaituzte eta, egun, zeruko izarrak bezain ugari zarete. ¹¹Jaunak zeuen arbasoen Jainkoak mila bider ugariago egin eta bedeinka zaitzatela, hitz eman dizuen bezala. ¹²Baina nola eraman dezaket nik bakarrik zuen arazo eta auzien zama? ¹³Aukera itzazue leinu bakoitzetik gizon jakintsu, buruargi eta trebatuak, eta zuen buru ezarriko ditut.

¹⁴«Nire proposamenari ongi irizten zeniotela erantzun zenidaten. ¹⁵Orduan, zuen artetik gizon jakintsu eta trebatuak hartu eta zuen buru ezarri nituen: mila, ehun, berrogeita hamar eta hamarreko taldeen buru; eta leinuentzat funtzionarioak izendatu nituen.

¹⁶«Agindu hauek eman nizkien zuen epaileei: "Herritarren auziak entzun eta zuzenbidez erabakiko dituzue, auziok beste herritarrekin nahiz etorkinekin izan. ¹⁷Ez duzue alderdikeriaz epaituko: entzun txikiei handiei bezala, eta ez izan inoren beldur, Jainkoa baita benetako epailea. Auziren bat zailegia gertatzen bazaizue, jo niregana eta neuk erabakiko dut". ¹⁸Aldi hartan bertan, egin behar zenuten guztiaz aginduak eman nizkizuen.

¹⁹«Beraz, Jaunak gure Jainkoak agindu bezala, Horebetik abiatu eta ikusi duzuen basamortu handi eta beldurgarri honetan barrena ibili ginen, amortarren mendialdera bidean, Kadex-Barneara iritsi arte. ²⁰Orduan esan nizuen: Jaunak gure Jainkoak ematen digun amortarren mendialdera iritsi zarete. ²¹Begira, Jaunak zeuen Jainkoak eskura ematen dizue lurraldea. Joan eta jabetu hartaz, Jaunak zuen arbasoen Jainkoak hitz eman bezala. Ez izan beldur! Ez kikildu!

²²«Zuek niregana etorri eta esan zenidaten: Bidal ditzagun aurretik zenbait gizon lurraldea ikertzera, zein bidetatik joan eta zein hiritara sartu jakinaraz diezaguten.

²³«Ongi iruditu zitzaidan proposamena, eta hamabi gizon bereizi nituen, leinu bakoitzeko bat. ²⁴Haiek mendialderantz abiatu eta, Exkol ibarrera iritsirik, inguruak ikertu zituzten. ²⁵Hango zenbait fruitu hartu zuten eta, itzultzean, Jaunak geure Jainkoak ematen zigun lurraldea ederra zela adierazi ziguten.

²⁶«Zuek, ordea, ez zenuten igo nahi izan, baizik eta Jaunaren zeuen Jainkoaren esana desobeditu ²⁷eta etxoletan marmarrean hasi zineten, esanez: Gorrotoa digulako atera gaitu Jaunak Egiptotik, amortarren esku utzi eta suntsitzeko. ²⁸Nora joko dugu orain? Mandatariek adore gabe utzi gaituzte esanez, hango jendea gu baino handiagoa eta indartsuagoa dela, hiriak handiak, zerurainoko harresiz inguratuak, eta Anak erraldoiaren ondorengoak ere ikusi dituztela.

²⁹«Nik esan nizuen: Ez ikaratu! Ez izan haien beldur! ³⁰Jauna zeuen Jainkoa aurretik doakizue eta zuen alde borrokatuko da, Egipton zuen begi-bistan egin zuen bezala; ³¹basamortuan ere ikusi ahal izan duzue nola Jaunak zeuen Jainkoak, aitak bere haurra bezala, ekarri zaituzten honaino bide guztian zehar.

³²«Hala eta guztiz ere, ez zineten Jaunarengan zeuen Jainkoarengan fidatu, ³³etxolatzeko lekua zuei aurkitzeko, bera bidean aurretik zihoakizuen arren, gauez suaren bidez bidea argituz, eta egunez lainoaren bidez gidatuz.

³⁴«Aditu zituen Jaunak zuen marmarioak eta, sumindurik, honela egin zuen zin: ³⁵Belaunaldi gaizto honetako gizaseme batek ere ez du ikusiko zuen arbasoei zin eginez agindutako lurralde ederra, ³⁶Jefuneren seme Kalebek izan ezik: honek, bai, ikusiko du, eta berari eta beraren ondorengoei emango diet ikertzen ibili den lurraldea, guztiz leiala izan baitzait.

³⁷«Zuen erruz, nirekin ere haserretu egin zen Jauna, eta esan zidan: Zu zeu ere ez zara lurralde horretan sartuko. ³⁸Nunen seme Josue, zure laguntzailea, izango da sartuko dena. Emaiozu adore, berak eskuratuko baitio lurraldea Israel herriari. ³⁹Zuen seme-alabak, gatibu eroriko zirela zeniotenak, ongia eta gaizkia bereizteko gai ez diren haurrak, sartuko dira lurraldean: horiei emango diet eta bertako jabe izango dira. ⁴⁰Zuei dagokizuenez, egin bira eta jo basamorturantz, Itsaso Gorrirantz.

⁴¹«Zuek erantzun zenidaten: "Bekatu egin dugu Jaunaren aurka! Baina orain borroka egingo dugu, Jaunak geure Jainkoak agindu digun bezala". Eta guztiok armak hartu zenituzten, mendira aise igoko zinetelakoan. ⁴²Baina Jaunak esan zidan: Agindu ez igotzeko borrokara, ni ez bainago beraiekin. Etsaiek hondatu egingo dituzte.

⁴³«Esan nizuen arren, ezentzun egin zenidaten. Desobeditu egin zenioten Jaunari eta, zeuen ausarkerian, mendira igo zineten. ⁴⁴Orduan, mendialdean bizi ziren amortarrek, bidera irten eta erle-piloak bezala pertsegituz, garaitu egin zintuzteten Seirtik Hormaraino. ⁴⁵Itzuleran, negar egin zenuten Jaunaren aurrean, baina ez zizuen aditu, ez jaramonik egin. ⁴⁶Horregatik gelditu zineten hainbeste denbora Kadexen bizitzen.

2. Atala

¹«Segidan, bira egin eta basamorturantz jo genuen, Itsaso Gorrirantz, Jaunak agindu bezala, eta Seir mendialde inguruan ibili ginen harat-honat luzaro. ²Azkenik, Jaunak esan zidan: ³Luzaroegi ibili zarete jadanik mendialde horren inguruan; jo ezazue iparraldera! ⁴Agindu herriari: Ahaide dituzuen Esauren ondorengoen bizileku den Seir lurraldea igaroko duzue. Zuen beldur diren arren, egin kontu! ⁵Ez hasi haiekin borrokan, ez baitizuet haien lurralde-zatitxo bat ere emango, Seir mendialdea Esauren ondorengoei eman baitiet jabetzan. ⁶Behar duzuen jatekoa eta edateko ura erosi egingo dituzue. ⁷Gogoan izan Jaunak zeuen Jainkoak egintza guztietan bedeinkatu zaituztela eta basamortu izugarri honetan egin duzuen ibilaldiaz arduratu dela; zeuekin izan duzue berrogei urte hauetan eta ez zaizue ezer falta izan.

⁸«Beraz, gure ahaide diren Esauren ondorengoen Seir lurralde ondotik igaro ginen, Elat eta Etzion-Geberretik datorren Arabako bidetik. Gero, norabidea aldatuz, Moabeko basamorturantz jo genuen.

⁹«Orduan, Jaunak esan zidan: Ez eraso moabdarrei, ez hasi borrokan, ez baitizuet haien lurralderik emango; Loten ondorengoak direnez, beraiei eman diet Ar eskualdea. ¹⁰(Lehenago emitarrak bizi ziren bertan, herri handi eta jendetsua, Anak erraldoiaren ondorengoak bezain altuera handikoa. ¹¹Gehienek refatartzat zeuzkaten, baina moabdarrek emitar deitzen zieten. ¹²Seir lurraldean, berriz, hortarrak bizi izan ziren lehenago; baina Esauren ondorengoek lurralde hartatik bota eta suntsitu egin zituzten eta bertan jarri ziren bizitzen, israeldarrek Jaunak jabetzan eman dien lurraldean egin duten bezala). ¹³Eta orain, abiatu eta igaro Zered erreka.

«Hala egin genuen. ¹⁴Kadex-Barneatik atera eta Zered erreka igaro arteko bidean hogeita hemezortzi urte eman genituen. Ordurako desagertua zen kanpalekutik, Jaunak zin egin zien bezala, gudu-gizonen belaunaldi hura guztia. ¹⁵Jaunak berak jo zituen, kanpalekutik erabat desagertarazi arte.

¹⁶«Gudu-gizon haiek guztiak hil zirenean, ¹⁷Jaunak esan zidan: ¹⁸"Gaur bertan zeharkatuko duzue Moabeko muga Ar eskualderantz. ¹⁹Amondarrekin topo egitean, ez eraso, ez hasi borrokan, ez baitizuet amondarren lurralderik emango; hauek ere Loten ondorengoak direnez, beraiei eman diet jabetzan lurralde hori". ²⁰(Gehienek refatarren herrialdetzat zeukaten hau ere, lehenago refatarrak bizi izan baitziren bertan; baina amondarrek zanzumiar deitzen zieten. ²¹Herri handi eta jendetsua zen, Anak erraldoiaren ondorengoak bezain altuera handikoa. Baina Jaunak suntsitu egin zituen, eta amondarrak, haiek lurraldetik bota ondoren, bertan jarri ziren bizitzen. ²²Beste horrenbeste egin zuen Jaunak Seirren bizi ziren Esauren ondorengoen alde: hortarrak suntsitu egin zituen, eta moabdarrak, haiek lurraldetik bota ondoren, bertan bizi dira gaurdaino. ²³Gauza bera gertatu zitzaien Gazarainoko hirietan bizi ziren abiarrei: Kretatik etorritakoek suntsitu egin zituzten eta beraien lurraldean jarri ziren bizitzen).

²⁴«Gero, Jaunak esan zidan: Abia zaitezte eta igaro Arnon erreka. Zuen esku jartzen ditut Sihon, Hexbongo errege amortarra, eta beronen lurraldea. Ekin borrokari eta hasi lurraldeaz jabetzen. ²⁵Gaurdanik zuenganako izua eta beldurra sartuko dizkiet munduko herri guztiei: zuen berri jakitean, ikara larriak hartuko ditu.

²⁶«Kedemot basamortutik mezulariak bidali nizkion Hexbongo Sihon erregeari bakezko mezu honekin: ²⁷Utz iezaguzu zure lurraldetik igarotzen. Errepidetik joango gara, inora saihestu gabe. ²⁸Behar ditugun jatekoa eta edateko ura erosi egingo ditugu. Utzi, arren, igarotzen bakarrik, ²⁹Seirko Esauren ondorengoek eta Ar eskualdeko moabdarrek utzi diguten bezala, Jordan ibaia igaro arte, Jaunak geure Jainkoak ematen digun lurraldera joateko.

³⁰«Baina Hexbongo Sihon erregeak ez zigun bere lurraldetik igarotzen utzi. Jaunak gure Jainkoak burugogor eta setatsu bihurtu zuen, bera guri eskura emateko asmoz, gaur ikus daitekeen bezala. ³¹Izan ere, Jaunak esan zidan: Oraindanik eskura ematen dizkizut Sihon eta beronen lurraldea. Hasi horretaz jabetzen.

³²«Sihon eta beronen gizonak bidera irten zitzaizkigun Jahtzan, borrokara. ³³Baina Jaunak gure Jainkoak gure esku jarri zuen; Sihon, beronen semeak eta herri osoa garaitu genituen. ³⁴Hala, bertako hiriez jabetu eta jendea erabat suntsitu genuen: gizon, emakume eta haur, ez genuen utzi inor ere bizirik. ³⁵Abereak eta konkistatu genituen hirietako ondasunak bakarrik gorde genituen gudu-harrapakin gisa. ³⁶Arnon erreka ondoan dagoen Aroer hiritik eta ibarraren ertzean dagoen hiritik Galaaderaino, ez zen izan guretzat eskuraezineko hiririk, denak eman zizkigun eskura Jaunak geure Jainkoak. ³⁷Amondarren lurraldea bakarrik utzi genuen ukitu gabe: Jabok erreka inguruko eskualdea eta mendialdeko hiriak, hau da, Jaunak geure Jainkoak galarazi zizkigun lekuak.

3. Atala

¹«Gero, gora jo genuen, Baxanerantz. Baina, Edrei hirian, Baxango Og erregea bidera irten zitzaigun gudaroste osoarekin borrokara.

²«Orduan, Jaunak esan zidan: Ez izan horren beldur, bera, beraren gudarostea eta lurraldea zure esku utzi baititut; horri ere Hexbongo Sihon errege amortarrari egindakoa bera egingo diozu.

³«Horrela, gure esku jarri zituen Jaunak gure Jainkoak Baxango Og erregea eta beronen gudaroste osoa, eta garaitu egin genituen, bizirik inor ere ez uzteraino. ⁴Haien hiri guztiak konkistatu genituen, bat ere utzi gabe: guztira, hirurogei hiri, hau da, Baxango Og erregearen erresuma osatzen zuen Argob eskualde osoa; ⁵hiri guztiok gotortuak ziren, harresi handiz inguratuak, morroiloz hornituriko ate-tzarrak zituztelarik; gainera, harresi gabeko beste hiri asko hartu genituen. ⁶Erabat suntsitu genituen, Hexbongo Sihon erregearekin egin bezala, bertako jende guztia garbituz: gizon, emakume eta haur; ⁷hirietako abere eta ondasunak, aldiz, gudu-harrapakin gisa hartu genituen.

⁸«Horrela bada, Jordanez bestaldeko, ekialdeko, bi errege amortar haien lurraldeak eskuratu genituen, Arnon errekatik Hermon mendiraino ⁹(mendi horri "Sirion" deitzen diote sidondarrek eta "Senir" amortarrek). ¹⁰Gure esku gelditu ziren lautadako hiri guztiak, baita Galaad eta Baxan eskualdeak ere, Baxango Ogen erresumako Salka eta Edrei hirietaraino. ¹¹(Baxango Og erregea zen antzinako refatar erraldoietarik gelditzen zen bakarra; Raban, amondarren hiriburuan, dagoen basalto harrizko haren hilobiak erakusten du erraldoitasun hori, lau metro eta erdi luze eta bi metro zabal baita, ohiko neurriaren arabera).

¹²«Orduan jabetzan hartu genuen lurraldea honela banatu genuen: Arnon erreka ondoan dagoen Aroertik hasita Galaadeko mendialdearen erdia bertako hiriekin Ruben eta Gaden leinuei eman nien. ¹³Galaadeko gainerako lurraldea eta Ogena izandako erresuma, hau da, Argob eskualdea eta Baxan osoa, refatarren eskualde esaten ziotena, Manasesen leinu erdiari eman nizkion. ¹⁴Manasesen seme Jairrek Argob eskualdea eskuratu zuen gexurtar eta maakatarren mugetaraino, eta bere izena eman zion Baxango alderdi horri, "Jairren Herrixkak" alegia, eta horrelaxe deitzen da gaurdaino. ¹⁵Makirri Galaad eskualdea eman nion. ¹⁶Ruben eta Gaden leinuei Galaad eskualdearen gainerakoa eman nien, Arnon errekatik —errekaren erdian zegoen muga— amondarren lur-muga zen Jabok errekaraino; ¹⁷gainera, Jordan ibaia muga duen Araba harana eman nien, Genesaret lakutik Araba itsaso edo Itsaso Hileraino, Pisga mendiaren magaleraino, ekialdean.

¹⁸«Une hartan, agindu hau eman nizuen: Jaunak zeuen Jainkoak eman dizue lurralde hau jabetzan. Borrokarako gai zareten guztiok armaturik igaroko duzue Jordan ibaia zeuen herritarren aurretik. ¹⁹Emakume, haur eta abereak bakarrik —ongi dakit abere ugari duzuela— geldituko dira eman dizkizuedan hirietan, ²⁰harik eta Jaunak zuen Jainkoak herritar guztiei zuei bezala atsedena eman arte eta Jordanez bestaldean emango dien lurraldeaz jabe daitezen arte. Ondoren, jabetzan eman dizuedan lurraldera itzuliko zarete.

²¹«Josueri, berriz, agindu hau eman nion: Zeure begiz ikusi duzu Jaunak zuen Jainkoak errege bi haiei egin dien guztia; beste horrenbeste egingo die errekaz bestaldean aurkituko dituzun erresumei. ²²Ez izan haien beldur, Jauna zuen Jainkoa ari da zuen alde borrokan eta.

²³«Egokiera hartan, honela erregutu nion Jaunari: ²⁴Jainko Jauna, zure handitasuna eta ahalmena erakusten hasi zatzaizkio zeure zerbitzari honi. Izan ere, ez dago, ez zeruan, ez lurrean, zuk bezalako egintzarik egin dezakeen beste jainkorik. ²⁵Uztazu, otoi, Jordanez bestaldera igarotzen, hango lurralde ederra, hango mendialdea eta Libano ikus ahal ditzadan.

²⁶«Baina Jauna haserretu egin zitzaidan zuen erruz eta ez zidan erregua onartu. Esan zidan: Aski da! Ez zakizkit mintza berriro horretaz. ²⁷Igo Pisga mendiaren gailurrera eta begira bertatik iparralde zein hegoaldera, ekialde zein mendebaldera; zabaldu ongi begiak eta begiratu, ez baituzu Jordan hori zeharkatuko. ²⁸Eman argibideak Josueri; eman bihotz eta adore, bera igaroko baita herria gidatzen, berak eskuraraziko dio aurrean duzun lurraldea.

²⁹«Eta ibarrean, Bet-Peorren aurrean, gelditu ginen.

4. Atala

¹«Orain bada, israeldarrok, onartu irakasten dizkizuedan lege eta erabakiak, eta bete; horrela, biziko zarete eta Jaunak zeuen arbasoen Jainkoak ematen dizuen lurraldeaz jabetuko. ²Ez erantsi, ez kendu, nik agintzen dizuedanetik ezer; aitzitik, bete nik Jaunaren zeuen Jainkoaren izenean ematen dizkizuedan aginduak. ³Zeuen begiz ikusia duzue Jaunak Baal-Peorren eginikoa: nola suntsitu zituen zuen artetik Peorko Baal jainkoari jarraitu zioten guztiak; ⁴zuek, berriz, Jaunari zeuen Jainkoari atxikirik iraun zenutenok, bizirik zaudete oraindik. ⁵Hara, Jaunak nire Jainkoak agindutako legeak eta erabakiak irakasten dizkizuet, jabetzan hartzera zoazten lurraldean bete ditzazuen. ⁶Bete arretaz, horrek jakintsu eta buruargi egingo baitzaituzte herrien begietan. Lege hauen berri jakitean, esango dute: "Bai herri jakintsu eta buruargia nazio handi hau!" ⁷Izan ere, ez da munduan naziorik, handia bada ere, bere jainkoak guk bezain hurbil dituenik, guk Jauna geure Jainkoa, dei egiten diogun bakoitzean, dugun bezain hurbil, alegia; ⁸ezta gaur adierazten dizuedan irakaspen hau bezain lege eta erabaki zuzenak dituenik ere.

⁹«Baina kontuz! Ez gero ahaztu ikusi dituzuen gertakariak, ez kendu gogotik zeuen bizitza osoan. Eman jakitera zeuen seme-alaba eta bilobei ere. ¹⁰Izan gogoan bereziki Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean Horeb mendian egon zineteneko eguna. Jaunak agindua zidan: Bildu herria nire aurrean. Neure hitzak entzunaraziko dizkiet, beti nireganako begirunean bizitzen ikas dezaten, eta irakaspen bera seme-alabei eman diezaieten.

¹¹«Zuek mendi barrenera hurbildu zineten eta han gelditu; mendia sutan zegoen, zerurainoko sugarretan, laino itxi eta ilun-beltzez inguratua. ¹²Jauna suaren erditik mintzatu zitzaizuen: haren hitzak entzun zenituzten, baina ez zenuten irudirik ikusi; ahotsa entzun zenuten bakarrik. ¹³Jaunak ituna iragarri zizuen, bete behar zenituzten hamar aginduak, eta bi harlosatan idatzi zituen. ¹⁴Niri, berriz, legeak eta erabakiak zuei irakasteko agindu zidan Jaunak, jabetzan hartzera zoazten lurraldean bete ditzazuen.

¹⁵«Izan kontu, beraz! Jauna suaren erditik Horeb mendian mintzatu zitzaizuenean, ez zenuten inolako irudirik ikusi. ¹⁶Ez galbideratu edonolako idolo edo jainko-irudiak eginez: gizonezko nahiz emakumezko irudiak, ¹⁷lurgaineko abere- nahiz airean hegan doazen hegazti-irudiak, ¹⁸lurrean arrastaka dabiltzan narrasti- nahiz lurrazpiko uretan dabiltzan arrain-irudiak. ¹⁹Zerurantz begiratu eta eguzki, ilargi, izar eta astro guztiak ikustean, ez eman amore, aurrean ahozpeztuz, haiek gurtzeko tentazioari, Jaunak zuen Jainkoak munduko beste herri guztiei utzi baitizkie jainkotzat. ²⁰Zuek, ordea, Jaunak hartu eta Egiptotik, burdina urtzeko labetik, atera zaituzte, bere herri eta ondare egiteko, gaur egiaz zareten bezala.

