Biblia/Tobit

←Judit

Biblia Tobit

1 Makabearrak→

Itzulpena: Elizen Arteko Biblia taldea

1. atala

¹ Tobiten historia. Tobiten aita Tobiel izan zen, honena Ananiel, honena Aduel, honena Gabael, honena Rafael eta honena Raguel. Asielen jatorrikoak ziren eta Neftaliren leinukoak.

² Tobit Asiriako errege Salmanasarren garaian erbesteratu zuten Tisbetik; hiri hau Neftaliko Kidiostik hegoaldera dago, Galilea Garaian, Aser baino gorago mendebaldera eta Fogortik iparraldera.
Tobit leial bizi

³ Nik, Tobitek, leial jokatu izan dut eta egintza onak egin izan ditut neure bizitza osoan. Erruki-egintza asko egin izan diet Asiriako Ninivera nirekin batera erbesteratu zituzten senide eta herritarrei.

⁴ Nire gaztaroan, neure herri Israelen bizi nintzelarik, gure arbaso Neftaliren leinua bereizi egin zen Daviden erreinutik eta Jerusalemdik. Hiri hau zuen aukeratua Jainkoak Israelgo leinu guztien artean, opariak eskaintzeko toki izan zedin. Horregatik, bertan eraiki eta sagaratu zuten tenplua, Jainkoaren bizilekua, hurrengo belaunaldi guztietarako.

⁵ Nire ahaide guztiek eta gure arbaso Neftaliren leinuak, ordea, Galileako mendi guztietan eskaini ohi zizkioten opariak Jeroboamek, Israelgo erregeak, Dan hirian egina zuen zekor-irudiari. ⁶ Maiz, ni bakarrik joaten nintzen Jerusalemera jaiegunetan, betiereko legez Israel osoari agindutakoa betez.

Lehen fruituak, abereen lehen-kumeak, abereen hamarrenak eta lehenengo artilea harturik, Jerusalemera lehiaz joaten nintzen ⁷ eta Aaronen ondorengo diren apaizei ematen nien dena, aldarean eskaintzeko. Gari, ardo, oliba, granada, piku eta gainerako fruituen hamarrenak ere ematen nituen, Jerusalemen kultu-zerbitzua egiten zuten lebitarrentzat. Bigarren hamarrena, berriz, dirutan trukatu ohi nuen eta urtero Jerusalemen eralgitzen.

⁸ Hirugarren hamarrena umezurtzei, alargunei eta israeldarren artean bizi ziren arrotzei ematen nien. Horrela egin ohi nuen hiru urtez behin, eta elkarrekin otordua egin ohi genuen, hamarrenari buruz Moisesen legeak eta gure aitona Ananielen ama Deborak emandako arauak betez.

Aita hil zitzaidan eta umezurtz gelditu nintzen. ⁹ Gizon bihurtzean, gure senitarteko emakume batekin, Anarekin, ezkondu nintzen; berarengandik semea izan nuen eta Tobias izena ezarri nion.

¹⁰ Asiriara erbesteratu nindutenean, Ninivera etorri nintzen. Nire senideek eta herritar guztiek jentilen janariak jaten zituzten, guretzat debekatuak izan arren. ¹¹ Nik, ordea, ez nuen inola ere jaten jentilen janaririk.

¹² Jainkoa beti oso gogoan nuenez, ¹³ Goi-goikoak Salmanasar erregearen begiko izatea eman zidan. Nik erosi ohi nuen erregeak behar zuen guztia. ¹⁴ Erregea hil zen arte, ni joaten nintzen Mediara, erregearentzat erosketak egitera. Eta hantxe utzi nituen behin zakutan, Gabriren anaia Gabaelen etxean, Mediako Rage hirian, hirurehun eta berrogei kilo zilar. ¹⁵ Salmanasar hiltzean, haren seme Senakerib izan zen errege. Orduan, Mediarako bideak arriskutsu bihurtu ziren eta ezin izan nintzen Mediara gehiago joan.

¹⁶ Salmanasarren garaian, erruki-egintza asko egin nien neure herritarrei: ¹⁷ gose zirenei neure ogia eman ohi nien eta biluzik zeudenei neure janzkiak. Eta neure herritarren baten gorpua Niniveko harresiez kanpora jaurtikia ikusten banuen, lur ematen nion.

¹⁸ Behinola, garaitu egin zuten Senakerib Judean, zeruko Erregeak zigortu egin baitzuen hark esandako hainbeste biraorengatik. Amorruz beterik handik itzultzean, israeldar asko hilarazi zuen. Eta nik, hildako guztien gorpuak hartu eta lur eman nien. Senakeribek gorpu haien bila bidali zituen batzuk, baina alferrik.

