1/
Orrazturik buruko
illiak oriyak,
dituzula masallak
zuri-gorriyak;
ezpaiñ goxuak intza
dan bezin garbiyak,
diruritela sasi-
krabeliñ-orriyak;
ain txoragarriyak,
dituzu argiyak,
urdiñak begiyak;
ta zure aragiyak
burutik orporaiño
guri-guriyak.
2/
Loria baziñake
sasi-krabeliña,
geiago ere politak
badira, baiña
uso txuriya egan
dan bezin ariña,
burutik orporaiño
gorputza liraiña;
soñeko apaiña,
garistiya piña,
neskatxa bikaiña,
Joxepa Juakiña;
nik ez det besterikan
maite zu aiña.
3/
Jaki onak ta erad
goxua naikua,
xoxo, birigarruak
eta kukua
kantari, alaitasun
udaberrikua,
zan bezela eguna
zorionekua;
zure lepokua
katia urrezkua,
eta soñekua
berri sedazkua,
dotoria, Paris'en
egindakua.
4/
Debozioz lenbizi
Jaunari errezuak
baserritar neskatxa
kuriosuak,
mutillez dituztenak
begiak lausuak,
txepetxa Maiatzian
bezin garbostmk;
txit errex jasuak
oiñak airosuak,
ugad pausuak,
itz kariñosuak,
mingaiñian eztiya
bezin gozuak.
5/
Izkillaren soiñua
tirin-kin-tin-kin-tan,
oraziyua Jaunari
bene-benetan,
Buruntza mendiaren
gaiñeko ermitan;
eta gero dantzan
inguru aietan,
zelai ederretan;
etxera illargitan
goizeko iruretan
aita tan-tan-tan;
ama gaixua negarrez,
aita errietan.
6/
Oillarrak esnatuta
zuan kikiriki,
ama Joxepa Antonik
atia iriki;
sukaldera illunian
poliki-poliki;
aita Xeledoniok:
«Etzazula erruki;
gezurra galanki,
apaindu ederki,
dantzan ondo daki;
ez dudik eduki:
nik jakingo det gauza
nola erabaki!»
7/
Aita Xeledonioren
itz oiek entzunik,
erantzun zion andre
Joxep-Antonik:
«Ni ere, zu bezela,
nago antzemanik
alabak ez duala
buruz-bide onik;
bada galai duanik
egin gabe lanik
bizi nai duanik,
esango diot nik
ez duala ezkontzeko
gure baimenik!»
8/
«Goizeko iruretan
iriki atia,
zeralako alabaren
asistentia.
Nor da orain ondoren
dezun amantia?»
«Duana besterikan
ez bezin maitia;
beltza bigotia,
oriya katia,
erraztun diamantia
duana brillantia,
indi-ollarrak bezin
elegantia.
9/
Polita naizelako
estimaziyua,
nerekin ezkontzeko
bokaziyua;
det galai duana
edukaziyua.»
Aita Xeledonioren
kontestaziyua:
«Kaifas soziñua,
dizun leziyua
ez da oraziyua,
ostentaziyua;
ezkontzeko zuk ere
ilusiyua!»
10/
«Naizelako ederra iñun
bada ederrikan,
ez du besterik maite,
ni bakarrikan;
aita, ez beza orretan
izan dudarikan,
dirua asko irabazi
zuan Amerikan;
ta ekarri andikan,
ta ongi gorderikan
dauzka oraindikan;
gañera Gernika'n
etxia ez duana
tellaturikan.»
11/
«Al duanak len bezela
orain egiten du:
jan da edan ongi eta
dotore apaindu,
soiñua zirrin zurran
gustora ibildu;
abiyatu ziñaten
zuanian illundu,
besotikan eldu
ta etxera berandu;"
dizunak lagundu
diru asko badu,
baimena emango dizut
eta ezkondu!»
Bertso-papera, Errenteria'ko Makazaga'renean
inprentatua, Ondarrabia'ko Fernando Artola Bordari'ri
jasoa.
Jarri-aldi au, zortzi hat aldiz berriztatu zuan
Mendaro'k. Ez dago, beraz, aldaketa guziak emen
jartzerik. Bakoitzak dituan bertso berriak jarriko
ditugu. Paper guziak Makazaga'renean inprentatuak
daude.
Aita Xeledoniok otsua ziruriñ,
oietik jaiki eta zuri armoniñ,
jakin arren promesa zenduala egiñ,
cIxpilluaren aurrian apaintzen alegiñ¡
festa zala Ernani'n,
oiñak ariñ-ariñ,
zankuak agiriñ,
ipurdiari eragiñ;
mutillak inguruan zure inbiriñ.»
«Nor da zure ondoren dezun amantia,
biotzian duana borondatia?»
«Mutill eder galanta, estudiantia¡
erregalatu dizkit, dualako dotia,
diru asko kostia
urrezko katia,
erraztun brillantia
duana diamantia;
ni nau loriak intza bezin maitia.»
«Askok billatu ezin abitaziyua,
galaia nik duana palaziyua¡
polita naizelako istimaziyua!»
Aita Xeledonioren kontestaziyua,
«Zure ilusiyua
ostentaziyua,
uste oraziyua
murmuraziyua,
ezlwntzeko dezula deboziyua!»
* * *
Beste paper batean:
«Txoriya beziñ alai toki dotorian
ezagutu ziñuztan erromerian,
zorioneko egun goguangarrian;
geroztik zu besterik ez det memorian;
oitura berrian,
jazkera ederrian,
ez nuan urrian
begiyen aurrian
zu bezin potikan Errenterian.»
Iñork ez baldin badit egiten galazi,
nai det fede onian adierazi:
aurrari erakutsi euskeraz lenbizi,
baiña erdera ere biar dute ikasi;
dualako merezi
bere amak azi;
txukun dedin bizi
aitak lanian ezi,
jakin dezan ogiya nO'la irabazi.
Euskaldunak len da oraiñ goguangarriyak:
iñun diran onenak pelotariyak;
zezenak ainbat indar dute aizkolariyak,
arri-jasotzalliak ta pulsulariyak,
eta arraunlariyak;
dirala erromeriyak
abestu gazteriyak
Mendaro'k jarriyak
bederatzi puntuko bertso berriyak.
* * *
Beste paper batean:
San Juan egunian festa zala Ernani'ñ,
urrezkuak iru ortz eta bi agiñ;
ixpilluaren aurrian ezur eta mamiñ
zure gorputz liraña apaintzen alegiñ;
mutillen inbiriñ
oiñak ariñ-ariñ,
belaunak agiriñ,
ipurdiya eragiñ,
zure ama Joxepa zuri armoniñ.
* * *
Ta liburuxka batean,
Maiatzaren iruan festa zala Umietan,
ixkillaren soñua tiririñkintan;
Buruntza mendiyaren gañeko ermitan,
oraziyua egiñ malkuak begitan
zenduan egitan;
dantzatu zelaitan,
etxera illargitan,
erori ta loitan
gona zikindu eta ama erritan.