²¹«Jauna haserretu egin zen nirekin zuen erruz, eta zin egin zuen ez nuela Jordan ibaia igaroko eta ez nintzela sartuko berak ondaretzat emango dizuen lurralde ederrean. ²²Nik, Jordan igaro gabe, lurralde honetan hil behar dut; baina zuek igaroko duzue eta lurralde oparo horren jabe egingo zarete. ²³Ez gero ahaztu zuen Jainko Jaunak zuekin burutu duen ituna, ez egin ere edozein izakiren irudiko idolorik, Jaunak zeuen Jainkoak galarazi baitizue; ²⁴izan ere, Jauna, zuen Jainkoa, Jainko jeloskorra da, su kiskalgarria.

²⁵«Belaunaldiak pasatuko dira eta herri zaharra izango zarete lurraldean. Orduan, galbideratu eta edozein izakiren irudiko idolorik egiten baduzue, Jaunari zeuen Jainkoari gaizki iruditzen zaiona eginez eta haserrearaziz, ²⁶gaur zeru-lurrak jartzen ditut lekuko zuen aurka: Jordanez bestaldean jabetzan hartzera zoazten lurraldean berehala galduko zarete. Ez duzue luzaroan iraungo bertan, erabat suntsituko baitzaituztete.

²⁷«Jaunak beste herrietan barreiatuko zaituzte; zuetariko gutxi batzuk besterik ez dira bizirik geldituko Jaunak eramango zaituzten nazioetan. ²⁸Han, giza eskuz eginiko zurezko eta harrizko jainkoak gurtu beharko dituzue, ez ikusi eta ez entzun, ez jan eta ez usaindu egiten ez dutenak. ²⁹Han zaudetela, Jaunaren zeuen Jainkoaren bila hasiko zarete, eta aurkitu ere aurkituko duzue, bihotz-bihotzez eta gogo osoz harengana jotzen baduzue.

³⁰«Denboraren joanean, mehatxu hauek gauzatu eta atsekabealdian aurkitzean, Jaunarengana zeuen Jainkoarengana itzuliko zarete eta haren esanera jarriko; ³¹Jauna, zuen Jainkoa, Jainko bihozbera baita, ez zaituzte utziko, ez suntsituko, ezta ahaztuko ere zuen arbasoei zin eginez hitz emandako itunaz.

³²«Galdetu antzinako garaiei, zuen aurretik izandakoei, Jainkoak munduan gizakia egin zuen egunetik hasita; galdetu munduaren ertz batetik besteraino, ea inoiz horrelakorik gertatu edo entzun izan den. ³³Ba ote da herririk, zuek bezala Jainkoa suaren erditik mintzatzen entzun eta bizirik gelditu denik? ³⁴Izan al da inoiz jainkorik, herri bat beste baten menpetik askatu eta beretzat hartzera etorri denik? Bada, Egipton zeuen begi-bistan horixe egin zuen Jaunak zuen Jainkoak. Ezaugarri asko eman zituen, eta mirariak eta egintza harrigarriak egin; borrokaren bidez, ahalmen handiz eta esku indartsuz askatu zintuzten, etsaiengan izua sortuz.

³⁵«Jauna dela Jainkoa jakin dezazuen ikusarazi zaizue hori guztia: ez da bera besterik. ³⁶Bere ahotsa entzunarazi dizue zerutik, zentzarazteko; lurrean bere su handia erakutsi dizue, eta hark suaren erditik esandako hitzak entzun dituzue. ³⁷Zuen arbasoak maite izan zituelako hautatu zaituzte zuek, haien ondorengook, eta ahalmen handiz Egiptotik atera. ³⁸Zuena baino herri handiago eta ahaltsuagoak bota ditu, zuek haien lurraldera eraman eta lurraldea zuei ondaretzat emateko, gaur egun gertatzen den bezala.

³⁹«Aitortu, beraz, gaur, eta izan beti gogoan Jauna dela Jainkoa, goian zeruan eta behean lurrean: ez da besterik. ⁴⁰Bete gaur ematen dizkizuedan lege eta aginduak, zoriontsu izan zaitezten zeuek eta zuen ondorengoak, eta luzaro bizi, Jaunak zeuen Jainkoak betiko ematen dizuen lurraldean».

⁴¹Orduan, hiru hiri aukeratu zituen Moisesek Jordanen ekialdean, ⁴²hiltzaileak haietan ihesleku izan zezan: aurrez gorrotatzen ez zuen norbait nahi gabe hiltzen zuenak hiri haietako batera egingo zuen ihes, bizirik irauteko. ⁴³Hiriok hauek ziren: Betzer, basamortuan, lautadan, Rubenen leinukoentzat; Ramot, Galaaden, Gaden leinukoentzat, eta Golan, Baxanen, Manasesen leinu-erdikoentzat.

⁴⁴Hona hemen Moisesek israeldarrei emandako irakaspena, ⁴⁵hona Egiptotik irten ondoren adierazi zizkien erabaki, lege eta xedapenak. ⁴⁶Jordanen ekialdean aurkitzen ziren israeldarrak, Bet-Peor aurreko haranean, Hexbongo Sihon errege amortarraren lurraldean. Egiptotik irten ondoren, Moisesek eta israeldarrek Sihon erregea garaitu zuten ⁴⁷eta beronen lurraldeaz jabetu, Baxango Og erregearenaz bezalaxe (Sihon eta Og, Jordanez ekialdean bizi ziren amortarren erregeak ziren). ⁴⁸Haien lurraldea Arnon erreka ondoko Aroer hiritik Sirion edo Hermon mendiraino hedatzen zen, ⁴⁹eta Jordanen ekialdeko Araba haran guztian zehar Pisga mendiaren magaleko Itsaso Hileraino.

5. Atala

¹Moisesek israeldar guztiak bildu eta esan zien: «Entzun, israeldarrok, gaur adierazten dizkizuedan lege eta erabakiak; ikas itzazue eta saiatu betetzen. ²Jaunak gure Jainkoak ituna egin zuen gurekin Horeb mendian. ³Ituna ez zuen burutu gure arbasoekin, gurekin baizik, gaur hemen bizirik gauden guztiokin. ⁴Aurrez aurre hitz egin zizuen Jaunak mendian, suaren erditik. ⁵Egokiera hartan, ni Jaunaren eta zuen artean nengoen, Jaunaren hitza zuei adierazteko, ez baitzineten mendira igo suaren beldurrez.
«Jaunak esan zuen:

⁶«Neu nauzu Jauna zeure Jainkoa, Egiptotik, esklabotzatik, atera zintuena.

⁷«Ez izan ni beste jainkorik.

⁸«Ez egin idolorik, ez irudirik, goian zeruan, behean lurrean nahiz lurpeko uretan dagoenetik. ⁹Ez ahozpeztu haien aurrean, ezta gurtzarik eman ere, ni, Jauna, zure Jainkoa, Jainko jeloskorra bainaiz: gorroto didaten gurasoen gaiztakeria ondorengoengan zigortzen dut hirugarren eta laugarren belaunaldiraino ere; ¹⁰baina mila belaunaldiz agertzen diet onginahia maite nautenei eta nire aginduak betetzen dituztenei.

¹¹«Ez erabili alferrik Jaunaren zeure Jainkoaren izena, ez baitut hori egingo duenik zigorrik gabe utziko.

¹²«Gorde larunbata, Jaunari sagaratuz, Jaunak zure Jainkoak agindu bezala. ¹³Sei egunez egingo duzu lan eta zeure eginbehar guztiak burutuko; ¹⁴baina zazpigarrena atseden-eguna duzu, Jaunari zeure Jainkoari sagaratua. Ez egin inolako lanik egun horretan, ez zuk, ez zure seme-alabek, ez zure morroi-mirabeek, ez zure idi, asto zein beste abereek, ezta zure hirietan bizi den etorkinak ere; horrela, zure morroi-mirabeek ere, zeuk bezala, atseden hartu ahal izango dute. ¹⁵Izan gogoan zeu ere esklabo izan zinela Egipton, eta Jaunak zeure Jainkoak atera zintuela handik ahalmen handiz eta esku indartsuz. Horregatik agindu dizu Jaunak zeure Jainkoak atseden-eguna gordetzeko.

¹⁶«Ohoratu aitamak, Jaunak zeure Jainkoak agindu bezala, luzaro bizi eta zoriontsu izan zaitezen, Jaunak zeure Jainkoak ematen dizun lurraldean.

¹⁷«Ez hil inor.

¹⁸«Ez egin adulteriorik.

¹⁹«Ez ostu.

²⁰«Ez egin gezurrezko testigantzarik lagun hurkoaren aurka.

²¹«Ez gutiziatu lagun hurkoaren emaztea. Ez irrikatu haren etxerik, ez sororik, ez morroi-miraberik, ez idirik, ez astorik eta ez beste ezertxo ere.

²²«Horiek dira Jaunak, mendi barrenean denok bildurik zeundetela, ahots handiz aldarrikatu zizkizuen aginduak, suaren eta laino itxi eta ilunaren erditik, eta ez zuen beste ezer esan. Gero, bi harlosatan idatzi zituen, eta niri eman zizkidan.

²³«Mendia sugarretan zegoela, ilunpe artetik zetorren ahots hura entzutean, zuen leinuburuek eta herri-arduradunek niregana hurbildu ²⁴eta zuen izenean esan zidaten: Jaunak geure Jainkoak egiaz erakutsi dizkigu bere ospea eta handitasuna, eta hura suaren erditik mintzatzen entzun dugu. Gaur ikusi dugu Jainkoak gizakiari hitz egin diezaiokeela eta hau bizirik gelditu. ²⁵Baina, zergatik hil orain? Sute horrek kiskali egin behar gaitu. Jaunaren ahotsa entzuten jarraitzen badugu, hil egingo gara. ²⁶Izan ere, ba al da gizasemerik, Jainko bizia guk bezala suaren erditik mintzatzen entzun eta bizirik gelditu denik? ²⁷Hurbil zaitez zeu, Jaunak gure Jainkoak esango duena entzutera; eta, gero, berak esandako guztia adieraziko diguzu, eta guk onartu eta bete egingo dugu.

²⁸«Entzun zituen Jaunak zuek niri esandako hitzak, eta adierazi zidan: Entzun dut herriak zuri esandakoa eta ongi deritzot. ²⁹Ai ni errespetatzeko eta nire aginduak betetzeko jarrera hori izango balute beti! Zoriontsu izango lirateke beti, bai beraiek, bai ondorengoak. ³⁰Zoaz eta esaiezu etxoletara itzultzeko. ³¹Baina zu gelditu hemen nirekin, haiei irakatsi behar dizkiezun agindu, lege eta erabakiak adierazi behar baitizkizut, jabetzan ematen diedan lurraldean bete ditzaten.

³²«Beraz, saiatu Jaunak zeuen Jainkoak agindu dizuen guztia betetzen, ezertan ere saihestu gabe. ³³Ibili beti Jaunak zeuen Jainkoak erakutsitako bidetik, bizirik iraun eta zoriontsu izan zaitezten, eta luzaro biziko zarete jabetzan hartuko duzuen lurraldean.

6. Atala

¹«Agindu, lege eta erabakiok zuen Jainko Jaunak zuei irakasteko emanak dira, jabetzan hartzera zoazten lurraldean bete ditzazuen. ²Jaunari zeuen Jainkoari begirunea behar diozue izan, bai zeuek eta bai ondorengoek, nik agintzen dizkizuedan beraren lege eta agindu guztiok bizitza osoan betez; hori eginez, luzaro biziko zarete. ³Onar itzazue, bada, israeldarrok, eta saiatu betetzen. Horrela, zoriontsu izango zarete eta biziki ugalduko esnea eta eztia darizkion lurraldean, Jaunak zuen arbasoen Jainkoak hitz eman bezala.

⁴«ENTZUN, ISRAEL: Jauna da gure Jainkoa, Jauna bat bakarra da! ⁵Maita ezazu Jauna zeure Jainkoa bihotz-bihotzez, gogo osoz eta indar guztiz. ⁶Izan beti gogoan gaur ematen dizkizudan agindu guztiok; ⁷irakatsi behin eta berriro zeure seme-alabei; mintzatu haietaz etxean zaudela nahiz bidean zoazela, oheratzean nahiz jaikitzean; ⁸lot itzazu seinale bezala eskumuturrean eta oroigarri bezala bekokian, ⁹eta idatzi etxeko ate-alboetan eta hiri-sarreran.

¹⁰«Zeuen Jainko Jaunak zuen arbaso Abraham, Isaak eta Jakobi zin eginez zuei emango zizuela agindutako lurraldean sarraraziko zaituzte. Lurralde horrek zuek eraiki gabeko hiri handi eta ederrak ditu, ¹¹zuek bildu gabeko ondasun-mota guztiz beteriko etxeak, zuek zulatu gabeko putzuak, zuek landatu gabeko mahasti eta olibadiak. Asetzeraino jan ahal izango duzue bertan. ¹²Orduan, ez ahaztu Jauna, Egiptotik, esklabotzatik, atera zaituztena. ¹³Begirune izango diozue Jaunari zeuen Jainkoari, bera bakarrik gurtuko duzue eta beraren izenean zin egingo. ¹⁴Ez ibili auzoko herriek gurtzen dituzten jainko arrotzen atzetik, ¹⁵zeuen erdian duzuen Jauna, zeuen Jainkoa, Jainko jeloskorra baita; bestela, haren haserrea piztuko da zuen aurka eta suntsitu egingo zaituzte lur gainetik. ¹⁶Ez tentatu Jauna zeuen Jainkoa, Masan egin zenuten bezala.

¹⁷«Bete arretaz Jaunak zeuen Jainkoak ematen dizkizuen agindu, lege eta xedapenak. ¹⁸Egin Jaunarentzat zuzen eta atsegin dena, zoriontsu izan zaitezten eta Jaunak zuen arbasoei zin eginez hitz emandako lurralde ederrean sartu eta jabetzan har dezazuen. ¹⁹Jaunak ihes eragingo die etsai guztiei zuen aurretik, berak hitz eman bezala.

²⁰«Bihar edo etzi zuen seme-alabek galdetzean: "Zer esan nahi dute Jaunak geure Jainkoak agindu dizkigun lege, xedapen eta erabaki horiek?", ²¹hau erantzungo diezue: Faraoiaren esklabo ginen Egipton, eta Jaunak ahalmen handiz atera gintuen bertatik. ²²Jaunak mirari handiak eta egintza izugarriak egin zituen gure begi-bistan faraoiaren eta beraren etxekoen kontra eta Egipto osoaren kontra; ²³gu, berriz, handik atera egin gintuen, eta hona ekarri, gure arbasoei zin eginez agindutako lurraldea emateko. ²⁴Gero, lege horiek guztiak betetzeko agindu zigun Jaunak geure Jainkoak eta berarenganako begirunean bizitzeko, beti zoriontsu izan gintezen eta bizirik iraun genezan, gaur bezala. ²⁵Jaunak geure Jainkoak zuzentzat hartuko gaitu, agindu guztiok betetzen saiatzen bagara, berak agindu bezala.

7. Atala

¹«Jaunak zeuen Jainkoak jabetzan hartzera zoazten lurraldean sarraraziko zaituzte, eta kanpora botako dituzue zuek baino handiago diren herriak: hitiar, girgaxtar, amortar, kanaandar, periztar, hibiar eta jebustarrak, zazpi herri zuek baino jendetsu eta indartsuagoak. ²Jaunak zeuen Jainkoak eskura eman eta zuek garaitu egingo dituzue. Orduan, suntsitu egingo dituzue erabat: ez egin haiekin hitzarmenik, ez izan errukirik. ³Ez ahaidetu haiekin, zeuen seme-alabak haienekin ezkonduz; ⁴bestela, Jaunarengandik saihestu eta jainko arrotzei kultua ematera eramango lituzkete zuen seme-alabak; orduan, Jaunaren haserrea zuen kontra piztu eta bat-batean suntsituko zintuzkete. ⁵Aitzitik, hau egingo duzue: haien aldareak bota, zutarri sakratuak apurtu, zutoin sakratuak moztu eta idoloak erre. ⁶Jaunarentzat zeuen Jainkoarentzat sagaraturiko herri zarete: berak hautatu zaituzte munduko herri guztien artean bere herri, bere jabego berezi, izateko.

⁷«Jaunak atsegin izan eta hautatu bazaituzte, ez da, ez, herririk handiena zaretelako —txikiena zarete eta, izan ere—, ⁸baizik eta maite zaituztelako eta zuen arbasoei eginiko zin-hitza bete nahi izan duelako; horregatik, hain zuzen, atera zaituzte ahalmen handiz esklabotzatik eta Egiptoko faraoiaren menpetik askatu.

⁹«Aitor ezazue, beraz, Jauna zeuen Jainkoa dela egiazko Jainkoa: Jainko leiala, maite dutenei eta beraren aginduak betetzen dituztenei itun-hitza gorde eta onginahia mila belaunaldiz agertzen diena; ¹⁰gorroto diona, berriz, zuzen-zuzenean ordaina eman eta suntsitu egiten du, luzatu gabe ematen dio ordaina. ¹¹Bete, bada, gaur ematen dizkizuedan agindu, lege eta erabakiak.

¹²«Erabaki horiek onartu eta arretaz betetzen badituzue, Jaunak zeuen Jainkoak gordeko dizue zuen arbasoei zin eginez hitz emandako ituna, eta agertuko bere onginahia. ¹³Maite izango zaituzte, bedeinkatu eta ugalduko, emankor egingo zaituzte zeuek, zuen abereak eta lurrak: garia, ardoa eta olioa oparo emango dizkizue, eta zekor eta arkumeak ugalduko, zuen arbasoei zin egindakoaren arabera emango dizuen lurraldean. ¹⁴Herri guztien gainetik bedeinkatuko zaituzte: ez da zuen artean inor agorrik izango, ezta antzurik ere zuen abereen artean. ¹⁵Jaunak gaixotasun guztiak urrunduko ditu zuengandik; ez dizkizue bidaliko ongi ezagutzen dituzuen Egiptoko izurri ikaragarriak, baizik eta gorrotoa dizuetenei bidaliko dizkie.

¹⁶«Deuseztu egingo dituzue Jaunak zeuen Jainkoak eskura emango dizkizuen herri guztiak. Ez izan haien gupidarik, ez gurtu haien jainkorik, galbide gertatuko bailitzaizueke.

¹⁷«Agian, esango diozue zeuen buruari: "Herri horiek gu baino jendetsuago dira; nola bota beren lurraldetik?" ¹⁸Ez izan horien beldur! Gogoratu ongi Jaunak zuen Jainkoak faraoiari eta Egipto osoari egindakoa; ¹⁹gogoratu zuen begi-bistan egin zituen ezaugarri handiak, mirari eta egintza harrigarriak; gogoratu zuek Egiptotik ateratzeko erabili zituen ahalmen handia eta esku indartsua. Bada, beste horrenbeste eginen die Jaunak zuen Jainkoak beldur diezuen herri horiei guztiei. ²⁰Liztortzarrak bidaliko ditu Jaunak zuen Jainkoak haien kontra, ezkutuan gordeta bizirik gelditutako azkenak ere garbitu arte.

²¹«Ez ikaratu, beraz, haien aurrean, zeuekin baituzue Jauna, zeuen Jainkoa, Jainko handi eta beldurgarria. ²²Jaunak zuen Jainkoak ezari-ezarian botako ditu herri horiek zuen aurretik: ezin izango dituzue bizkorregi deuseztu, basapiztiak ugalduko bailirateke inguruan zuen kalterako. ²³Baina zuen Jainko Jaunak zuen esku utziko ditu herri horiek; izu-ikara larria sartuko die, guztiak suntsitu arte.

²⁴«Zuen eskura emango ditu herri horietako erregeak, eta beraien oroitzapena ere desagertarazi egingo duzue mundutik. Ezin izango dizue inork aurre egin, guztiak suntsitu arte.

²⁵«Erre egingo dituzue horien idoloak. Ez gutiziatu idoloak estaltzen dituzten urre-zilarrak, ez hartu zeuentzat, idoloen tranpan harrapatuak geldi ez zaitezten: idoloak higuingarri zaizkio Jaunari zuen Jainkoari. ²⁶Ez eraman, beraz, ezer higuingarririk zeuen etxera, zuek ere, idoloak bezala, erabat suntsi ez zaitzaten. Guztiz arbuiagarri eta higuingarritzat hartuko dituzue, erabat suntsituak behar dute izan eta.

8. Atala

¹«Saiatu betetzen gaur ematen dizkizuedan agindu guztiok, bizirik iraun, ugaldu eta Jaunak zuen arbasoei zin eginez hitz emandako lurraldeaz jabetzera sar zaitezten. ²Gogoratu Jaunak zeuen Jainkoak basamortuan berrogei urte hauetan eginarazi dizuen bidea: egoera latzean jarri zintuzten probatzeko, zuen barne-asmoak ezagutzeko eta bere aginduak beteko zenituzten ala ez jakiteko. ³Behar gorrian jarri zintuzten, gosea pasarazi eta mana eman zizuen jaten, ez zuek, ez zuen arbasoek, ezagutzen ez zenuten janaria, zuei jakinarazteko, gizakia ez dela ogiz bakarrik bizi, baizik Jaunak esaten duenetik bizi dela. ⁴Berrogei urte hauetan ez zaizue arroparik higatu, ez oinik handitu, ⁵ohar zaitezten zeuen baitan, aitak semea bezala zentzarazi zaituztela Jaunak zeuen Jainkoak. ⁶Beraz, bete Jaunaren zeuen Jainkoaren aginduak, ibili berak erakutsitako bidetik eta bizi berarenganako begirunean.

⁷«Jaunak zeuen Jainkoak lurralde ederrera eramango zaituzte: lurralde oparoa da, errekaz, iturriz eta ibar eta mendian sorturiko iturburuz hornitua, ⁸gari, garagar, mahasti, pikondo, granadondo, olibondo eta eztiz hornitua; ⁹neurririk gabe jan ahal izango duzue ogia, eta ez zaizue ezer falta izango; hango harriek burdina dute eta mendietatik kobrea aterako duzue. ¹⁰Ase arte jango duzue, beraz, eta Jauna zeuen Jainkoa bedeinkatuko, eman dizuen lurralde ederrarengatik.

¹¹«Baina kontuz! Ez ahaztu gero Jauna zeuen Jainkoa, gaur ematen dizkizuedan agindu, lege eta erabakiak bete gabe utziz. ¹²Ez dadila gerta, ase arte jatean, zeuek eraikitako etxe ederretan bizitzean ¹³eta zeuen behi eta arkumeak, zilar eta urreak eta era guztietako ondasunak gehitzean, ¹⁴zuek harrotu eta Jauna zeuen Jainkoa ahazturik uztea. Bera da Egiptotik, esklabotza-lurraldetik, atera zaituztena; ¹⁵bera da suge pozoitsu eta eskorpioiz beteriko basamortu handi eta ikaragarritik, ur-tantarik gabeko eremu elkor horretatik, eraman zaituztena; bera, sukarritik ura atera eta edaten eman dizuena; ¹⁶bera, zuen arbasoek ezagutu ez zuten mana jaten eman dizuena. Probatu egin zaituzte, bai, egoera latzean jarriz, baina zeuen onerako izan da azken batean.

¹⁷«Ez esan zeuen buruari: "Geure indarrez eta trebeziaz lortu dugu aberastasun hau"; ¹⁸baizik eta gogoratu, Jaunak zeuen Jainkoak ematen dizuela aberastasuna lortzeko indarra; horrela, leial eusten dio gaur ere zuen gurasoei zin eginez hitz emandakoari.

¹⁹«Baina noizbait Jauna zeuen Jainkoa ahazten baduzue, jainko arrotzen atzetik joan eta, haien aurrean ahozpezturik, gurtza ematen badiezue, zinez diotsuet gaur guztiz galduko zaretela. ²⁰Aurrean aurkituko dituzuen herriak desegingo dituen bezala desegingo zaituzte Jaunak, berari, zeuen Jainkoari, obeditzen ez badiozue.

9. Atala

¹«Entzun, israeldarrok! Jordan ibaia igaroko duzue gaur, zuek baino herri handi eta ahaltsuagoen lurraldeaz jabetzeko; hiri handiak, zerurainoko harresiz inguratuak ditu lurralde horrek; ²Anak erraldoiaren ondorengoak bizi dira bertan, altuera handiko jendea. Ezaguna duzue horiei buruzko esaera: "Nork egin aurre Anaken ondorengoei?" ³Gaur jakingo duzue Jauna zeuen Jainkoa aurretik igaroko zaizuela Jordan zeharkatzean, su kiskalgarria bezala: berak suntsitu eta makurraraziko ditu herri horiek zuen aurrean, eta zuek beren lurraldetik bota eta deuseztu egingo dituzue berehala, Jaunak hitz eman bezala.

⁴«Zuen Jainko Jaunak zuen aurretik haiek jaurtikitzean, ez esan zeuen baitan: "Geure zuzentasunagatik ekarri gaitu Jaunak lurralde honetaz jabetzera". Izan ere, herri horiek kanpora botatzen baditu, beren gaiztakeriagatik botatzen ditu. ⁵Beraz, ez duzue lurralde hori jabetzan hartuko zuzenak edo bihotz zintzokoak zaretelako, baizik eta Jaunak zuen Jainkoak herri horiek beren gaiztakeriagatik botatzen dituelako eta Jaunak zuen arbaso Abraham, Isaak eta Jakobi zin eginez hitz emandakoari leial eutsi nahi diolako. ⁶Ohartu, bada, Jaunak zeuen Jainkoak lurralde eder horren jabetza ez dizuela zeuen merezimenduengatik ematen; izan ere, herri burugogor baitzarete.

⁷«Ez ahaztu sekula sumindu egin zenutela Jauna zeuen Jainkoa basamortuan. Egiptotik irten eta hona iritsi arte, etengabe errebelatu izan zarete Jaunaren aurka.

⁸«Horeb mendian sumindu egin zenuten Jauna eta, hainbesteraino haserretu zen, zuek suntsitzea erabaki baitzuen. ⁹Ni mendian nintzen, Jaunak zuekin eginiko itunaren harlosak jasotzera igota. Berrogei egun eta berrogei gau egin nituen mendian ezer jan eta edan gabe. ¹⁰Jaunak bi harlosa eman zizkidan, Jainkoak berak idatziak: harlosetan, zuek mendi barrenean bildurik zeundetela Jaunak suaren erditik adierazitako hitzak zeuden jasoak. ¹¹Berrogei egun eta berrogei gau haien buruan eman zizkidan Jaunak bi harlosak. ¹²Orduan, Jaunak esan zidan: Jaiki eta jaitsi berehala menditik, Egiptotik atera zenuen herri horrek okerrera jo baitu; laster asko okertu dira agindu nien bidetik: metal urtuzko irudia egin dute!

¹³«Jaunak esan zidan gainera: Ikusia dut zeinen burugogorra den herri hau! ¹⁴Uztazu suntsitzen eta beraren oroitzapena mundutik ezabatzen, eta zuregandik hori baino herri ahaltsuago eta jendetsuagoa sortaraziko dut.

¹⁵«Sutan zegoen menditik jaitsi nintzen, itunaren harlosak eskuetan nituela, ¹⁶eta ikusi nuen Jaunaren zeuen Jainkoaren aurka bekatu egin zenutela, zekor-irudia eginez; laster asko okertu zineten Jaunak agindutako bidetik. ¹⁷Orduan, harlosa biak jaurtiki eta puskatu egin nituen zuen aurrean.

¹⁸«Gero, Jaunaren aurrean ahozpeztu nintzen eta, aurrekoan bezala, berrogei egun eta berrogei gau egin nituen ezer jan eta edan gabe, zuek egindako bekatuagatik barkamena eskatzen; izan ere, Jaunari gaizki iruditzen zitzaiona egin zenuten, bera haserrearaziz. ¹⁹Beldurrak jota nengoen, haserre bizian baitzegoen Jauna, zuek suntsitzea erabakitzeraino sumindua; baina, orduan ere, Jaunak aditu egin zidan. ²⁰Aaron bera ere suntsitu nahi izateraino zegoen Jauna haserre, eta Aaronen alde ere erregutu nuen. ²¹Gero, bekatu egiteko erabili zenuten zekorra hartu eta sutara bota nuen eta, xehe-xehe egiteraino erraustu ondoren, menditik zetorren errekara isuri.

²²«Taberan, Masan eta Kibrot-Taaban ere sumindu zenuten Jauna. ²³Eta berak emandako lurraldeaz jabetzera Kadex-Barneatik bidali zintuztenean ere, ez zenioten obeditu: ez zineten berarengan fidatu, ezta jaramonik egin ere. ²⁴Ezagutzen zaituztedan egunetik errebelde izan zatzazkiote Jaunari.

²⁵«Horrela bada, zuek suntsitzeko Jaunaren mehatxua zela eta, berrogei egun eta berrogei gau egin nituen Jaunaren aurrean ahozpezturik. ²⁶Honela egin nion otoitz: Jainko Jauna, ez hondatu zeure herria, zeure ondarea, handikiro askatu eta Egiptotik ahalmen handiz atera duzuna. ²⁷Gogora itzazu Abraham, Isaak eta Jakob, zeure zerbitzariak, eta ez hartu aintzakotzat herri honen setakeria, desleialkeria eta bekatua. ²⁸Egiptotik atera gaituzu; ez dezatela herrialde hartakoek esan: "Jaunak ezin izan ditu eraman hitz eman zien lurraldera", edota "Gorrotoa zielako atera ditu, basamortuan hilarazteko". ²⁹Jauna, zeure herria duzu, zeure ondarea, ahalmen ikaragarriz zeuk Egiptotik atera duzuna.

10. Atala

¹«Orduan, Jaunak esan zidan: Ebaki lehengoak bezalako beste bi harlosa; egin zurezko kutxa ere, eta zatozkit mendira. ²Hautsi zenituen harlosetan idatziak zeuden hitz berberak idatziko ditut; gero, kutxan sartuko dituzu.

³«Arkazi-zurezko kutxa egin, lehengoak bezalako bi harlosa ebaki eta, harlosak eskuetan nituela, mendira igo nintzen. ⁴Aurreko txandan bezala, zuek mendi barrenean bildurik zeundetela Jaunak suaren erditik adierazi zizkizuen hamar aginduak idatzi zituen harlosa berrietan eta niri eman zizkidan. ⁵Gero, menditik jaitsi eta kutxan sartu nituen, eta han gelditu ziren, Jaunak agindu bezala.

⁶«Israeldarrak, Bene-Jaakango putzuetatik abiaturik, Moserara iritsi ziren. Han hil zen Aaron, eta bertan ehortzi zuten. Aaronen ordez, beraren seme Eleazar izan zen hurrengo apaiz. ⁷Handik Gudgodara joan ziren eta Gudgodatik Jotbatara, erreka asko duen lurraldera. ⁸Orduan bereizi zuen Jaunak Lebiren leinua, eginkizun hauek ezarriz: itun-kutxa eraman, Jaunaren aurrean liturgi zerbitzua bete eta beraren izenean herria bedeinkatzea, gaur egun ere egin ohi duten bezala. ⁹Horregatik, lebitarrek ez dute ondare-zatirik beste israeldarrek bezala, Jauna baitute beren ondare, Jaunak gure Jainkoak hitz eman dien bezala.

¹⁰«Bigarren aldian ere, berrogei egun eta berrogei gau egin nituen mendian eta entzun egin zidan berriro Jaunak, eta ez zintuzten suntsitu. ¹¹Gero, esan zidan: Ea, jar zaitez herriaren buru eta abiatu arbasoei zin eginez agindutako lurraldeaz jabetzera.

¹²«Eta orain, israeldarrok, zer da Jaunak zeuen Jainkoak eskatzen dizuena? Hauxe bakar-bakarrik: errespeta dezazuela bera bihotz-bihotzez eta gogo osoz, ¹³eta bete ditzazuela ematen dizkizuedan Jaunaren agindu eta legeak, horrela jokatuz zoriontsu izan zaitezten. ¹⁴Izan ere, Jaunarenak zeuen Jainkoarenak dira zeru zabalak, lurra eta bertako guztia. ¹⁵Baina Jaunak zuen arbasoak bakarrik izan zituen atsegin eta maite, eta segidan zuek, haien ondorengoak, hautatu zintuzten herri guztien artean, gaur egun gertatzen denez.

¹⁶«Ezarri ituna bihotzean eta ez izan burugogor aurrerantzean, ¹⁷Jauna, zuen Jainkoa, jainkoen Jainko eta jaunen Jaun baita, Jainko handi, ahaltsu eta beldurgarria; ez du alderdikeriaz jokatzen, ez eroskeriarik onartzen: ¹⁸justizia egiten die umezurtz eta alargunari, eta maite du etorkina, jatekoa eta janztekoa ematen dizkiolarik. ¹⁹Maita ezazue, bada, etorkina, zeuek ere etorkin izan baitzineten Egipton.

²⁰«Errespetatu Jauna zeuen Jainkoa eta zerbitza ezazue, bizi zaitezte berari atxikiak eta zin egin beraren izenean. ²¹Bera da zuen Jainkoa eta bera duzue goretsiko, bera baita ikusi dituzuen gauza handi eta beldurgarriak egin dituena.

²²«Hirurogeita hamar lagun besterik ez ziren zuen arbasoak Egiptora iritsi zirenean; orain Jaunak zeuen Jainkoak zeruko izarrak bezain ugari egin zaituzte.

11. Atala

¹«Maita ezazue Jauna zeuen Jainkoa eta bete arretaz beti haren lege, erabaki eta aginduak.

²«Zuek ezagunak dituzue gaur Jaunaren zeuen Jainkoaren ikasbidea, ahalmen handia eta esku indartsua, zuen seme-alabek ez bezala, hauek ez baitituzte ezagutu, ez ikusi. ³Ikusi duzue Egipton bertan faraoiaren eta herriaren aurka eginiko mirari eta egintzak ⁴eta egiptoar gudarosteari, zaldi eta gudu-gurdiei, egindakoa: nola, zuei erasoka Itsaso Gorrian sartu zirelarik, urak haien gainera amildu eta Jaunak betiko galdu zituen. ⁵Ikusi duzue basamortuan, Egiptotik irten eta hona iritsi arte, zuen alde egindako guztia; ⁶baita Rubenen leinuko Eliaben seme Datan eta Abirami egindakoa ere: nola lurrak zabaldu eta irentsi zituen israeldarren aurrean, beren familia, oihal-etxola eta jarraitzaile guztiekin batera.

⁷«Zeuen begiz ikusi dituzue Jaunak burutu dituen egintza handi guztiok.

⁸«Bete, bada, gaur ematen dizkizuedan agindu guztiak, adoretsu izan eta hartzera zoazten lurraldeaz jabetzeko gauza izan zaitezten ⁹eta luzaro bizi esnea eta eztia darizkion lurraldean, Jaunak zuen arbasoei, beraiei eta ondorengoei emango ziela zin eginez agindutako lurraldean.

¹⁰«Jabetzan hartzera zoazten lurraldea ez da utzi duzuen Egipto bezalakoa; han hazia erein eta nekatuz ureztatu behar izaten zenuten, baratzean egin ohi den bezala; ¹¹jabetzan hartzera zoazten lurraldea, berriz, bere mendi eta ibarrekin, zeruko euriz ureztatzen da. ¹²Jauna zuen Jainkoa arduratzen da lurralde horretaz eta etengabe ditu bere begiak hartan ezarriak, urte osoan zehar.

¹³«Gaur ematen dizkizuedan agindu hauek benetan onartzen badituzue, Jauna zeuen Jainkoa maitatuz eta bihotz-bihotzez eta gogo osoz zerbitzatuz, ¹⁴berak emango dio lurrari sasoian sasoiko euria, eta garia, ardoa eta olioa izango dituzue; ¹⁵abereentzat belarra zelaietan eta zeuentzat asetzeko adina janari emango dizue.

¹⁶«Baina kontuz! Ez gero engainatu zeuen buruak, ez saihestu Jaunarengandik, jainko arrotzak gurtuz eta haien aurrean ahozpeztuz; ¹⁷bestela, Jaunaren haserrea piztuko da zuen aurka, zerua itxiko du eta ez duzue euririk gehiago izango; lurrak ez du uztarik emango eta berehala desagertuko zarete Jaunak ematen dizuen lurralde eder horretatik.

¹⁸«Ezarri nire hitz hauek zeuen buru-bihotzetan; lot itzazue seinale bezala eskumuturrean eta oroigarri bezala bekokian; ¹⁹irakatsi zeuen seme-alabei, etxean zaudetela nahiz bidean zoaztela haietaz mintzatuz; ²⁰idatzi etxeko ate-alboetan eta hiri-sarreran, ²¹zeruak lur gainean bezain luzaro iraun dezazuen, bai zuek, bai zuen ondorengoek, Jaunak zuen arbasoei zin eginez agindutako lurraldean.

²²«Gaur ematen dizkizuedan agindu guztiak arretaz betetzen badituzue eta Jauna zeuen Jainkoa maitatzen, berak erakutsitako bideari jarraitzen eta berari atxikitzen bazatzaizkiote, ²³bota egingo ditu Jaunak zuen aurretik zuek baino handiago eta indartsuago diren herri horiek, eta beraien lurraldeaz jabetuko zarete. ²⁴Zuen oinek zapalduko dituzten leku guztiak zeuenak izango dituzue, eta zuen lurraldea basamortutik Libanoraino eta Eufrates ibaitik Mediterraneo itsasoraino hedatuko da. ²⁵Ezin izango dizue inork aurre egin, izu-ikara sartuko baitu Jaunak igaroko zareten edonon, berak zuei agindu bezala.

²⁶«Hara, aukeran jartzen dizkizuet gaur bedeinkazioa eta madarikazioa; ²⁷bedeinkazioa, baldin eta Jaunaren zeuen Jainkoaren aginduak onartzen badituzue, gaur nik esan bezala; ²⁸madarikazioa, baldin eta Jaunaren zeuen Jainkoaren aginduak onartzen ez badituzue eta, ezezagunak dituzuen jainko arrotzei jarraituz, gaur nik erakutsitako bidetik saihesten bazarete.

²⁹«Jaunak zeuen Jainkoak jabetzan hartzera zoazten lurraldean sarrarazi ondoren, Garizim mendian emango duzue bedeinkazioa eta Ebal mendian madarikazioa. ³⁰Mendi hauek Jordanez bestaldean daude, mendebaldeko bidearen atzealdean, Araban bizi diren kanaandarren lurraldean, Gilgalen aurrez aurre eta Moreko arte zuhaitzen ondoan.

³¹«Jordan ibaia igarotzear zaudete, Jaunak zeuen Jainkoak ematen dizuen lurraldeaz jabetzera joateko. Hartaz jabetu eta bertan bizitzen jartzean, ³²arretaz saiatuko zarete gaur ematen dizkizuedan lege eta erabaki guztiak betetzen.

12. Atala

¹«Hauek dira Jaunak zuen arbasoen Jainkoak jabetzan emango dizuen lurraldean arretaz bete behar dituzuen lege eta erabakiak. Bertan biziko zareten denbora guztirako balioko dute.

²«Erabat desegingo dituzue beren lurraldetik botako dituzuen herrien kultu-lekuak. Herri horiek mendi-gailur eta muino-tontorretan eta edozein zuhaitz handiren azpian eman ohi diete kultu beren jainkoei. ³Bota egingo dituzue aldareak, zutarri sakratuak apurtu, zutoinak erre, jainko-irudiak desegin; jainko horien oroitzapena bera ere desagertarazi egingo duzue leku hartatik. ⁴Ez duzue jokatuko herri horiek bezala, Jaunari zeuen Jainkoari kultu ematean; ⁵aitzitik, Jaunak zuen Jainkoak, bera bizitzeko eta berari kultu emateko zuen leinuetatik aukeratuko duen lekura joango zarete kultu ematera. ⁶Han eskainiko dituzue erre-opariak eta sakrifizioak, lurreko fruituen hamarrenak eta zeuen emaitzak, botoa betetzeko nahiz borondatez eginiko opariak eta abere handi eta txikien lehen-umeak. ⁷Han otordua egingo duzue Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean, eta festa ospatuko zeuen etxekoekin, eginkizun guztiak ongi burutzea emango dizuen Jaunari eskerrak emateko.

⁸«Ez jokatu han orain hemen bezala, norberari iruditzen zaion moduan, ⁹ez baitzarete iritsi oraindik atseden-lekura, Jaunak zeuen Jainkoak ondaretzat emango dizuen lurraldera. ¹⁰Jordan ibaia igaro eta Jaunak zeuen Jainkoak ondaretzat emango dizuen lurraldean bizitzen jarri bezain laster, libratu egingo zaituzte Jaunak inguruko etsaiengandik, eta bakean eta seguru biziko zarete. ¹¹Orduan, Jaunak zuen Jainkoak bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokira ekarriko dituzue agintzen dizkizuedan eskaintzak: erre-opariak eta sakrifizioak, lurreko fruituen hamarrenak eta emaitzak, eta botoz aginduriko zeuen opari hoberenak. ¹²Festa ospatuko duzue Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean, bai zeuek, bai zuen seme-alabek eta morroi-mirabeek, baita zuekin hiri berean bizi den lebitarrak ere, berak ez baitu zuek bezala lur-sailik ondaretzat hartu.

¹³«Kontuz, beraz! Ez eskaini erre-oparirik herrialde hartan aurkituko dituzuen kultu-lekuetan. ¹⁴Zuen leinuetako batean Jaunak berak aukeratuko duen lekuan bakarrik eskainiko dituzue zeuen erre-opariak, eta han beteko nik agindutako guztia.

¹⁵«Alabaina, nahi izanez gero, biziko zareten edozein hiritan hil ditzakezue abereak jateko, Jaunak zeuen Jainkoak emango dizkizuen ondasunen arabera; denok jan ahal izango dituzue, baita legez garbi ez dagoenak ere, ehiza —gazela nahiz oreina— jan ohi den bezala. ¹⁶Baina ez duzue odola jango, lurrera isuriko baizik, ura bezala.

¹⁷«Ezin izango duzue, ordea, jan biziko zareten hirietan Jaunari eskaini beharrekoa: gari, ardo eta olioaren hamarrenak, abere handi eta txikien lehen-umeak, botoa betetzeko nahiz borondatez eginiko opariak eta gainerako emaitzak. ¹⁸Horiek Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean, berak aukeratuko duen lekuan jango dituzue, bai zeuek, bai zuen seme-alabek eta morroi-mirabeek, baita zuekin hiri berean bizi den lebitarrak ere. Festa ospatuko duzue Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean, zeuen lanaren emaitzengatik eskerrak emanez. ¹⁹Ez gero bertan behera utzi lebitarra, herrialdean biziko zareten denbora guztian.

²⁰«Jaunak zeuen Jainkoak lurraldeko mugak hedatuko dizkizue, berak hitz eman bezala; orduan, jan gura izanez gero, nahi adina haragi jan ahal izango duzue. ²¹Jaunak zuen Jainkoak bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokia bizi zareten hiritik urruti badago, berak emandako abere handi nahiz txikietatik hil dezakezue haragitarako, nik zuei agindutakoaren arabera, eta nahi adina jan. ²²Ehiza —gazela nahiz oreina— bezala jango duzue, eta denok jan ahal izango duzue, kutsatuak legez garbi dagoenak bezalaxe. ²³Baina odola ez duzue inola ere jango, bizi-iturri baita; beraz, haragiarekin ez duzue odolik jango, ²⁴baizik eta lurrera isuriko duzue, ura bezala. ²⁵Ez jan, bada, eta zoriontsu izango zarete, bai zeuek, bai ondorengoak, Jaunari ongi iruditzen zaiona egiteagatik.

²⁶«Jaunarentzat zuen Jainkoarentzat sagaratu beharrekoa eta botoz aginduriko opariak, aldiz, berak aukeratuko duen lekura eramango dituzue. ²⁷Erre-oparitarako abereak ere hara eramango dituzue eta, haragi eta odol, oso-osorik erreko Jaunaren zeuen Jainkoaren aldarean. Beste sakrifizioetako odola Jaunaren zeuen Jainkoaren aldare gainean isuriko duzue; haragia, berriz, jan.

²⁸«Onartu eta bete ematen dizkizuedan agindu guztiok, beti zoriontsu izan zaitezten, bai zeuek, bai ondorengoak, Jaunari zeuen Jainkoari on eta zuzen iruditzen zaiona egiteagatik.

²⁹«Jaunak zuen Jainkoak garbitu egingo ditu kanaandar herriak, eta zuek bota egingo dituzue beren lurraldetik. Herri horien lurraldeaz jabetu eta bertan bizitzen jar zaiteztenean, ³⁰izan kontu: herri horiek suntsitu ondoren, ez erori idoloen tranpan, haien jokabideari jarraituz; ez jo haien jainkoengana, ez ibili herri haiek beren jainkoak nola zerbitzatu dituzten jakin nahian, zeuek ere gauza bera egiteko. ³¹Ez jokatu Jaunarekin zeuen Jainkoarekin, herri haiek bezala; izan ere, Jaunarentzat higuingarri eta gorrotagarri dena egin dute beren jainkoen ohorez, beren seme-alabak jainkoentzat erretzeraino iritsiz.

13. Atala

¹«Saiatu nik ematen dizkizuedan aginduak betetzen: ez erantsi, ez kendu ezer.

²«Gerta daiteke profeta edo ikusketariren bat zuen artean agertzea, eta, mirari edo egintza harrigarriren bat iragarriz, ³ezezagunak dituzuen jainko arrotzen atzetik joan eta gurtzeko eskatzea. Iragarritakoa egiaz gertatuko balitz ere, ⁴ez egin kasurik profetaren esanei, ezta ikusketariaren ikuskariei ere; izan ere, horrela, probatu egin nahi zaituzte Jaunak zeuen Jainkoak, bera bihotz-bihotzez eta gogo osoz maite duzuen ikusteko. ⁵Jarraitu Jaunari zeuen Jainkoari eta izan begirune berari, gorde aginduak eta egin haren esana, eman kultu Jaunari eta atxiki berari. ⁶Delako profeta edo ikusketaria, berriz, hil egin behar da, Egiptotik atera eta esklabotzatik askatu zintuzten Jaunaren zuen Jainkoaren aurka errebeldia predikatu duelako eta Jaunak zuen Jainkoak agindutako ibilbidetik zuek saihesten ahalegindu delako. Horrela ezabatuko duzue gaiztakeria zeuen artetik.

⁷«Gerta daiteke ere, gehien maite duzuenetariko batek —anaiak, aita edo ama beraren semeak, zeure semeak edo alabak, emazteak berak edo lagun minak— isilka etorri eta jainko arrotzak gurtzera bultzatu nahi izatea, hau da, ez zeuek, ez zuen gurasoek ezagutu ez dituzuen jainkoak, ⁸hurbileko herrienak nahiz urrutikoenak, munduko ertz batetik bestera diren herrienak, gurtzera bultzatu nahi izatea. ⁹Ez egin kasurik, ez entzun ere; ez izan horrelakoen gupidarik, ez barkatu, ezta estali ere errua; ¹⁰aitzitik, hil egin behar duzue, eta zeuek izango zarete lehenak halakoa hiltzen, eta herri osoa ondoren. ¹¹Harrika emango diozue hil arte, Egiptotik, esklabotza-lurraldetik, atera zintuzten Jaunarengandik zeuen Jainkoarengandik saihestu nahi izan zaituztelako. ¹²Horrela, horren berri izatean, beldur izango dira israeldar guztiak eta uko egingo diote horrelako gaiztakeriak egiteari.

13- ¹⁴«Gerta daiteke, Jaunak zeuen Jainkoak bizitzeko emango dizkizuen hirietako batean, gizon gaizto-maltzurrak sortzea, ezagutzen ez dituzten jainko arrotzak gurtzera herritarrak bultzatu nahi izango dituztenak. Horrelakorik gertatzen ari dela entzungo bazenute, ¹⁵ikertu lehenengo, zehatz-mehatz galdetuz eta aztertuz. Eta ikusten baduzue, egiaz gertatu dela zuen artean gaiztakeria hori, ¹⁶zeharo suntsituko duzue hiria, barruan den guztiarekin: ezpataz garbituko dituzue jendea eta abereak, ¹⁷eta harrapakin guztiak, plaza erdian bildurik, hiriarekin batera erreko dituzue Jaunaren zeuen Jainkoaren ohorez. Betiko hondamendi izango da eta ez dute sekula berreraikiko. ¹⁸Ez gorde hiri horretako ezertxo ere, Jaunak bere haserrea baretu eta errukia azal diezazuen; orduan, gupidaturik, ugaldu egingo zaituzte, zuen arbasoei zin egin bezala; ¹⁹eta hori, Jaunari zeuen Jainkoari obeditzeagatik, gaur ematen dizkizuedan aginduak bete eta berari ongi iruditzen zaiona egiteagatik.

14. Atala

¹«Zuek Jaunaren zeuen Jainkoaren seme-alaba zarete. Ez duzue gorputza urratuko, ezta soilduko ere buruaren aurrealdea, dolua adierazteko. ²Jaunarentzat zeuen Jainkoarentzat sagaraturiko herri zarete; berak hautatu zaituzte bere herri, bere jabego berezi, izateko.

³«Ez duzue Jaunak debekaturiko ezer jango. ⁴Hona hemen jan ditzakezuen animaliak: zezena, bildotsa, antxumea, ⁵oreina, gazela, orkatza, basahuntza, antilopea, bisontea eta sarrioa. ⁶Bitan banaturiko apatxak dituzten eta hausnartzaile diren animalia guztiak jan ditzakezue. ⁷Beraz, hausnartzaileak diren edo apatxak bitan banaturik dituzten animalien artean ezin izanen duzue jan, ez gamelua, ez erbia, ez azkonarra; hausnartzaile izan arren, ez baitute bitan banaturiko apatxik; kutsatutzat edukiko dituzue; ⁸ezta urdea ere, bitan banaturiko apatxak dituen arren, ez baita hausnartzailea; beraz, kutsatutzat edukiko duzue. Ez duzue horien haragirik jango, ezta horien sarraskirik ukituko ere.

⁹«Uretako piztietatik, hegalak eta ezkatak dituzten guztiak jan ditzakezue; ¹⁰ez, ordea, hegal eta ezkata gabeak: kutsatutzat edukiko dituzue.

¹¹«Hegazti garbi guztiak jan ditzakezue; ¹²hurrengo hauek, ordea, ezin izanen dituzue jan: arranoa, gabiraia, itsas arranoa, ¹³mirua eta mota guztietako saiak, ¹⁴mota guztietako beleak, ¹⁵ostruka, hontzuria, kaioa, mota guztietako belatzak, ¹⁶hontza, ibisa, zisnea, ¹⁷belabeltza, uroiloa, itsas belea, ¹⁸zikoina, mota guztietako koartzak, martioilarra eta saguzarra. ¹⁹Intsektu hegadun guztiak kutsatutzat edukiko dituzue; ezin izanen dituzue jan. ²⁰Baina hegazti garbi guztiak jan ditzakezue.

²¹«Ez duzue jango berez hildako abereren haragirik; eman zuekin bizi den etorkinari, jan dezan, edota saldu atzerritarrei. Zuek Jaunarentzat zeuen Jainkoarentzat sagaraturiko herri zarete.
«Ez egosi antxumerik amaren esnetan.

²²«Urtero, zeuen lurreko uztaren emaitzen hamarrena bereiziko duzue. ²³Gariaren, ardo berriaren eta olioaren hamarrenak, abere handi nahiz txikien lehen-umeekin batera, Jaunak zuen Jainkoak bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokira eramango dituzue, eta han otordu sakratua egingo Jaunaren aurrean. Horrela, zeuen bizitza osoan Jaunari begirune izaten ikasiko duzue. ²⁴Baina Jaunak zuen Jainkoak beretzat aukeratutako lekutik urruti bizi bazarete eta, Jaunak uzta oparoak eman dizkizuelarik, hamarrenak eramateko egin beharreko bidea luzeegia bada, ²⁵diruz trukatuko dituzue eta, dirua harturik, Jaunak aukeraturiko lekura joango zarete. ²⁶Diruaz, gura duzuena erosiko duzue han, abere handi nahiz txiki, ardoa, pattarra nahiz beste edozein gauza, eta Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean otordu sakratua egingo duzue eta festa ospatuko zeuen etxekoekin. ²⁷Ez utzi bertan behera zuekin hiri berean bizi den lebitarra, ez baitu zuek bezala lur-sailik ondaretzat hartu.

²⁸«Hiru urtez behin, urteko uztaren emaitzen hamarrena bereizi eta hiriko biltegian gordeko duzue; ²⁹horrela, ondaretzat zuek bezala lur-sailik hartu ez duen lebitarrak eta zuekin bizi diren etorkin, umezurtz eta alargunek zer jana izango dute; eta Jaunak zeuen Jainkoak eginkizun guztiak ongi burutzeko bidea emango dizue.

15. Atala

¹«Zazpi urtez behin, zor guztiak barkatuko dituzue. ²Hona nola egingo duzuen: Jaunaren ohorez zorren barkamen-urtea aldarrikatzean, lagun hurkoari mailegu egin dionak barkatu egingo dio maileguz emana; ez du lagun hurko herritarra zorra itzultzera behartuko. ³Atzerritarra bai, behartu dezakezue zorrak ordaintzera; baina herritarrari barkatu egingo dizkiozue.

⁴«Egia da ez dela zuen artean behartsurik izango, oparo bedeinkatuko baitzaituzte Jaunak zeuen Jainkoak berak jabetzan emango dizuen lurraldean, ⁵arretaz obeditzen badiozue eta gaur nik emandako agindu guztiak betetzen saiatzen bazarete. ⁶Jaunak zeuen Jainkoak ondasunez beteko zaituzte, berak hitz eman bezala: nazio askori mailegu egingo diozue, baina inori maileguz eskatu beharrik ez duzue izango; nazio ugari menperatuko duzue, baina zuek ez zaituzte inork menpean hartuko.

⁷«Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldeko hiriren batean zuen herritarren bat behartsu bada, ez izan bihozgabe, ez laguntzarik ukatu senide behartsuari; ⁸eskuzabal izango zarete berarekin eta bere premia estaltzeko behar duena emango diozue maileguz. ⁹Ez dakizuela, gero, etor gogora pentsamendu zital hau: "Hurbil da zazpigarren urtea, zor guztiak barkatzen direnekoa", herritar behartsuarekin zeken izan eta ezer eman gabe uzteko; zeren eta deiadar egingo baitio behartsuak Jaunari zuen aurka, eta bekatutzat hartuko zaizue zeuen jokabidea. ¹⁰Eman, beraz, eskuzabal, ez gogoz kontra, eta zeuen Jainko Jaunak zeuen eginkizun eta jarduera guztietan bedeinkatuko zaituzte.

¹¹«Ez da herrian behartsurik faltako; horregatik agintzen dizuet zeuen herritarrekin, zeuen ardurapean dituzuen dohakabe eta behartsuekin, eskuzabal izateko.

¹²«Zeuen herritar hebertarren batek, gizonezko nahiz emakumezko, bere burua halabeharrez esklabotzat saltzen badizue, sei urtez egingo du lan zuentzat, baina zazpigarrenean libre utziko duzue. ¹³Libre uztean, ordea, ez duzue esku-hutsik bidaliko: ¹⁴hornitu zeuen artalde, larrain eta dolareko emaitzez, emaiozue Jaunari zeuen Jainkoari esker lortu dituzuen ondasunetatik. ¹⁵Izan gogoan zeuek ere esklabo izan zinetela Egipton eta Jaunak zeuen Jainkoak askatu zintuztela. Horregatik ematen dizuet gaur agindu hau.

¹⁶«Baina esklaboak, zeuek eta zuen familia maite zaituztelako eta zuenean ongi aurkitzen delako, ez duela alde egin nahi adierazten badizue, ¹⁷ziri bat hartu eta atearen kontra belarria zulatuko diozue, eta esklabo izango duzue betiko; berdin egingo duzue esklaboa emakumea bada ere.

¹⁸«Ez damu izan esklaboa libre utzi beharraz, sei urtez zuentzat lan eginez, jornalariak irabazten duen etekina halako bi eman baitizue, eta Jaunak zeuen Jainkoak bedeinkatu egingo zaituzte zeuen eginkizun guztietan.

¹⁹«Abere handi nahiz txikien lehen-ume arrak Jaunari zeuen Jainkoari sagaratuko dizkiozue; ez duzue lanean erabiliko zeuen behien lehen-umerik, ezta ilerik moztuko ere ardien lehen-umeari. ²⁰Jaunak zuen Jainkoak beretzat aukeratuko duen lekura eramango dituzue urtero, eta beraren aurrean jango etxekoekin. ²¹Baina abereak akatsen bat badu —herrena nahiz itsua bada edo beste akatsen bat badu—, ez diozue Jaunari zeuen Jainkoari oparitzat eskainiko; ²²bizi zareten hirian bertan jango duzue; denek jan ahal izango dute, baita legez garbi ez dagoenak ere, ehiza —gazela nahiz oreina— jan ohi den bezala. ²³Odola, ordea, ez duzue jango, lurrera isuriko baizik, ura bezala.

16. Atala

¹«Gogoan izan Abib hila Jaunaren zuen Jainkoaren ohorez Pazkoa ospatzeko, hil horretako gau batean atera baitzintuzten Jaunak zeuen Jainkoak Egiptotik. ²Pazko-oparitzat abere handi eta txikiak eskainiko dizkiozue Jaunari, zeuen Jainkoari bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokian. ³Pazko-otorduan ez duzue legamidun ogirik jango; zazpi egunez legamigabeko ogia jango duzue: ogi horrek Egiptotik presaka irten behar izan zenuteneko atsekabea oroitaraziko dizue; horrela, bizitza osoan izango duzue gogoan Egiptotik irten zineteneko eguna. ⁴Zazpi egun horietan ez da legamirik izango lurralde osoan. Lehenengo eguneko arratsaldean eskainitako oparigaien haragitik ez duzue ezer ere utziko biharamunerako.

⁵«Ez duzue zilegi Pazko-oparia Jaunak zeuen Jainkoak emango dizkizuen hirietan eskaintzea, ⁶baizik eta bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokian bakarrik eskainiko duzue. Ilunabarrean eskainiko duzue, eguzkia sartzean, ordu horretan irten baitzineten Egiptotik. ⁷Jaunak zuen Jainkoak aukeratuko duen lekuan egosi eta jango duzue oparigaia, eta biharamun goizean etxera itzuliko zarete. ⁸Sei egunez legamigabeko ogia jango duzue; zazpigarren egunean, batzar sakratua izango duzue Jaunaren zeuen Jainkoaren ohorez eta ez duzue inolako lanik egingo.

⁹«Zenbatu zazpi aste, garia ebakitzen hasten zareten egunetik. ¹⁰Ondoren, Asteen Jaia ospatuko duzue Jaunaren zeuen Jainkoaren ohorez, borondatezko emaitzak eskainiz, Jaunaren bedeinkazioz izandako ondasunen arabera. ¹¹Festa egingo duzue Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean, bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokian, zeuen seme-alaba eta morroi-mirabeekin, zuekin hiri berean bizi den lebitarrarekin eta zeuen artean dituzuen etorkin, umezurtz eta alargunekin. ¹²Izan gogoan zeuek ere esklabo izan zinetela Egipton, eta saiatu lege hauek betetzen.

¹³«Garia jaso eta ardoa upeleratu ondoren, Etxola Jaia ospatuko duzue zazpi egunez. ¹⁴Zeuen seme-alaba eta morroi-mirabeekin eta zuekin hiri berean bizi diren lebitar, etorkin, umezurtz eta alargunekin batera ospatuko duzue festa. ¹⁵Zazpi egunez egingo duzue jai, Jaunak zuen Jainkoak beretzat aukeratuko duen lekuan, zeuen poza adieraziz, Jaunak zeuen Jainkoak uzta oparoak eman eta eginkizun guztietan bedeinkatuko zaituztelako.

¹⁶«Urtean hiru aldiz aurkeztuko dira gizaseme guztiak Jaunaren zuen Jainkoaren aurrean, berak aukeratuko duen lekuan: Legamigabeko Ogien Jaian, Asteen Jaian eta Etxola Jaian, alegia. Ez da inor Jaunaren aurrean esku-hutsik agertuko; ¹⁷nork bere eskaintza eramango du, Jaunaren zuen Jainkoaren bedeinkazioaz izandako ondasunen arabera.

¹⁸«Epaileak eta funtzionarioak ezarriko dituzue leinuetan, Jaunak zeuen Jainkoak emango dizkizuen hiri bakoitzean, herritarren auziak zuzenbidez erabaki ditzaten.

¹⁹«Ez okertu zuzenbidea alderdikeriaz jokatuz; ez onartu eskupekorik, itsutu egiten baititu pertsona jakintsuak ere eta hondatu egiten zintzoen epaia. ²⁰Izan dezazuela justizia helburu, eta justizia bakarrik; horrela, bizi egingo zarete eta Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldeaz jabetuko.

²¹«Ez duzue zurezko zutoin sakraturik ezarriko Jaunarentzat zeuen Jainkoarentzat eraikitako aldare ondoan; {{bertset|16|22|ez duzue zutarri sakraturik egingo, gorroto baititu Jaunak zuen Jainkoak halako gauzak.

17. Atala

¹«Ez diozue oparitzat eskainiko Jaunari zeuen Jainkoari inolako akatsik duen zekor edo arkumerik, higuingarri baitzaio hori.

²«Gerta daiteke, Jaunak zeuen Jainkoak emango dizkizuen hirietakoren batean, gizon nahiz emakumeren batek Jaunari zuen Jainkoari gaizki iruditzen zaiona egin eta ituna haustea: ³hau da, nik aginduaren kontra, jainko arrotzak gurtu eta beraien aurrean —edota eguzki, ilargi eta zeruko izar guztien aurrean— ahozpeztea. ⁴Horrelakorik salatzen badizuete edo, zeuen kabuz, horrelako zerbaiten berri jakiten baduzue, ikertu zehatz-mehatz arazoa; Israelen horrelako gaiztakeria egiaz gertatu dela ikusten baduzue, ⁵erruduna, gizona nahiz emakumea, hiri-sarrerara eramango duzue eta harrika emango hil arte.

⁶«Ez zaio inori heriotza-zigorrik ezarriko bi edo hiru lekukoren aitorpenaz izan ezik; ez da aski lekuko bakarraren aitorpena. ⁷Lekukoak izango dira lehenak kondenatua hiltzen, eta herri osoa ondoren. Horrela ezabatuko duzue gaiztakeria zeuen artetik.

⁸«Zuen hirietan auziren bat gertatzen bada —hilketa, liskarra, zauria edo beste zernahi—, zeuek erabakitzeko zailegia iruditzen zaizuena, joan Jaunak zuen Jainkoak aukeratuko duen lekura ⁹eta jo argibide bila apaiz lebitarrengana eta une hartan txandan egongo den epaileagana. Hauek epaia emango dizuete, ¹⁰eta haren arabera jokatuko duzue, erabakia arretaz betez. ¹¹Haiek emandako argibideen eta epaiaren arabera jokatuko duzue, ezertan ere saihestu gabe.

¹²«Baina, harrokeriak eraginda, Jaunaren zuen Jainkoaren zerbitzuan dagoen apaizaren nahiz epailearen erabakia onartu nahi ez duena hil egin behar duzue. Horrela ezabatuko duzue gaiztakeria Israeldik. ¹³Horren berri jakitean, beldur izango da herria, eta ez da aurrerantzean harrokerian eroriko.

¹⁴«Jaunak zeuen Jainkoak ematen dizuen lurraldean sartu, hartaz jabetu eta bertan bizitzen jartzean, erregea nahi izango duzue agian, inguruko herri guztiek bezala. ¹⁵Hala bada, Jaunak zuen Jainkoak aukeratuko duena egingo duzue errege. Herritarra beharko du izan erregeak; ez zaizue zilegi atzerritarrik zeuen buru jartzea, herrikoren bat baizik.

¹⁶«Erregeak ezin izango du zaldi asko eduki, ezta jendea Egiptora bidali ere bere zalditeria handitzeko, debekatu egin baitizue Jaunak berriro harako bidea hartzea. ¹⁷Ez du emakume askorik izango, haren bihotza desbidera ez dadin, ezta pilatuko ere urre eta zilar larregi.

¹⁸«Errege-agintea hartzean, lege hau kopiaraziko du beretzat, apaiz lebitarren zainpean egongo den liburutik. ¹⁹Berekin eramango du beti, eta egunero irakurriko bere bizitza guztian, Jaunaren bere Jainkoaren begirunean bizitzen ikas dezan, lege honen xedapenak eta arauak betetzen saiatuz. ²⁰Horrela, ez da harrotuko, bere burua gainerako herritarrak baino handiagotzat joz, ezta saihestuko ere ezertan aginduetatik. Orduan, bai bera, bai ondorengoak, luzaro izango dira errege Israelen.

18. Atala

¹«Apaiz lebitarrek, Lebiren leinuko guztiek, alegia, ez dute beste israeldarrek bezala lur-sailik izango ondaretzat: Jaunaren ohorez eskainitako opariak eta Jaunari dagokiona izango dituzte mantenubide. ²Lebitarrek, beraz, ez dute beste israeldarrek bezala ondare-zatirik izango, Jauna baitute ondare, berak hitz eman bezala.

³«Hona herriak oparitzat eskaintzen dituen zekor eta arkumeetatik lebitarrei eskubidez dagokiena: sorbalda, matrailak eta urdaila. ⁴Gari, ardo eta olioaren hasikinak eta ardi-mozketako lehen artilea ere beraiei emango zaizkie. ⁵Izan ere, leinu guztien artean Lebiren leinukoak aukeratu ditu Jaunak zuen Jainkoak, beraren izenean liturgi zerbitzua betiko bete dezaten.

⁶«Israelgo edozein hiritan bizi den lebitarrak, Jaunak beretzat aukeratuko duen lekura joatea erabakitzen badu, ⁷Jaunaren bere Jainkoaren ohorez liturgi zerbitzuan jarduteko eskubidea izango du, bertan diharduten senide lebitar guztiek bezalaxe. ⁸Haiena bezalako partea hartuko du bere mantenurako, famili ondasunak saltzetik jaso dezakeenaz gain.

⁹«Jaunak zeuen Jainkoak ematen dizuen lurraldera iristean, ez jarraitu hango herrien jokabide higuingarriei: ¹⁰ez beza zuetako inork semea nahiz alaba oparitzat erre; ez bedi izan zuen artean geroa igartzeko magiazko baliabide, sorginkeria nahiz aztikeriarik erabiliko duenik, ¹¹ez liluratzailerik, ezta izpirituei edo hildakoei deika dabilkeenik ere. ¹²Horrelakoak egiten dituen oro higuingarri zaio Jaunari; hain zuzen, higuingarrikeria horiengatik botatzen ditu Jaunak zuen Jainkoak herri horiek zuen aurretik.

¹³«Izan guztiz zintzo Jaunarekin zeuen Jainkoarekin. ¹⁴Beren lurraldetik botako dituzuen herriek igarle eta aztiei egiten diete kasu; zuei, ordea, ez dizue Jaunak zeuen Jainkoak horrelakorik lagatzen. ¹⁵Jaunak zuen Jainkoak ni bezalako profeta sortuko du zuen artetik, herritarren artetik. Entzun berari! ¹⁶Horixe da, Horeb mendian bildurik zeundetela Jaunari zeuen Jainkoari eskatu zeniotena: "Ez dugu Jaunaren geure Jainkoaren ahotsa berriro entzun nahi, ezta sute hori ikusi nahi ere, hil egingo baikara bestela". ¹⁷Orduan, Jaunak esan zidan: "Ongi deritzot herriak esandakoari. ¹⁸Zu bezalako profeta sortaraziko dut herritarren artetik; neure hitzak ezarriko dizkiot ahoan eta nik agindurikoa esango die. ¹⁹Profetak nire izenean adierazitako mezua onartuko ez duenari, neuk eskatuko dizkiot kontuak. ²⁰Baina nik agindu gabeko mezua nire izenean adierazten edota jainko arrotzen izenean hitz egiten ausartzen den profeta hil egingo dute".

²¹«Beharbada, galdegingo duzue: "Nola jakin profetak adierazitako mezua Jaunaren hitza den ala ez?" ²²Hona: profetak Jaunaren izenean adierazia betetzen ez bada eta iragarri duena gertatzen ez, seinalea Jaunaren hitza ez dela; harrokeriak eraginda hitz egin du profeta delako horrek. Ez izan, beraz, beraren beldur.

19. Atala

¹«Jaunak zuen Jainkoak erauzi egingo ditu zuei ematen dizuen lurraldeko herriak. Lurraldeaz jabetu eta bertako hiri eta etxeetan bizitzen jartzean, ²hiru hiri aukeratuko dituzue Jaunak zeuen Jainkoak jabetzan emandako lurraldean. ³Horretarako, lurraldea hiru zatitan banatuko duzue eta hiri haietarako bideak egokituko, edozein hiltzailek nora ihes egin izan dezan.

⁴«Aurrez gorrotatzen ez duen norbait nahi gabe hiltzen duenak, hiri haietako batera egin dezake ihes, bizirik irauteko. ⁵Demagun, adibidez, norbait lagunarekin basora zuhaitzak botatzera joaten dela eta, zuhaitza mozteko aizkorakada ematean, burdinak girtenetik ihes egin eta, laguna parean harrapaturik, hil egiten duela; horrelakoak hiri haietako batera ihes egin dezake eta bizia salbatu. ⁶Hiriak urrutiegi baleude, hildakoa mendekatzeko eskubidea duenak, amorruz bero-bero, atzetik segi, harrapatu eta hil lezake, nahiz eta hiltzaileak heriotzarik merezi ez, hildakoa aurrez gorrotatzen ez zuenez gero. ⁷Horregatik agintzen dizuet hiru hiri horiek aukeratzeko.

^8-9«Gainera, Jauna zeuen Jainkoa maitatuz eta haren bideetan bizitza osoan ibiliz, gaur ematen dizkizuedan agindu guztiok betetzen saiatzen bazarete, Jaunak zeuen Jainkoak, arbasoei zin egin bezala, zeuen lur-mugak hedatuko dizkizue eta agindutako lurralde osoa emango; orduan, aipatutako hiru hiriez gainera, beste hiru aukeratuko dituzue. ¹⁰Horrela, ez da errugabeen odolik isuriko Jaunak zeuen Jainkoak ondaretzat emango dizuen lurraldean, eta ez zarete hilketa-errudun gertatuko.

¹¹«Baina, lagun hurkoari gorroto dion norbaitek, zelatan jarri, eraso eta hiltzen badu eta hiri haietako batera ihes egiten, ¹²atxilotu eta ekartzeko aginduko dute beraren hiriko arduradunek eta mendeku-eskubidea duenaren esku utziko, hil dezan. ¹³Ez izan horrelakoaz gupidarik! Horrela ezabatuko duzue errugabearen hilketa Israeldik, eta zoriontsu izango zarete.

¹⁴«Jaunak zeuen Jainkoak jabetzan emandako lurraldean, lehenengo iritsitakoek ondare-zatiak banatu eta mugarriak ezarriko dituzte. Ez aldatu sekula mugarriak lekuz auzokoaren kaltetan.

¹⁵«Lekuko bakarra ez da aski inoren hutsegitea edo delitua frogatzeko; delitua edozein dela ere, bi edo hiru lekukoren aitorpenaz bakarrik erabakiko da auzia.

¹⁶«Asmo txarreko lekukoak norbait delituren batez salatzen badu, ¹⁷bi alderdiak aurkeztuko dira Jaunaren aurrera, une hartan zerbitzu-txandan egongo diren apaiz eta epaileengana. ¹⁸Epaileek zehatz-mehatz ikertuko dute auzia; ikusten bada lekukoa faltsua dela eta herritarra gezurrez salatu duela, ¹⁹besteari ezarri nahi zion zigor bera ezarriko diote berari; horrela ezabatuko duzue gaiztakeria zeuen artetik. ²⁰Gainerakoak, horren berri jakitean, beldur izango dira eta horrelako gaiztakeria egiteari uko egingo diote. ²¹Ez izan horrelakoaz gupidarik: bizia biziaren ordain, begia begiaren ordain, hortza hortzaren ordain, eskua eskuaren ordain, oina oinaren ordain.

20. Atala

¹«Gerrara irtetean, etsaiek zaldiak eta gudu-gurdiak eta zuena baino gudaroste handiagoa dutela ikusi arren, ez izan beldur, zeuekin izango baituzue Jauna zeuen Jainkoa, Egiptotik atera zintuztena.

²«Borroka-ordua iristean, apaizak aurreratu eta gudarosteari hitz egingo dio: ³"Entzun, israeldarrok! Gaur etsaien aurka borrokatuko zarete. Ez kikildu, ez izan beldur! Ez asaldatu, ez ikaratu etsaien aurrean! ⁴Jauna zuen Jainkoa zuekin doa, etsaien aurka borrokatzeko eta garaipena zuei emateko".

⁵«Ondoren, ofizialek hitz egingo diote gudarosteari: "Zuetako norbaitek etxe berria eraiki eta oraindik estreinatu ez badu, itzul bedi etxera, bera borrokan hil eta etxea beste norbaitek estreina ez dezan. ⁶Edota norbaitek mahastia landatu eta oraindik haren lehen fruituak bildu ez baditu, itzul bedi etxera, bera borrokan hil eta lehen fruituak beste norbaitek bil ez ditzan. ⁷Edota norbait emakume bati ezkon-hitza eman eta oraindik harekin ezkondu ez bada, itzul bedi etxera, bera borrokan hil eta emakumearekin beste norbait ezkon ez dadin".

⁸«Ofizialek beste hau ere esango diote gudarosteari: "Beldurrez eta kikildurik dagoena, itzul bedi etxera, borroka-lagunak adoregabe ez ditzan".

⁹«Hitzaldia bukatu ondoren, ofizialek buruzagiak izendatuko dituzte gudari-taldeentzat.

¹⁰«Erasotzeko asmoz hiri batera hurbiltzean, bakea proposatuko diozue lehenbizi. ¹¹Bake-proposamena onartu eta ateak zabaltzen badizkizuete, zeuentzat lan egitera behartuko dituzue bertako bizilagunak. ¹²Baina bake-baldintzak onartu ez eta gerra deklaratzen badizuete, setiatu egingo duzue hiria, ¹³eta, Jaunak zuen Jainkoak hura zuen esku jartzean, bertako gizonezko guztiak ezpataz hilko dituzue. ¹⁴Emakumezkoak, haurrak, abereak eta hiriko ondasunak, berriz, gudu-harrapakintzat hartuko dituzue eta Jaunak zeuen Jainkoak emandako etsaien harrapakinez janarituko zarete.

¹⁵«Horrelaxe jokatuko duzue urrutiko hiriekin, hemengo herrietakoak ez direnekin, alegia. ¹⁶Baina Jaunak zeuen Jainkoak ondaretzat ematen dizkizuen herrialdeetako hirietan ez duzue inor bizirik utziko. ¹⁷Beraz, Jaunak zeuen Jainkoak agindu bezala, erabat suntsituko dituzue hitiarrak, amortarrak, kanaandarrak, periztarrak, hibiarrak eta jebustarrak, ¹⁸beren jainkoen ohorez egiten dituzten higuingarrikeriak irakats ez diezazkizueten eta, horrela, Jaunaren zeuen Jainkoaren aurka bekatu egin ez dezazuen.

¹⁹«Hiri bat, eraso eta konkistatu aurretik, luzaroan setiatu behar baduzue, ez dituzue inguruko arbolak aizkoraz botako, beraien fruituez janaritu beharko duzue eta. Gizaki ote dira, bada, arbolak, setiatutzat hartzeko? ²⁰Hala ere, fruta-arbolak ez diren zuhaitzak bota ditzakezue, gerran ari zaizuen hiriaren kontrako eraso-tresnak egiteko, hiria erori arte.

21. Atala

¹«Jaunak zeuen Jainkoak jabetzan emango dizuen lurraldean norbait landan lurrean hilda azaldu eta nork hil duen ez badakizue, ²herri-arduradunek eta epaileek bertara joan eta gorpuaren eta inguruko hirien arteko luze-laburra neurtuko dute. ³Hildakoagandik hurbilen legokeen hiriko arduradunek bigai bat hartuko dute, behin ere lanean jardun edo uztarrian lotu gabea. ⁴Sekula agortzen ez den erreka baten ondora, inoiz landu eta erein gabeko tokira, eraman eta lepo-hezurra hautsiko diote.

⁵«Orduan, apaiz lebitarrak hurbilduko dira, horiek aukeratu baitzituen Jaunak zuen Jainkoak bere liturgi zerbitzurako eta beraren izenean herria bedeinkatzeko, eta beraiei baitagokie lege-auziak eta arazo kriminalak erabakitzea. ⁶Ondoren, hilketa-tokitik hurbilen dagoen hiriko arduradun guztiek eskuak garbituko dituzte errekan eta lepo-hezurra hautsitako bigaiari gainean ezarriko, ⁷esanez: "Gure eskuak ez du horren odolik isuri, ezta begiek ezer ikusi ere. ⁸Barka, Jauna, askatu duzun zeure herri Israeli, eta ez utzi zeure herrian errugabeen hilketarik gertatzen".
«Eta hilketa ez zaie leporatuko. ⁹Horrela, Jaunari atsegin zaiona eginez, hilketaren errua ezabatu egingo duzue zeuen artetik.

¹⁰«Gerrara atera eta, Jaunak zeuen Jainkoak etsaiak eskura emanik, gatibuak egitean, ¹¹haien arteko neska ederren bat ikusi eta, hartaz maitemindurik, zuetako norbaitek emaztetzat hartu nahi badu, ¹²eraman dezake etxera. Emakumea, ilea eta azkazalak moztu, ¹³gatibu-soinekoa erantzi eta etxean geldituko da hilabete batez bere aitamengatik negar egiten. Dolualdia igaro ondoren elkartuko zaio gizona, eta senar-emazte izango dira. ¹⁴Geroago atsegin ez bazaio, libre joaten utziko dio; ez du salduko diru truk, ezta esklabo egingo ere, berea izatera behartu baitu.

¹⁵«Eman dezagun gizon batek bi emazte dituela eta bata bestea baino maiteago duela, eta, batak zein besteak seme-alabak eman dizkion arren, gutxiago maite duenarena dela lehen-semea. ¹⁶Semeen artean ondarea banatzean, ezin emango dio lehen-seme-eskubidea maiteago duen emaztearen semeari, gutxiago maite duen emaztearen semearen, benetako lehen-semearen, kaltetan. ¹⁷Aitzitik, gutxiago maite duen emaztearen semea aitortuko du lehen-seme eta, ondare guztitik, beste semeei dagokiena baino bi aldiz gehiago emango dio; seme hori izan da aitaren gizontasunaren lehen emaitza eta berari dagokio lehen-seme-eskubidea.

¹⁸«Eman dezagun guraso batzuek seme zentzakaitza eta bihurria dutela, aitamen esana egiten ez duena eta, zentzarazten saiatu arren, kasurik egiten ez diena; ¹⁹gurasoek semea hartu eta herri-arduradunengana eramango dute auzitegira, ²⁰eta esango diete: "Gure seme hau zentzakaitza eta bihurria da, ez digu esana egiten; tripontzi eta mozkorra da!" ²¹Orduan, hiritarrek harrika emango diote hil arte. Horrela ezabatuko duzue gaiztakeria zeuen artetik; horren berri jakitean, beldur izango dira israeldar guztiak.

²²«Heriotza-zigorra merezi duen bekatu batengatik norbait urkabean hiltzen baduzue, ²³gorpua ez da gauez bertan geldituko. Egun berean emango diozue lur, Jainkoaren madarikazioa erakartzen baitu zintzilikatuak, eta ez baituzue kutsatu behar Jaunak zeuen Jainkoak ondaretzat ematen dizuen lurraldea.

22. Atala

¹«Herritar baten idia nahiz ardia galduta ikusten baduzue, ez egin ezikusia, itzuli jabeari. ²Auzoan bizi ez bada edo ezezaguna baduzue, eraman aberea zeuen ikuilura eta eduki bertan, herritarra beraren bila etorri arte; orduan, itzuli egingo diozue. ³Beste horrenbeste egingo duzue herritarrak galdu eta zuek aurkitutako asto, soingaineko nahiz beste edozer gauzarekin ere; ez egin ezikusirik.

⁴«Zeuen herritarraren astoa nahiz idia bidean eroria ikustean, ez egin ezikusirik, lagundu altxatzen.

⁵«Emakumeak ez du gizonezkoen jantzirik erabiliko, ezta gizonak ere emakumezkoen soinekorik jantziko, higuingarri baitzaio Jaunari zuen Jainkoari horrelakorik egiten duena.

⁶«Bidez zoaztela, zuhaitzean nahiz lurrean habia txorikumeekin edo arrautzekin, ama bertan delarik, aurkitzen baduzue, ez hartu ama kumeekin; ⁷utzi joaten amari eta hartu kumeak. Horrela, zoriontsu izango zarete eta luzaro biziko.

⁸«Etxe berria eraikitzen baduzue, babesa jarriko diozue etxegainari inguruan; bestela, handik norbait erori eta hilez gero, heriotzaren erantzule egingo zenukete etxea.

⁹«Ez duzue mahastian beste ezer ereingo; bestela, dena geldituko litzateke Jaunari sagaratua, bai ereindakoaren emaitza, baita mahastiarena ere.

¹⁰«Ez dituzue idia eta astoa uztarri berean lotuko, goldan jarduteko.

¹¹«Ez duzue artilea eta lihoa nahastuz ehunduriko arroparik jantziko.

¹²«Borlatxoak ezarriko dituzue estaltzeko erabiliko duzuen mantuaren lau ertzetan.

¹³«Eman dezagun norbaitek, emakume batekin ezkondu eta berarekin harremanak izan ondoren, begitan hartzen duela ¹⁴eta egite txarrez salatu eta izen txarra jartzen diola, esanez: "Emakume honekin ezkondu eta, berarenganatzean, ez dela birjina konturatu naiz". ¹⁵Horiek horrela, neskaren aitamek alabaren birjintasunaren froga-agiria hartu eta herri-arduradunei aurkeztuko diete auzitegian. ¹⁶Aitak esango die: "Alaba gizon horri eman diot emaztetzat; baina begitan hartu du ¹⁷eta egite txarrez salatzen du orain, ez dela birjina esanez. Hona, ordea, nire alabaren birjintasunaren froga-agiria".
«Eta gurasoek herri-arduradunen aurrean zabalduko dute maindirea ezkon-gaueko odol-aztarnekin. ¹⁸Arduradunek senarra atxilotu eta zigorra ezarriko diote, ¹⁹zilarrezko ehun txanponeko isuna, israeldar birjina bati izen ona kentzeagatik, eta dirua neskaren aitari emango diote; gainera, emaztetzat onartu beharko du eta ezin izango du bizitza osoan zapuztu.

²⁰«Baina salakuntza egia izanik, neska ez zela birjina egiaztatzen bada, ²¹aitaren etxe-atarira eraman eta hiriko gizonek harrika emango diote hil arte, itsuskeria egin baitu Israelen, aitaren etxean bere burua desohoratuz. Horrela desagertaraziko duzue gaiztakeria zeuen artetik.

²²«Norbait emakume ezkondu batekin oheratua harrapatzen badute, biak hilko dituzte, gizona eta emakumea. Horrela desagertaraziko duzue gaiztakeria Israeldik.

²³«Norbait, ezkon-hitza emandako neska bat hirian aurkiturik, berarekin oheratzen bada, ²⁴hiri-sarrerara aterako dituzte biak eta harrika emango hil arte: neska, hirian izanda ere, laguntza eske deiadar egin ez duelako, eta gizona lagun hurkoaren emaztegaia bortxatu duelako. Horrela desagertaraziko duzue gaiztakeria zeuen artetik. ²⁵Baina gizonak neska ezkongaia landan aurkitzen badu, heldu eta berarekin etzaten bada, gizona bakarrik hilko dute; ²⁶neskari ez diote ezer egingo, ez baitu heriotza-zigorrik merezi duen bekaturik egin. Norbaitek lagun hurkoari eraso eta hiltzen duenean bezalako kasua da hori: ²⁷landan aurkitu baitu gizonak eta, neskak deiadar eginda ere, ez zen han laguntzeko inor.

²⁸«Norbait, ezkon-hitza eman gabeko neska bat aurkiturik, heldu eta berarekin oheratzen bada, eta horrela harrapatzen badituzte, ²⁹zilarrezko berrogeita hamar txanpon eman beharko dizkio gizonak neskaren aitari eta neska emaztetzat hartu beharko du, bortxatu duelako. Eta ezin izango du bizitza osoan zapuztu.

23. Atala

¹«Ez du inork bere aitaren emazte batekin sexu-harremanik izango, aitaren eskubidea hautsiko bailuke.

²«Barrabilak zanpaturik dituenak nahiz irenduak ez du esku hartuko Jaunaren batzarrean.

³«Sasikumeak ez du esku hartuko Jaunaren batzarrean, ezta haren ondorengoek ere hamargarren belaunaldira arte.

⁴«Amondarrek eta moabdarrek ez dute esku hartuko Jaunaren batzarrean, ezta haien ondorengoek ere sekula, ezta hamargarren belaunaldia igaro ondoren ere; ⁵izan ere, Egiptotik irten eta honako bidean, ez zitzaizkizuen ogia eta ura eskaintzera atera; moabdarrek, gainera, Beor-en seme Balaam alokatu zuten eta Mesopotamiako Petor hiritik etorrarazi, zuek madarikatzeko. ⁶Baina Jaunak zuen Jainkoak ez zion aditu nahi izan Balaami, eta haren madarikazioa bedeinkazio bihurtu zuen, maite zaituztelako. ⁷Ez ibili inoiz ere zeuen bizitzan herri horiekin bakea eta adiskidetasuna lortu nahian.

⁸«Baina ez mesprezatu edomdarrak, anaiak baitituzue; ezta egiptoarrak ere, etorkin izan baitzineten haien lurraldean; ⁹hirugarren belaunalditik aurrera esku hartu ahal izango dute haien ondorengoek Jaunaren batzarrean.

¹⁰«Etsaien aurka borrokatzeko kanpalekua eratzean, gorde zeuen buruak kutsadura orotatik garbi. ¹¹Norbait, gauean hazi-isuria izanik, garbi ez badago, kanpalekutik atera eta kanpoan geldituko da; ¹²arratsaldean uretan garbituko da eta, eguzkia sartzean, kanpalekura itzuliko.

¹³«Toki bat izango duzue kanpalekutik aparte eta hara joango zarete premia izatean. ¹⁴Makila bat hartuko duzue zeuekin eta, sabela hustutzera irtetean, berarekin zuloa egin eta gorotza lurrez estaliko duzue. ¹⁵Leku santua izan behar du kanpalekuak, bertan baitabil Jauna zuen Jainkoa, zuek babestu eta etsaiak zuen esku jartzeko. Eta zuen artean ezer lotsagarririk ikusiko balu, alde egingo lizueke.

¹⁶«Ez itzuli jabeari berarengandik ihes egin eta zuenean babesturiko esklaboa. ¹⁷Zuekin biziko da berak aukeraturiko zuen hirietako batean, gogokoen izango duen tokian; ez duzue zurrupatuko.

¹⁸«Ez da israeldarren artean prostituzio sakratura emaniko inor izango, ez gizonezkorik, ez emakumezkorik. ¹⁹Ez eraman prostituzioan ateratako dirurik Jaunaren zeuen Jainkoaren tenplura botoren bat betetzeko eskaintza gisa, higuingarri baitzaio Jaunari zuen Jainkoari, bai gizonezkoen, bai emakumezkoen prostituzioa.

²⁰«Zeuen herritarrari zerbait —dirua, janaria nahiz beste edozer gauza— maileguz ematean, ez diozue eskatuko interesik. ²¹Atzerritarrari, bai, eskatu ahal izango dizkiozue interesak, baina ez herritarrari, Jaunak zeuen Jainkoak eginkizun guztietan bedeinka zaitzaten jabetzan hartzera zoazten lurraldean.

²²«Jaunari zeuen Jainkoari botoren bat egiten badiozue, luzatu gabe beteko duzue; luzamendutan ibiliz gero, kontu estua eskatuko dizue Jaunak zeuen Jainkoak, eta errudun bihurtuko zarete. ²³Botorik egiten ez baduzue, ez zarete izango errudun. ²⁴Baina ez jan emandako hitza, zeuen kabuz Jaunari zeuen Jainkoari agindutako botoa bete gabe utziz.

²⁵«Lagun hurkoaren mahastian sartzen bazarete, nahi beste jan dezakezue; baina ez bildu ezertxo ere saskian. ²⁶Eta lagun hurkoaren gari-soroan sartzen bazarete, eskuaz har ditzakezue galburuak, baina igitaiaz moztu ez.

24. Atala

¹«Eman dezagun norbait emakume batekin ezkontzen dela, baina gero emakumeagan zerbait lotsagarria aurkitzen duela eta ez zaiola atsegin; orduan, dibortzio-agiria idatzi, emakumeari eman eta bidali egiten duela etxetik; ²emakumea, ordea, senarraren etxetik alde egin ondoren, beste batekin ezkontzen dela. ³Senar berriak ere, emakumeaz gogaiturik, dibortzio-agiria idatzi, emakumeari eman eta etxetik bidaltzen badu edota senar berria hiltzen bada, ⁴zapuztu zuen lehenengo senarrak ezin hartuko du berriro emaztetzat, kutsatua bihurtu baita berarentzat. Higuingarri litzateke hori Jaunarentzat, eta Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldea ez duzue bekatuaz kutsatu behar.

⁵«Gizon ezkonberria ez dago soldaduska egitera behartua, ezta beste edozein zerbitzu publiko egitera ere; urtebete geldituko da etxean, edozein betebeharretik libre, hartu duen emaztearekin gozatzeko.

⁶«Ez duzue bahituran hartuko, ez errota, ez errotarria, bahituran bizia bera hartzea bailitzateke hori.

⁷«Norbaitek israeldar herritarra, esklabo bihurtzeko nahiz saltzeko, bahitu egin duela jakiten baduzue, heriotzara emango duzue. Horrela desagertaraziko duzue gaiztakeria zeuen artetik.

⁸«Izan kontu larruazaleko gaitzekin; arreta osoz beteko duzue nik apaiz lebitarrei agindu eta haiek irakatsiko dizuetena. ⁹Gogoratu, Egiptotik honako bidean Jaunak zuen Jainkoak Miriami egin ziona.

¹⁰«Lagun hurkoari zerbait maileguz ematen badiozue, ez zarete haren etxean sartuko abala hartzera: ¹¹itxaron atarian mailegu-hartzaileak abala kanpora ekar diezazuen. ¹²Hartzailea pobrea bada, ez zarete bahituran harturiko soingainekoaz estaliko gauez, ¹³baizik eta itzuli egingo diozue eguzkia sartzerako, gauez zerekin estali izan dezan eta bedeinka zaitzaten; Jaunak zeuen Jainkoak kontuan hartuko dizue zeuen egintza ona.

¹⁴«Ez duzue jornalari dohakabea eta behartsua zurrupatuko, nahiz herritarra, nahiz zuen herrialdean, zuen hiri berean, bizi den etorkina izan. ¹⁵Egunean eguneko lansaria emango diozue, eguzkia sartu baino lehen; izan ere, behartsua da eta premia-premiazkoa du soldata. Bestela, deiadar egingo dio Jaunari zuen kontra eta errudun izango zarete.

¹⁶«Ez da gurasorik semeen erruarengatik heriotzara emango, ezta semerik ere gurasoenagatik: nor bere bekatuagatik hilko dute.

¹⁷«Ez dituzue etorkinen eta umezurtzen eskubideak baztertuko, ezta alargunaren arropak bahituran hartuko ere. ¹⁸Izan gogoan zeuek ere esklabo izan zinetela Egipton eta Jaunak zeuen Jainkoak askatu egin zintuztela bertatik; horregatik agintzen dizuet xedapen hori betetzeko.

¹⁹«Uzta biltzean, gari-balarik soroan ahaztuta uzten baduzue, ez itzuli haren bila. Etorkin, umezurtz eta alargunentzat izango da, Jaunak zeuen Jainkoak eginkizun guztietan bedeinka zaitzaten.

²⁰«Olibondoak astintzean, ez itzuli adarretan geldituriko olibak biltzera. Etorkin, umezurtz eta alargunentzat izango dira.

²¹«Mahats-bilketa egitean, ez itzuli atzean utzitako mahats-hondarrak biltzera. Etorkin, umezurtz eta alargunentzat izango dira.

²²«Izan gogoan zeuek ere esklabo izan zinetela Egipton; horregatik agintzen dizuet xedapen horiek betetzeko.

25. Atala

¹«Bi gizonen artean liskarrik sortzen bada, auzitara joko dute, epaituak izateko: epaileek errugabea errugabe aitortuko dute eta erruduna errudun. ²Zigorkatua izan behar duen erruduna lurrean etzanaraziko du epaileak, eta bere begi-bistan merezi beste zigorkada emango dizkiote. ³Nolanahi ere, sekula ez da berrogei zigorkada baino gehiago emango, zigorraldia gogorregia gerta eta herritarra denen aurrean laidotua geldi ez dadin.

⁴«Ez diozue muturrekorik ipiniko gari-jotzen ari den idiari.

⁵«Bi anaia elkarrekin bizi eta bietako bat semerik gabe hiltzen bada, alarguntsa ez da beste senitarteko gizon batekin ezkonduko; koinatua ezkonduko da berarekin, koinatuari dagokion eginbeharra betez. ⁶Emakumeak izango duen lehen-semeak hildako anaiaren izena hartuko du; horrela, ez da haren izena israeldarren artetik ezabatuko.

⁷«Baina koinatuak emaztetzat hartu nahi ez badu, alarguntsak herri-arduradunengana auzitegira joan eta esango die: "Nire koinatuak ez du bere legezko eginbeharra bete nahi, eta ez dio anaiari sortu nahi haren izenari israeldarren artean bizirik iraunaraziko dion ondorengoa". ⁸Herri-arduradunek deitu eta gizonarekin hitz egingo dute. Honek, bereari eutsiz, ez duela ezkondu nahi esaten badu, ⁹koinatak, hurbilduz, sandalia erantziko dio eta aurpegira listua botako herri-arduradunen aurrean, esanez: "Hara zer egiten zaion bere anaiari familia eman nahi ez dion gizonari".

¹⁰«Eta halakoaren etxeari "Oinutsaren etxea" deituko diote israeldarrek.

¹¹«Herritar bi elkarrekin borrokan ari badira eta haietako baten emazteak, senarra jipoitik libratzeko, eskua luzatu eta besteari lotsarietatik heltzen badio, ¹²moztu egingo diote eskua. Ez izan gupidarik!

13- ¹⁴«Ez duzue pisu eta neurri faltsurik erabiliko salerosketetan. ¹⁵Behar bezalako pisu eta neurriak, zuzen eta zehatzak, izango dituzue; horrela, luzaro biziko zarete Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldean. ¹⁶Izan ere, neurri faltsuak erabiliz zuzengabe jokatzen duena higuingarri zaio Jaunari zuen Jainkoari.

¹⁷«Izan gogoan, Egiptotik atera eta honako bidean amalektarrek egin zizuetena: ¹⁸nekatuta eta ahuldurik zentoztela, bidera irten eta taldearen atzealdean ezinean zetozenei eraso zieten, Jainkoaren begirunerik gabe. ¹⁹Beraz, Jaunak zeuen Jainkoak jabetzan emango dizuen lurraldean, inguruko etsaiengandik libratu eta atsedena emango dizuenean, ezereztu egingo dituzue amalektarrak eta horien oroitzapena bera ere mundutik ezabatuko. Ez ahaztu gero!

26. Atala

¹«Jaunak zeure Jainkoak ondaretzat emango dizun lurraldean sartu, haren jabe egin eta bertan biziko zarenean, ²Jaunak emandako lurraldeak ekarritako emaitza guztien lehen fruituak saski batean hartu eta Jaunak zure Jainkoak bizileku eta kultu-lekutzat aukeratuko duen tokira joango zara. ³Han, egun haietan zerbitzu-txandan egongo den apaizarengana aurkeztu eta esango diozu: "Gaur Jaunaren zure Jainkoaren aurrean aitortzen dut, Jaunak gure arbasoei zin eginez emango zigula agindutako lurraldera iritsi garela".

⁴«Apaizak zure eskuetatik saskia hartu eta Jaunaren zure Jainkoaren aldare aurrean ipiniko du. ⁵Orduan, aitorpen hau egingo duzu Jaunaren zeure Jainkoaren aurrean:

«"Nire aita nora ezean zebilen aramearra zen. Berekin lagun-taldetxo bat besterik ez zuela, Egiptora joan eta etorkin bezala bizi izan zen han. Egipton herri handi, ahaltsu eta jendetsu bihurtu zen. ⁶Baina egiptoarrek tratu txarra eman ziguten, zapaldu eta esklabotza gogorra ezarri. ⁷Orduan, oihu egin genion Jaunari arbasoen Jainkoari laguntza eske, eta Jaunak entzun egin zituen gure garrasiak, errukarri, sufrimenduz josirik eta zapaldurik ikusi baikintuen.

⁸«"Jaunak Egiptotik atera gintuen ahalmen handiz eta esku indartsuz, mirari eta egintza harrigarriak eginez, etsaiengan izua sortuz. ⁹Eta toki honetara ekarri gaitu, eta esnea eta eztia darizkion lurralde hau eman.

¹⁰«"Orain, beraz, hemen dakartzat, Jauna, zeuk eman didazun lurreko emaitzen lehen fruituak".
«Hori esanik, Jaunaren zeure Jainkoaren aurrean ezarriko duzu eskaintza eta beraren aurrean ahozpeztuko zara. ¹¹Eta festa egingo duzu, zeure Jainko Jaunak zeuri eta etxekoei emandako ondasun guztiengatik eskerrak emanez, zurekin bizi diren lebitar eta etorkinekin batera.

¹²«Hiru urtero hamarrenen urtea izango duzue: uzten hamarrenak bereizi ondoren, zuen hirian bizi diren lebitar, etorkin, umezurtz eta alargunei emango dizkiezue, zer jana izan dezaten. ¹³Ondoren, zuetako bakoitzak adierazpen hau egingo du Jaunaren zuen Jainkoaren aurrean: "Erretiratu dut etxetik sagaratu beharrekoa, eta lebitar, etorkin, umezurtz eta alargunari eman diet, zuk, Jaun horrek, agindu bezala. Ez dut zure aginduetariko bat ere hautsi, ez ahaztu. ¹⁴Ez dut hamarrenetatik ezer jan dolualdian, ez dut ezer erretiratu kutsaturik nengoela, ezta hildako bati eskaini ere. Zure esana egin dut, Jauna ene Jainkoa, eta zuk agindutako guztia bete. ¹⁵Begira zeruko zeure egoitza santu horretatik eta bedeinka itzazu Israel zeure herria eta, arbasoei zin egin bezala, eman diguzun lurraldea, esnea eta eztia darizkion lurraldea".

¹⁶«Jaunak zeuen Jainkoak lege eta erabaki hauek betetzeko agintzen dizue gaur: bihotz-bihotzez eta gogo osoz gorde eta beteko dituzue.

¹⁷«Onartu egin duzue gaur Jaunak proposatua, hau da: bera izango duzuela zeuen Jainko, berari jarraituko diozuela, beraren lege, agindu eta erabakiak beteko dituzuela eta esana egingo.

¹⁸«Jaunak ere onartu egin du gaur zuek proposatua, hau da: beraren herri izango zaretela, beraren jabego berezi, berak hitz eman bezala; zuek haren agindu guztiak beteko dituzuela, ¹⁹eta Jaunak, bere aldetik, berak egindako herri guztiei baino ohore, ospe eta duintasun handiagoa emango dizuela, eta beretzat sagaraturiko herri egingo zaituztela, berak hitz eman bezala».

27. Atala

¹Moisesek, Israelgo arduradunekin batera, agindu hau eman zion herriari: «Bete gaur ematen dizkizuedan agindu guztiok. ²Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldera joateko Jordan ibaia igaroko duzuen egunean, harritzar batzuk hartu, tente ipini eta karez zurituko dituzue. ³Harrietan lege honen xedapen guztiak idatziko dituzue. Jordan ibaia igarotakoan egingo duzue hori, Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldean sartzean, Jaunak zeuen arbasoen Jainkoak esanaren arabera, esnea eta eztia darizkion lurraldean sartzean, alegia. ⁴Jordan ibaia igarotzean, beraz, gaur agindu dizuedanez, Garizim mendian harriak tente ipini eta karez zurituko dituzue.

⁵«Han, burdinazko tresnaz landu gabeko harriz eginiko aldarea eraikiko diozue Jaunari zeuen Jainkoari; ⁶harri hutsez eraikiko duzue aldarea. Ondoren, erre-opariak eskainiko dizkiozue bertan Jaunari zeuen Jainkoari; ⁷eskaini elkartasun-opariak ere eta jan bertan, Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean festa eginez.

⁸«Harrietan lege honen xedapen guztiak idatziko dituzue, argi eta garbi zizelkatuz».

⁹Gero, Moisesek eta apaiz lebitarrek esan zioten Israel herri osoari: «Zaude isilik eta entzun, Israel! Gaur Jaunaren zeuen Jainkoaren herri egin zarete. ¹⁰Obeditu Jaunari zeuen Jainkoari eta bete beraren agindu eta legeak, gaur nik adieraziak».

¹¹Egun hartan, agindu hau eman zion Moisesek herriari: ¹²«Jordan ibaia igaroko duzuenean, Simeon, Lebi, Juda, Isakar, Jose eta Benjaminen leinuak Garizim mendian kokatuko dira, herria bedeinkatzeko, ¹³eta Ruben, Gad, Axer, Zabulon, Dan eta Neftaliren leinuak Ebal mendian, herria madarikatzeko».

¹⁴Lebitarrek aldarrikapen hau egingo diete ozenki israeldar guztiei:

¹⁵«Madarikatua Jaunarentzat higuingarri eta artisauen eskulan hutsa den idoloa nahiz jainko-irudia egin eta ezkutuan gordetzen duena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
¹⁶«Madarikatua aita nahiz ama gutxiesten duena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
¹⁷«Madarikatua auzokoaren kaltetan mugarriak lekuz aldatzen dituena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
¹⁸«Madarikatua itsua desbideratzen duena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
¹⁹«Madarikatua etorkin, umezurtz eta alargunaren eskubideak baztertzen dituena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²⁰«Madarikatua aitaren emazte batekin oheratzen dena, aitaren eskubidea hautsiz!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²¹«Madarikatua abereekin haragizko bekatua egiten duena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²²«Madarikatua arrebaordearekin, aitaren nahiz amaren alabarekin, oheratzen dena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²³«Madarikatua amaginarrebarekin oheratzen dena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²⁴«Madarikatua lagun hurkoa azpikeriaz hiltzen duena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²⁵«Madarikatua errugabea hiltzeagatik eskupekoa onartzen duena!»
Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».
²⁶«Madarikatua lege honen xedapenak gogoan hartzen eta betetzen ez dituena!» Eta herri osoak erantzungo du: «Amen».

28. Atala

¹«Gaur ematen dizkizuedan aginduak betetzen saiatzen bazarete eta Jaunari zeuen Jainkoari zintzo obeditzen badiozue, munduko herri guztien gainetik goratuko zaituzte. ²Jaunari zeuen Jainkoari obeditzen badiozue, bedeinkazio hauek guztiak bete-betean iritsiko zaizkizue.

³«Bedeinkatuak izango zarete hirian, bedeinkatuak landan.

⁴«Emankor egingo zaituzte Jaunak, bai zeuek, bai zuen lur eta abereak, eta zekorrak eta arkumeak ugalduko dizkizue.

⁵«Saskiak fruituz eta oramahaiak ogiz beteko dizkizue Jaunak.

⁶«Bedeinkatuak izango zarete zeuen eginkizun guztietan.

⁷«Erasoko dizueten etsaiak zuen menpe jarriko ditu Jaunak; bide bakarretik zuen aurka etorriak, mila bidetan sakabanaturik joango dira zuengandik ihesi.

⁸«Garautegiak gainezka beteko dizkizue eta eginkizun guztietan arrakasta emango Jaunak zeuen Jainkoak: bedeinkatu egingo zaituzte berak emango dizuen lurraldean.

⁹«Berari sagaraturiko herri egingo zaituzte Jaunak, zin egin dizuen bezala, baldin eta Jaunaren zeuen Jainkoaren aginduak betetzen badituzue eta berari jarraitzen badiozue. ¹⁰Orduan, munduko herri guztiek ikusiko dute Jaunaren izena daramazuela, eta zuen beldur izango dira.

¹¹«Ondasunez beteko zaituzte Jaunak: emankor egingo zaituzte, bai zeuek, bai zuen abere eta lurrak, Jaunak arbasoei zin eginez zuei emango zizuela aginduriko lurraldean.

¹²«Jaunak zeruko bere gordailu aberatsa irekiko du zuentzat, lurrari sasoian sasoiko euria emateko eta zuen jarduera guztiak bedeinkatzeko. Herri askori egingo diozue mailegu, baina zuek mailegurik eskatu beharrik ez duzue izango.

¹³«Lehen postuan jarriko zaituzte Jaunak, inoiz ere ez azkenekoan; gora egingo duzue beti, behin ere ez behera, baldin eta gaur ematen dizkizuedan Jaunaren zeuen Jainkoaren aginduak onartzen eta arretaz betetzen badituzue, ¹⁴ezertan ere saihestu gabe, eta jainko arrotzen atzetik joaten ez bazarete, berauei kultu emateko.

¹⁵«Aitzitik, gaur ematen dizkizuedan agindu eta legeak betetzen saiatu ez eta Jaunari zeuen Jainkoari obeditzen ez badiozue, madarikazio hauek guztiak bete-betean iritsiko zaizkizue.

¹⁶«Madarikatuak izango zarete hirian, madarikatuak landan.

¹⁷«Saskiak eta oramahaiak hutsik utziko dizkizue Jaunak.

¹⁸«Agor egingo zaituzte Jaunak, bai zeuek, bai zuen lur eta abereak, eta antzu zuen behi eta ardiak.

¹⁹«Madarikatuak izango zarete zeuen eginkizun guztietan.

²⁰«Madarikazioa, izua eta mehatxua bidaliko dizkizue Jaunak zeuen eginkizun guztietan: suntsitu egingo zaituzte eta bizkor desagertaraziko, zeuen egintza txarrez Jauna baztertzeagatik.

²¹«Izurria zabalduko du Jaunak zuen artean, jabetzan hartzera zoazten lurraldetik erauzi arte. ²²Gaitz galgarriz, sukarrez eta hanpaduraz joko zaituzte; lehortez, haize errez eta gorrinez hondatuko dizkizue uztak: ez du etsiko zuek desagertarazi arte.

²³«Zeuen buru gaineko zerua brontzea bezain lehor eta oinazpiko lurra burdina bezain elkor bihurtuko dizkizue. ²⁴Euriaren ordez hautsa eta errautsa bidaliko dizkizue zerutik, zuek suntsitu arte.

²⁵«Etsaien menpe jarriko zaituzte Jaunak; bide bakarretik aterako zarete gerrara, baina mila bidetan sakabanaturik egingo duzue ihes etsaiengandik. Ikuskizun izugarri gertatuko zarete munduko erresuma guztientzat. ²⁶Zuen gorpuak zeruko hegazti eta lurreko piztien janari izango dira, eta ez da inor ere izango haiek uxatzeko.

²⁷«Egiptoarrak jo zituen bezalako zauri zornatsuz eta erlakizten, sarna eta ezkabiaz joko zaituzte Jaunak, eta sendaezinak gertatuko zaizkizue gaitzok. ²⁸Zorabioz, itsumenez eta izu-ikaraz joko zaituzte; ²⁹eguerdi-eguerdian itsumustuka ibiliko zarete, itsua bere iluntasunean bezala, eta ez duzue bidea aurkitzen asmatuko. Jende zapaldu eta larrutua izango zarete bizitza osoan, eta ez dizue inork lagunduko.

³⁰«Zuek aukeratu emakumea ezkontzeko, eta beste batek bereganatuko du; etxea eraiki, eta ez zarete bertan biziko; mahastia landatu, eta ez duzue mahatsik dastatuko. ³¹Zuen idia zeuen begi aurrean lepo egingo dute, eta ez duzue haragirik jango; astoa zeuen aurrean lapurtu, eta ez duzue berreskuratuko; zuen ardiak etsaiei emango dizkiete, eta ez dizue inork lagunduko. ³²Zuen seme-alabak atzerritarrei emango dizkiete; begiak urtzeraino egongo zarete haiek noiz itzuliko begira-begira, baina ezin ezer egin. ³³Zuen lurraren emaitza eta zuen neke guztien fruitua herri ezezagunak irentsiko ditu. Jende zapaldu eta larrutua izango zarete bizitza osoan. ³⁴Erotu egingo zarete begi aurrean izango duzuena ikusiz.

³⁵«Zauri gaiztoz joko zaituzte Jaunak belaunetan eta zangoetan; oinazpitik bururaino hedatuko zaizkizue eta sendaezinak gertatuko.

³⁶«Ez zeuek, ez zuen arbasoek ezagutzen ez duzuen herrira eramango zaituzte Jaunak, bai zeuek, bai zuek aukeratutako erregea, eta zurezko eta harrizko jainko arrotzak gurtu beharko dituzue han. ³⁷Txunditurik geldituko dira denak Jaunak eramango zaituzten herrietan, koplak aterako dizkizuete eta iseka egingo.

³⁸«Hazi ugari ereingo duzue soroan, baina uzta kaskarra bilduko, larrapoteak irentsiko baitu; ³⁹mahastiak landatu eta landuko dituzue, baina ez ardorik edango, ezta mahatsik bilduko ere, harrak jango baititu; ⁴⁰lurralde guztian izango dituzue olibondoak, baina ez zarete olioz gantzutuko, erori egingo baitira olibak; ⁴¹seme-alabak sortuko dituzue, baina ez dituzue zeuekin izango, gatibu eramango baitituzte; ⁴²zuen zuhaitz eta lurreko landareak zomorroen harrapakin izango dira.

⁴³«Zuen artean bizi diren etorkinak gero eta gorago igoko dira zuen gain, eta zuek gero eta beherago eroriko; ⁴⁴beraiek egingo dizuete mailegua, eta zuek maileguz zer emanik ez duzue izango; beraiek izango dira lehen postuan, eta zuek azkenekoan.

⁴⁵«Madarikazio guztiok etorriko zaizkizue gainera, pertsegitu eta harrapatu egingo zaituztete, suntsitu arte, Jaunaren zeuen Jainkoaren esana ez egiteagatik eta berak emandako agindu eta legeak ez betetzeagatik. ⁴⁶Hori guztia seinale eta oharpen izango da zuentzat eta zuen ondorengoentzat betiko.

⁴⁷«Oparotasunean Jauna zeuen Jainkoa pozik eta eskuzabal zerbitzatu ez zenutelako, ⁴⁸Jaunak kontra bidaliko dizkizuen etsaiak baldintza gogorretan zerbitzatu beharko dituzue: gose-egarriz, biluzik eta behar gorrian. Lepoan burdinazko uztarria ezarriko dizuete, suntsitu arte. ⁴⁹Herri bat altxaraziko du Jaunak zuen kontra, hizkera ezezaguneko herria, urrutitik, munduaren azken muturretik, arranoa bezala hegan etorriko dena: ⁵⁰herri ankerra, zaharrentzat errespeturik eta haurrentzat errukirik izango ez duena. ⁵¹Zuen abereen emaitza eta lurraren fruitua jango dute, zuek desegin arte; ez dizuete utziko ez garirik, ez ardorik, ez oliorik, ezta zekorrik edo arkumerik ere, zuek desegin arte. ⁵²Hiri guztiak setiatuko dizkizuete, zeuen herrialdean seguru sentiarazten zintuzteten harresi garai eta sendoek lur jo dezaten arte; Jaunak zeuen Jainkoak emango dizuen lurraldeko hiri guztietan setiatuko zaituztete. ⁵³Zeuen sabeleko fruitua —Jaunak zeuen Jainkoak emandako seme-alaben haragia— jango duzue, hain larria izango baituzue egoera etsaiek setiatzean.

^54-55«Kinka horretan, zuetako gizonik gozo eta atseginenak ere begi txarrez ikusiko ditu, bai anaia, bai emazte kuttuna eta bai gelditutako seme-alabak ere, besterik ezean, jateko asmoa duen seme-alaben haragia haiekin banatu beharko duen beldurrez. ⁵⁶Emakumerik gozo eta atseginenak ere —oinazpia lurrean jartzeko ere gauza ez zenak, hain baitzen fina eta samurra—, begi txarrez ikusiko ditu senar kuttuna eta seme-alabak, ⁵⁷beste jatekorik ezean, hankartetik darion ur-zorroa eta egin berri duen haurra bera ere jan egin nahiko baititu ezkutuan; eta guztia, etsaiek zeuen hirietan ezarriko dizueten setiaketak sortutako estuasun eta egoera larriarengatik.

⁵⁸«Liburu honetan idatzirik dauden xedapen guztiak arretaz betetzen ez badituzue eta "Jauna" izen ospetsu eta beldurgarria duen zeuen Jainkoari begirunerik ez badiozue, ⁵⁹gaitz gogorrez joko zaituzte Jaunak, bai zeuek, bai zuen ondorengoak: zauri izugarriz, zauri latz eta iraunkorrez, gaixotasun gaizto eta sendaezinez. ⁶⁰Egipton izu-ikaraz ikusi zenituzten izurri guztiak etorriko zaizkizue gainera eta zuen artean zabalduko. ⁶¹Are gehiago, legearen liburu honetan aipatu ez diren gaixotasun eta zauri-mota oro ere bidaliko dizue Jaunak, suntsitu arte.

⁶²«Zeruko izarrak bezain ugari izan ondoren, banaka batzuk besterik ez zarete bizirik geldituko, Jaunaren zeuen Jainkoaren esana ez egiteagatik. ⁶³Zuek zoriontsu egiten eta ugaltzen izan zuen adinako atsegina izango du Jaunak zuek galtzen eta suntsitzen: jaurtiki egingo zaituzte jabetzan hartzera zoazten lurraldetik. ⁶⁴Herri guztien artean barreiatuko zaituzte Jaunak, munduko ertz batetik besteraino; han, ez zeuek, ez zuen arbasoek ezagutzen ez zenituzten zurezko eta harrizko jainko arrotzak gurtu beharko dituzue. ⁶⁵Herri horien artean ez duzue atsedenik izango, ezta zeuen oinak lasai non pausaturik ere, bihotza ikaraz, begiak tristuraz eta barrua atsekabez beteko baitizkizue Jaunak. ⁶⁶Hari batetik zintzilik bezala biziko zarete, gau eta egun dardaraz, bizitzaz ere etsita. ⁶⁷"Ai ilunabarra balitz!" pentsatuko duzue goizean; "Ai goiza balitz!", iluntzean, izutuak biziko baitzarete begien aurrean izango duzuena ikusiz.

⁶⁸«Jaunak Egiptora itzularaziko zaituzte untziz, berriro ez zenutela ikusiko esan zizuen lurraldera; han, zeuen burua etsaiei saldu nahian ibiliko zarete guztiok, gizonezko nahiz emakumezko; baina ez duzue eroslerik aurkituko».

⁶⁹Israeldarrekin Horeb mendian egina zuen itunaz gainera, beste itun bat egiteko agindu zion Jaunak Moisesi Moab lurraldean. Hona itunaren xedapenak.

29. Atala

¹Moisesek israeldar guztiei dei egin eta esan zien: «Ikusi duzue Jaunak faraoiari, beraren funtzionario eta herrialde osoari Egipton zeuen begi aurrean egina: ²ezaugarri handiak, mirari eta egintza ikaragarriak. ³Hala ere, Jaunak adimena itsutu egin dizue gaurdaino eta ez zarete gauza izan ikusten eta entzuten zenutena ulertzeko.

⁴«Berrogei urtez ibilarazi zaituzte Jaunak basamortuan, eta ez zaizkizue ez arropak, ez oinetakoak, hondatu. ⁵Ez duzue ogi beharrik izan jateko, ezta ardo edo pattar beharrik ere edateko. Jauna arduratu da zuetaz, bera dela Jauna zeuen Jainkoa aitor zenezaten.

⁶«Gero, hona iritsi zarete. Hexbongo errege Sihon eta Baxango errege Og gure aurka borrokatzera irten zaizkigu bidera eta garaitu egin ditugu; ⁷haien lurraldeak hartu eta Ruben eta Gaden leinuei eta Manasesen leinu erdiari eman dizkiegu ondaretzat.

⁸«Bete arretaz itun honen xedapenak, zeuen eginkizun guztietan arrakasta izan dezazuen.

⁹«Denok zaudete gaur hemen Jaunaren zeuen Jainkoaren aurrean: leinuburuak, herri-arduradun eta funtzionarioak, gizonezkoak, ¹⁰haur eta emakumeak, baita kanpalekuan egurgile eta ur-ekarle diren etorkinak ere. ¹¹Jaunak zuen Jainkoak gaur zuekin egiten duen ituna onartzeko eta ezartzen dizuen konpromezuaz zeuen buruak lotzeko zaudete hemen. ¹²Itunaren bidez, bere herri egiten zaituzte Jainkoak eta bera zuen Jainko izango da, zuen arbaso Abraham, Isaak eta Jakobi zin eginez hitz eman zien bezala. ¹³Ez du ituna zuekin bakarrik egiten, eta konpromezua ez dagokizue zuei soilik; ¹⁴gaur hemen, Jaunaren geure Jainkoaren aurrean gaudenontzat ezezik, gaur gurekin hemen ez direnentzat ere balio du.

¹⁵«Gogoan duzue Egipton bizi izan garela eta bidean aurkitu ditugun herrien artetik igaro garela. ¹⁶Ikusi ahal izan dituzue haiek gurtzen dituzten idolo higuingarriak, zurezko, harrizko, zilarrezko eta urrezko irudiak. ¹⁷Ez dadila zuen artean inor izan, gizon nahiz emakume, senitarte nahiz leinu, Jaunari zeuen Jainkoari bizkarra emango dionik, herri horien jainkoei kultu emateko; ez dadila zuen artean horrelako fruitu garratz eta pozoitsurik emango duen landarerik hazi. ¹⁸Itun honen xedapenak entzutean, ez dezala zuetako inork, bere buruaz pozik, hau pentsa: "Neure jarrera setatsu eta guzti, zorionak ez dit huts egingo, lur-sail ureztatuak ez baitu egarririk". ¹⁹Ez, Jauna ez dago prest horrelakoari barkatzeko. Desleialkeria jasan ezin duen Jaunaren haserrea piztu egingo da gizaki haren aurka, eta liburu honetan idatzitako madarikazio guztiak gainera etorriko zaizkio; Jaunak haren oroitzapena bera ere ezabatu egingo du mundutik. ²⁰Jaunak apartatu egingo du Israelgo leinu guztietatik, bere zoritxarrerako, legearen liburu honetan idatzitako madarikazioen arabera.

²¹«Geroko gizaldiek —zuen atzetik etorriko diren ondorengoek nahiz urrutiko herrialdeetatik etorriko diren atzerritarrek— herri honek jasandako ezbeharrak eta Jaunak eragindako gaitzak ikusi eta esango dute: ²²"Lurralde guztia sufreak eta gatzak erreta dago; ez daiteke hor ez erein, ez landarerik erne eta hazi. A zer hondamendia, Jaunak bere haserre-suminean erraustu zituen Sodoma eta Gomorra, Adma eta Tzeboim hiriena bezalako hondamendia!" ²³Eta herri guztiek galdetuko dute: "Zergatik tratatu ote du horrela Jaunak herrialde hori? Zer dela-eta piztu zaio haserre izugarri hori?" ²⁴Eta erantzungo diete: "Zergatik? Jaunak berorien arbasoen Jainkoak Egiptotik atera zituenean beroriekin egindako ituna baztertu ²⁵eta ezagutzen ez zituzten eta berorienak ez ziren jainko arrotzak gurtzen eta beraien aurrean ahozpezten hasi zirelako; ²⁶horregatik piztu zen Jaunaren haserrea herrialde horren kontra, horregatik bidali zizkion liburu honetan idatzitako madarikazio guztiak. ²⁷Jaunak, haserre-suminez eta amorru biziz, beren lurraldetik atera eta gaur egun daudeneko atzerrira bota zituen".

²⁸«Gauza ezkutuak Jaunak gure Jainkoak bakarrik ezagutzen ditu; hark agertutakoak, ostera, guretzat eta gure ondorengoentzat dira, lege honetan esaten den guztia bete dezagun.

30. Atala

¹«Adierazi dizuedan guztia —proposatu dizkizuedan bedeinkazio eta madarikazioak— gertatuko zaizue, bai. Orduan, Jaunak zeuen Jainkoak botako zaituzten nazioetan, gogoeta egingo duzue; ²Jaunarengana zeuen Jainkoarengana itzuliko zarete eta beronen esana egin eta gaur agintzen dizuedan guztia bihotz-bihotzez eta gogo osoz beteko duzue bai zeuek, bai zuen ondorengoek. ³Orduan, Jaunak zuen Jainkoak aldatu egingo du zuen zoria, gupidaz hartuko zaituzte eta sakabanaturik egongo zareten nazio guztietatik berriro bilduko; ⁴munduko azken muturreraino bota bazintuzten ere, bertara joan eta bildu egingo zaituzte Jaunak zeuen Jainkoak; ⁵zuen arbasoek jabetzan hartu zuten herrialdera itzularaziko zaituzte eta beronen jabe bihurtuko zarete; zeuen arbasoak baino zoriontsuago eta ugariago egingo zaituzte.

⁶«Zuen Jainko Jaunak zuen eta zuen ondorengoen bihotzetan ezarriko du ituna, Jauna zeuen Jainkoa bihotz-bihotzez eta gogo osoz maitatu ahal izan dezazuen eta bizirik iraun. ⁷Madarikazio guztiok, berriz, pertsegitu izango zaituzteten etsai amorratuen gainera botako ditu Jaunak zuen Jainkoak. ⁸Zuek, ordea, Jaunaren esaneko bihurtuko zarete berriro eta gaur ematen dizkizuedan agindu guztiok beteko dituzue. ⁹Jaunak ondasunez beteko zaituzte: arrakasta emango dizue zuen eginkizun guztietan, eta emankor egingo bai zeuek, bai zeuen abere eta lurrak; atsegin izango baitzaio zuen Jainko Jaunari zuen ongizatea, zuen arbasoena izan zitzaion bezala. ¹⁰Izan ere, obeditu egingo diozue Jaunari zeuen Jainkoari, legearen liburu honetan idatzitako beraren agindu eta legeak betez, eta bihotz-bihotzez eta gogo osoz itzuliko zarete Jaunarengana zeuen Jainkoarengana.

¹¹«Gaur nik ematen dizuedan agindua ez da zuen indarrez gaindikoa, ezta eskuraezina ere. ¹²Ez dago han zeruan, zuek honela esan behar izateko: "Nor joango zaigu zerura, agindua ekarri eta guri jakinarazteko, bete ahal izan dezagun?" ¹³Ez dago itsasoaz bestaldean ere, zuek honela esan behar izateko: "Nor joango zaigu itsasoaz bestaldera, agindua ekarri eta guri jakinarazteko, bete ahal izan dezagun?" ¹⁴Zeren esku-eskura baituzue Jaunaren hitza, zeuen ahoan eta bihotzean, bete dezazuen.

¹⁵«Hara, aukeran jartzen dizkizuet gaur bizia eta zoriona, heriotza eta zoritxarra. ¹⁶Baldin eta gaur nik ematen dizkizuedan Jaunaren zeuen Jainkoaren aginduak onartzen badituzue, Jauna zeuen Jainkoa maitatuz, berari jarraituz eta beraren agindu, lege eta erabakiak betez, biziko zarete eta ugalduko, eta bedeinkatu egingo zaituzte Jaunak zeuen Jainkoak, jabetzan hartzera zoazten lurraldean. ¹⁷Baina zuen bihotza okerbideratzen bada eta, jainko arrotzen aurrean ahozpeztu eta haiek gurtzeko tentazioari amore emanez, ezentzun egiten baduzue, ¹⁸gaur iragartzen dizuet erabat galduko zaretela: ez zarete luzaro biziko Jordanez bestaldean jabetzan hartzera zoazten lurraldean.

¹⁹«Zeru-lurrak hartzen ditut lekuko gaur zuen kontra: bizia eta heriotza jartzen dizkizuet aukeran, bedeinkazioa eta madarikazioa. Aukeratu bizia, bizi zaitezten, bai zeuek, bai zuen ondorengoak. ²⁰Horretarako, maita ezazue Jauna zeuen Jainkoa, obeditu eta bizi berari atxikiak, horretan baitatza zuen bizia, eta hortik baitatorkizue Jaunak zuen arbaso Abraham, Isaak eta Jakobi zin eginez agindutako lurraldean luzaro bizitzeko ahalbidea».

31. Atala

¹Moisesek israeldar guztiei berriro hitz egin ²eta esan zien: «Baditut dagoeneko ehun eta hogei urte eta ez naiz gauza daukadan kargurako; gainera, Jaunak esan dit: "Ez duzu horko Jordan hori igaroko". ³Jauna bera, zuen Jainkoa, igaroko da zuen aurretik, berak suntsituko ditu horko herriak eta beren lurraldetik botako. Josue joango da zuen buru, Jaunak esan bezala. ⁴Jaunak Sihon eta Og errege amortarrei eta beraien lurraldeei egindakoa bera egingo die herri horiei ere, suntsitu alegia. ⁵Jaunak zuen eskura jarriko ditu; zuek, nik agindu bezala jokatuko duzue haiekin. ⁶Izan bihotz eta adore! Ez izan beldur eta ez ikaratu haien aurrean, Jauna bera, zuen Jainkoa, baitoa zuekin; ez zaituzte inola ere utziko».

⁷Ondoren, Moisesek Josueri dei egin eta israeldar guztien aurrean esan zion: «Izan bihotz eta adore! Zeuk sarraraziko duzu herria arbasoei zin eginez Jaunak agindutako lurraldean eta zeuk banatuko lurraldea ondaretzat. ⁸Jauna bera joango zaizu aurretik eta zeurekin izango duzu; ez zaitu inola ere utziko. Ez izan beldur! Ez kikildu!»

⁹Moisesek lege hau idatziz jarri eta Jaunaren itun-kutxa zeramaten lebitarren eta Israelgo herri-arduradun guztien esku utzi zuen. ¹⁰Eta agindu hau eman zien: «Zazpi urtez behin, zorren barkamen-urtean, Etxola Jaietan, ¹¹Israel osoa Jaunaren zuen Jainkoaren aurrean, berak aukeratuko duen lekuan aurkeztean, lege hau irakurriko diozue herri osoari ozenki. ¹²Bildu herri osoa —gizon-emakumeak, haurrak eta zuen hirietan bizi diren etorkinak— denek entzun dezaten, Jaunari zuen Jainkoari begirune izaten ikasi eta lege honen xedapen guztiak betetzen saia daitezen. ¹³Horrela, legeaz ezer ez dakiten zuen seme-alabek ere entzungo dute eta ikasiko Jaunari zuen Jainkoari begirune izaten, Jordanez bestaldean jabetzan hartuko duzuen lurraldean biziko zareten denbora guztian».

¹⁴Orduan, Jaunak esan zion Moisesi: «Hurbil duzu heriotza-eguna. Egiozu dei Josueri, eta aurkez zaitezte biok elkarketa-etxolan, Josueri neure aginduak eman diezazkiodan». Hala, Moises eta Josue elkarketa-etxolan aurkeztera joan ziren. ¹⁵Han, Jauna agertu zitzaien laino-adarrean; hau etxola-sarreran zegoen.

¹⁶Jaunak esan zion Moisesi: «Begira, laster hilko zara, eta herria, sartzera doan lurraldeko jainko arrotzei jarraituz, nirekiko desleial izango da; utzi egingo nau eta zurekin eginiko ituna hautsiko. ¹⁷Orduan, nire haserrea piztuko da israeldarren kontra eta bertan behera utziko ditut; ezkutatu egingo diet aurpegia eta irentsi egingo dituzte. Jasan beharko dituzten zoritxar eta atsekabe izugarriek jotzean, ohartuko dira, ni, Jaun hau, beraiekin ez nengoelako gertatu zitzaizkiela zoritxar guztiak. ¹⁸Baina orduan eta gehiago ezkutatuko diet aurpegia, jainko arrotzengana bihurtuz egingo duten gaiztakeriagatik.

¹⁹«Idatzi orain esango dizudan kantika; irakatsi israeldarrei eta errepika dezatela, kantika hori lekuko izango baitut beraien kontra. ²⁰Izan ere, arbasoei zin eginez agindu nien lurraldera —esnea eta eztia darizkion lurraldera— eramango ditudanean, asetzeraino jango dute israeldarrek, gizendu eta jainko arrotzengana bihurtuko dira, kultu emateko; mesprezatu egingo naute eta nire ituna hautsiko. ²¹Eta zoritxar eta atsekabe izugarri horiek gertatzean, kantika hau lekuko izango dute beren kontra, ondorengoek ere gogoan eta ahoan izango baitute. Izan ere, ondotxo dakit zer asmo darabiltzan gogoan herri honek, zin eginez agindutako lurraldera eraman baino lehenagotik ere».

²²Egun hartan, beraz, Jaunak esaniko kantika idatzi eta israeldarrei irakatsi zien Moisesek.

²³Gero, agindu zion Jaunak Nunen seme Josueri: «Izan bihotz eta adore! Zuk eramango dituzu israeldarrak zin eginez agindu diedan lurraldera, eta ni zeurekin izango nauzu».

²⁴Moisesek, lege honen xedapen guztiak liburuan idatzi zituenean, ²⁵agindu hau eman zien Jaunaren itun-kutxa zeramaten lebitarrei: ²⁶«Hartu legearen liburua eta ezarri Jaunaren zeuen Jainkoaren itun-kutxaren alboan; han egongo da zuen kontrako lekuko gisa. ²⁷Ezagunak ditut zuen errebeldiak eta lepagogorkeria. Orain, ni zuekin bizi izan naizen artean ere, Jaunaren aurka errebelde izan bazarete, zer ez ote da izango ni hil eta gero?»

²⁸Moisesek jarraitu zuen: «Bil daitezela nire ondora leinuetako arduradun eta funtzionario guztiak; kantikaren bertsoak nahi dizkiet adierazi. Zeru-lurrak jarriko ditut lekuko, ²⁹bai baitakit, ni hiltzean, erabat galbideratuko zaretela, nik agindutako bidetik aldenduz. Eta azkenik, zoritxarra iritsiko zaizue, Jaunari gaizki iruditzen zaiona egingo baituzue, zeuen jokabideaz hura haserrearaziz».

³⁰Orduan, Moisesek kantikaren bertso guztiak adierazi zizkion israeldarren elkarte osoari.

32. Atala

¹«Adi, zeruok,
eta mintzatuko naiz,
entzun, lurra, nire ahoko esanak;
²jaits bedi nire irakaspena
euria bezala,
isur bitez nire esanak
ihintza bezala,
euri-lanbroa belarretan bezala,
langarra zelaian bezala.
³Jaunaren izena aldarrikatuko dut:
aitortu handi dela gure Jauna.
⁴Bera babes-harkaitza:
hark egina benetan bikaina,
haren jokabidea zuzen-zuzena;
Jainko leiala da bera,
bidegabekeriarik gabea,
zintzoa beti eta zuzena.
⁵Akasgabe sortu zituen seme-alabak
gaiztotu egin zaizkio:
jende makur eta bidegaldua da.
⁶Hori al da Jaunari erantzuteko era,
herri ergel eta zentzugabe hori?
Ez al da bera bizia eman dizun aita,
egin eta finkatu zaituena?
⁷Gogoratu antzinako egunak,
pentsatu iraganeko urteetan;
galdegin aitari eta kontatuko dizu,
galdegin zaharrei eta azalduko:
⁸Goi-goikoak,
herriak nor bere lurraldean jartzean,
gizateria munduan banatzean,
lur-mugak finkatu zizkien herriei,
bakoitzari
bere jainko zaindaria emanez.
⁹Baina Israel
bere herritzat aukeratu zuen,
Jakoben herria
bere oinorde berezitzat.
¹⁰Basamortuan aurkitu zuen,
uluz beteriko bakardadean;
inguratu eta bere ardurapean
hartu zuen, begininia bezala zaindu.
¹¹Arranoak, habiaren gain hegaldaka,
kumeak hegadarako
bizkortzen dituen bezala,
halaxe Jaunak ere: hegoak zabaldu,
israeldarrak hartu
eta luma gainean eraman zituen.
¹²Jaunak bakarrik eraman zituen,
ez zuen berekin jainko arrotzik.
¹³Mendi gainetan ezarri zituen,
landako fruituz elikatu;
basa eztiz hazi zituen,
harkaitzetik sorturiko olioz;
¹⁴behi-gaztanbera eta ardi-esnea,
bildots gizenen haragia,
aukerako ahariak eta akerrak,
ogi-irin garbi bikaina
eman zizkion janari
eta ardoa, mahats-odola, edari.

¹⁵«Gizendu egin zen Jexurun
eta ostikoka hasi —asebete zinen, gizendu,
lodi-lodi egin—;
bere egile zuen Jainkoa utzi zuen
eta salbatzaile zuen harkaitza
desohoratu.
¹⁶Mindu egin zuten
jainko arrotzak gurtuz,
iraindu
beren jokabide higuingarriaz.
¹⁷Deabruei eskaini zizkieten
sakrifizioak,
ezagutzen ez zituzten sasijainkoei,
arestian etorritako jainko berriei,
arbasoek inoiz gurtu ez zituztenei.
¹⁸Sortu zaituztena, berriz,
zeuen Harkaitza,
mesprezatu egin duzue,
mundura ekarri zaituztena
ahazturik utzi.

¹⁹«Seme-alaben iraina ikustean,
baztertu egin zituen Jainkoak.
²⁰Esan zuen:
Ezkutatu egingo diet aurpegia,
eta ikusiko dut zer amaiera duten,
jende gaiztotua baita,
leialtasunik gabeko seme-alabak.
²¹Jainko ez zirenengana joz
mindu ninduten,
beraien idolo hutsalez iraindu;
herri ez den batekin
minduko ditut nik ere,
nazio ergel baten bidez irainduko.
²²Sutan dago nire haserrea:
Herio Leize hondoraino iritsiko da
beronen garra,
lurra eta bertako emaitzak
irentsiko ditu,
mendien oinarriak kiskaliko.
²³Zoritxarrak bidaliko dizkiet
samaldan,
neure gezi guztiak jaurtikiko.
²⁴Goseak akituko ditu,
sukar eta izurri gaiztoek erasango;
txikituko dituzten basapiztiak
bidaliko dizkiet,
pozoiz akabatuko dituzten sugeak.
²⁵Kalean ezpatak
kenduko dizkie seme-alabak,
etxe barruan ikara izango nagusi.
Denek izango dute zori bera,
mutil eta neskatxek, bularreko haur eta agureek.

²⁶«Israeldarrak sakabanatzea
pentsatu nuen,
berorien oroitzapena ere
gizartetik desagertaraztea;
²⁷baina etsaien irainen beldur nintzen,
arerioek, oker ulertuz, hau pentsatuko zuten beldur: "Geure ahalmenaz nagusitu gara,
hori ez da Jaunak egina".
²⁸Zentzuna galdu duen jendea da,
ezer ulertzeko gauza ez dena.
²⁹Jakinduriarik balute,
ohartuko lirateke beren azkenaz.
³⁰Nola daiteke, izan ere,
gizon batek mila pertsegitzea,
bi gizonek hamar milari
ihes eragitea,
babes-harkaitz duten Jaunak saldu
eta etsaien esku
utzi dituelako ez bada?
³¹Ez dira, ez,
etsaien jainko babesleak
gure Harkaitzaren pareko;
etsaiek berek aitor dezakete hori.
³²Sodoma eta Gomorraren jatorriko
mahatsondo dira:
haien mahats-mordoak
garratz eta pozoitsu,
³³haien ardoa herensugearen pozoi,
sugegorriaren pozoi hilgarri.
³⁴Gogoan jasoa dut hori guztia,
neure artxibategian ongi gordea,
³⁵mendekatu eta merezia
emango diedan arte,
Israelen etsaiek lur jo dezaten arte.
Hurbil dago haien hondamendia,
berandu gabe etorriko da
haientzat prestaturik dagoena.
³⁶(Defendatuko du Jaunak
bere herria,
gupidatuko da bere zerbitzariez).
Indarrak akitzen
ari zaizkiela ikustean,
denak, libre nahiz esklabo,
galtzear daudela,
³⁷esango die Jaunak: "Non dira zuen jainkoak,
non babes-harkaitz zenituztenak?
³⁸Haiek jaten zituzten
zuen sakrifizioetako gantzak,
haiek edaten isur-oparietako ardoa.
Ea, datozela zuei laguntzera,
izan ditzazuela gordeleku!"
³⁹Baina orain, begira:
Ni naiz, neu bakarrik,
ez da ni beste jainkorik!
Neuk ditut heriotza
eta bizia ematen,
neuk dut zauritzen eta sendatzen,
ez da inor nire eskutik libratzen.
⁴⁰Eskua zerurantz jaso
eta zin eginez diot:
Betiko bizi naizela bezain egia da,
⁴¹nire ezpata distiratsua zorroztu
eta justiziari ekitean,
mendeku hartuko dudala
etsaien aurka
eta beren merezia emango
gorroto didatenei;
⁴²odolez mozkortuko dira nire geziak,
haragiz aseko nire ezpata,
hildakoen eta atxilotuen odolaz,
ile harroko etsaien buruez!

⁴³«Naziook, egin poz-oihu
Jaunaren herriarekin,
bere zerbitzarien odola
mendekatu egingo baitu Jaunak;
mendekua hartuko du
etsaien aurka,
eta barkamena emango
bere lurralde eta herriari».

⁴⁴Moisesek, Nunen seme Josue lagun zuela, kantikaren bertso guztiok adierazi zituen. ⁴⁵Eta Israel osoari zuzenduriko hitzaldi guztiok bukatzean, ⁴⁶esan zien: «Gogoan hartu nik gaur agindu dizuedan guztia, eta agindu zeuen seme-alabei lege honen xedapen guztiak betetzen saiatzeko, ⁴⁷ez baitira funsgabeko hitz zuentzat, zeuen bizi baizik; horien bidez, luzaro biziko zarete Jordanez bestaldean jabetzan hartzera zoazten lurraldean».

⁴⁸Egun hartan bertan, Jaunak esan zion Moisesi: ⁴⁹«Igo Abarim mendietara, Moab lurraldean, Jeriko parean, dagoen Nebo mendi-gailurrera, eta begira israeldarrei jabetzan ematen diedan Kanaan lurraldera. ⁵⁰Ondoren, mendi horretan hilko zara eta zure arbasoekin bilduko, zure anaia Aaron Hor mendian hil eta arbasoekin bildu zen bezala; ⁵¹izan ere, desleial jokatu zenuten nirekin israeldarren aurrean, Tzin basamortuan, Kadexen dagoen Meribako iturrian, eta ez zenuten nire santutasuna aitortu. ⁵²Horregatik, urrutitik ikusiko duzu israeldarrei emango diedan lurraldea, baina ez zara bertan sartuko».

33. Atala

¹Hona hemen Moisesek, Jainkoaren gizonak, hil aurretik, israeldarrei eman zien bedeinkazioa. ²Esan zuen:

«Sinaitik dator Jauna,
Seir aldetik sortu da argia bezala,
Paran menditik egin du distira;
milaka eta milaka aingeru
ditu lagun,
eskuinean herriarentzako legea
su eta gar.
³Maite ditu Jaunak Israelgo leinuak,
babesten ditu berari sagaratuak,
eta hauek,
Jaunaren oinetan ahozpeztuta,
hark esana dute jasotzen.
⁴Moisesek legea eman digu,
Jakoben elkartearentzat ondare.
⁵Jexurunek erregea izan zuen,
herriko buruzagiak bildu zirenean
eta Israelgo leinuek bat egin zutenean.

⁶«Bizi bedi Ruben, ez bedi hil,
gutxi izan arren beraren gizonak».

⁷Judarentzat esan zuen: «Aditu, Jauna, Judaren mintzoa,
elkar ezazu bere herriarekin;
defenda beza bere burua,
izan zu beraren lagun
etsaien aurka».

⁸Lebirentzat esan zuen: «Tumim eta Urim zure epaigailuak
Lebiri eman zizkioten, Jauna,
leial izan zitzaizunari, alegia.
Herriak Jauna tentatu zuen Masan,
aurpegi eman Meribako iturrian.

⁹Lebik aitamei esan zien: "Ez dut zuekin zerikusirik";
senideak ez zituen aintzat hartu,
ez zuen ezer jakin nahi izan
seme-alabekin.
Bete zituzten lebitarrek
zure esanak,
leial eutsi zioten zure itunari.
¹⁰Zure erabakiak irakasten dizkiote
Israeli, zure legea Jakoben herriari;
intsentsua aurkezten dute
zure aurrean,
erre-opariak zure aldarean.
¹¹Bedeinka itzazu, Jauna,
eta eman adore,
onartu atseginez beraien egitekoa;
hautsi
aurka jaiki zaizkienen indarrak,
ez bitez gehiago altxa
gorroto dietenak».

¹²Benjaminentzat esan zuen: «Seguru bizi da
Jaunaren leinu kuttuna,
Goi-goikoak babesten du egunero, beraren mendi gainean bizi da».

¹³Joserentzat esan zuen: «Bedeinka beza Jaunak
beraren lurraldea.
Zeruko dohainik onena, ihintza,
eta lurrazpiko leizetik datozen urak,
¹⁴urteko uztarik onenak
eta hileko fruiturik bikainenak,
¹⁵antzinako mendien lehen fruituak
eta betiko muinoen
dohainik aukeratuena,
¹⁶lurra betetzen duten
fruiturik hoberenak
eta sasian agertu zenaren onginahia:
betor hori guztia Joserengana,
senideen artean aukeratuagana.
¹⁷Ohore Joseri,
lehen sorturiko zekorra bezalako
den horri,
bufaloarenak bezalako
adarrak dituenari:
Efraimen gudari-taldeak,
Manasesen soldadu-andanak;
horiekin erasoko die
herri guztiei batera munduaren azken mugetaraino».

¹⁸Zabulon eta Isakarrentzat
esan zuen: «Poztu zeure joan-etorrietan,
Zabulon,
eta zu, Isakar, zeure oihal-etxoletan.
¹⁹Mendi sakratura
deituko dituzte herriak
bidezko sakrifizioak eskaintzera;
itsasoko aberastasunak
eta hondartzako gordailu ezkutuak
zurrupatuko dituzte».

²⁰Gadentzat esan zuen: «Bedeinkatua
Gaden lurraldea hedatu duena!
Lehoi-emearen gisa zelatan etzanik,
harrapakinaren beso-buruak
zarrastatzen ditu.
²¹Zatirik onena aukeratu du beretzat,
zeren eta, buruzagiaren partea non,
han biltzen baitira
herriko nagusiak.
Jaunaren nahia bete du,
Jaunak Israelen alde hartutako erabakiak».

²²Danentzat esan zuen: «Lehoi gaztea Dan, Baxandik jauzi egiten duena!»

²³Neftalirentzat esan zuen: «Jaunak mesedez eta bedeinkazioz
betea du Neftali:
mendebaldea eta hegoaldea ditu bere jabetza».

²⁴Axerrentzat esan zuen: «Bedeinkatua Axer
seme guztien artean!
Bedi senideetan maiteena;
izan beza
oinak beratzeko adina olio;
²⁵burdina eta brontzezkoak
haren ate-morroiloak,
bizitza bezain iraunkorra
haren indarra.

²⁶«Inor ez Jainkoa adinakorik,
Jexurun!
Zeruan zehar,
zaldiz bezala hodei gainean,
handikiro datorkizu laguntzera.
²⁷Antzinako Jainkoa duzu babesleku,
Betikoaren besoak dituzu euskarri;
ihes eragin dio
etsaiari zure aurretik,
berau suntsitzeko agindua eman.
²⁸Seguru bizi da Israel,
aparte du bere egoitza
Jakoben herriak,
gari eta ardotan
aberats den lurraldean,
non zeruek ihintza isurtzen baitute.
²⁹Zorionekoa zu, Israel!
Nor zu bezalakorik,
Jainkoak salbaturiko herri hori?
Bera da laguntzen dizun babeski,
garaipena damaizun ezpata.
Etsaiak aurrean
makurtuko zaizkizu lausenguka,
eta zuk bizkarra zapalduko diezu».

34. Atala

¹Moises, Moabeko lautadatik Jeriko parean dagoen Nebo mendira, Pisga gailurrera, igo zen. Handik, lurralde osoa erakutsi zion Jaunak: Galaadetik Danerainoko lurraldea, ²Neftali, Efraim eta Manasesena, Judaren lurralde guztia Mediterraneo itsasoraino, ³Negeb eta Jerikoko —Palmondo hiriko— haran-ingurua, Tzoar hiriraino. ⁴Eta esan zion Jaunak: «Hori da Abraham, Isaak eta Jakobi zin eginez agindu nien lurraldea. Esan nien: "Zuen ondorengoei emango diet". Zeure begiz ikusten utzi dizut, baina ez zara bertan sartuko».

⁵Han hil zen Moises, Jaunaren zerbitzaria, Moab lurraldean, Jaunak esanaren arabera. ⁶Haranean ehortzi zuten, Moaben, Bet-Peor-en aurrez aurre, eta inork ez du izan haren hilobiaren berririk gaurdaino.

⁷Ehun eta hogei urte zituen Moisesek hil zenean; ez zitzaion ikusmena ahuldu, ez zioten indarrek huts egin. ⁸Israeldarrek hogeita hamar egunez egin zuten negar Moisesengatik Moabeko lautadan, dolualdia bete zuten arte.

⁹Nunen seme Josue zuhurtziaz jantzia zegoen, eskuak ezarri baitzizkion Moisesek buruan. Israeldarrek obeditu egin zioten eta Jaunak Moisesi agindu bezala jokatu zuten.

¹⁰Ordudanik, ez da Israelen sortu Moises bezalako profetarik, Jaunarekin hain harreman estuak izan zituen Moises bezalakorik; ¹¹inor ez honen parekorik mirariak eta egintza harrigarriak egiten: Jaunak bidalita, faraoiaren, beronen funtzionario eta herrialde osoaren aurka Egipton Moisesek egindako mirari eta egintza harrigarriak bezalakoak egiten; {{bertset|34|12|ezta inor Moisesek Israel herri osoaren aurrean bezain esku indartsuz eta era handi eta beldurgarrian jokatu zuenik ere.