¹⁹ Ninivetar batek, ordea, erregeagana joan eta ehorzketak nik egin nituela esan zion. Orduan, gorde egin nintzen. Gero, erregeak nire berri bazuela eta ni hiltzeko bila zebilela jakitean, beldurturik, ihes egin nuen. ²⁰ Ondasun guztiak kendu zizkidaten; ez zidaten deus ere utzi erregearen altxortegira eraman gabe, neure emazte Ana eta seme Tobias izan ezik. ²¹ Berrogei egun igaro baino lehenago, hil egin zuten erregea bere bi semeek eta Ararat mendira ihes egin. Haren seme Asarhadon izan zen hurrengo erregea. Honek Ahikar, nire anaia Anaelen semea, egin zuen erreinuko finantzen arduradun, administrazio osoaren gain ere agintea emanez.

²² Ahikarrek nire alde hitz egin zuelarik, Ninivera itzuli ahal izan nintzen. Ahikar hura Asiriako errege Senakeriben garaian ere edarizain nagusia izana zen, bai eta zigiluzaina eta administrazio eta finantzen arduradun nagusia ere. Asarhadonek berretsi egin zuen beraren eginkizunetan.

Esan bezala, Ahikar nire senitartekoa zen, iloba bainuen.
Tobit itsutu

2. atala

¹ Asarhadonen erregealdian itzuli nintzen etxera eta berriro eman zizkidaten Ana, neure emaztea, eta Tobias, neure semea.

Mendekoste izeneko gure jaiegunean, hau da, Asteen Jai santuan, otordu ederra ipini zidaten. Eseri nintzen ² jaki bikainez betea zegoen mahaian eta esan nion Tobias neure semeari:

-Seme, zoaz eta ikus Ninivera erbesteratutako gure senideen artean Jaunaz bihotz-bihotzez oroitzen den behartsuren bat ba ote den eta ekarzu gurekin jatera. Itzuli arte itxarongo dizut.

³ Atera zen Tobias gure herritarren arteko behartsuren baten bila; baina itzultzean, esan zidan:

-Aita!

Nik esan nion:

-Zer, seme?

Eta hark:

-Aita, guretar bat hil dute; ito egin dute eta oraindik hor datza plaza nagusian botata.

⁴ Bat-batean jaiki eta, janaria ukitu ere egin gabe utzirik, plazara joan nintzen gizon hura jasotzera, eta gela batean utzi nuen, eguzkia sartzean lur emateko. ⁵ Gero, etxera itzuli, garbikuntza egin eta afaldu egin nuen nahigabeturik. ⁶ Amos profetak Betelen kontra esandako profeziaz oroitu nintzen:
«Zuen jaiak dolu bihurtuko ditut eta zuen abestiak negar-kantu».

Eta negar egin nuen.

⁷ Eguzkia ezkutatzean, hilobia egin eta ehortzi nuen gorpua. ⁸ Auzokoek barre egiten zidaten, esanez: «Ez du beldurrik! Horrelako zerbaitengatik ibili zitzaizkion agintariak bila, hiltzera kondenatzeko, eta ihes egin zuen. Baina berriro ere hilak hobiratzen ari da».

⁹ Gau hartan, garbikuntza egin ondoren, etxartera joan eta pareta ondoan etzan nintzen aurpegia estali gabe, bero baitzegoen. ¹⁰ Ez nintzen ohartu txolarreak zeudela paretean, nire gainean. Haien zirina, oraindik bero-bero, begietara jausi zitzaidan eta lausotu egin zitzaizkidan begiak. Joan nintzen sendagileengana sendatzera; baina zenbat eta ukendu gehiago eman, hainbat eta gutxiago ikusten nuen lausoarengatik, erabat itsu gelditzeraino. Lau urtez egon nintzen itsu. Nire ahaideak atsekabetuak zeuden niregatik eta Ahikarrek bi urtez mantendu ninduen, Elimaidara joan zen arte.

¹¹ Egoera hartan, Ana, nire emaztea, kanporako ehuna egiten hasi zen. ¹² Berak lana bukaturik ematean, nagusiek ordaindu egiten zioten saria. Behin batez, Distros hilaren zazpian, oihala egiten bukatu eta eraman zien nagusiei. Haiek lansari osoa ordaindu eta, gainera, antxumea erregalatu zioten jateko. ¹³ Etxean sartzean, antxumea beeka hasi zen; orduan, emazteari dei egin eta esan nion:

-Nondik etorri da antxume hori? Ez da, bada, lapurtua izango? Itzuli bere jabeei, ezin dugu-eta ostutako ezer jan!

¹⁴ Emazteak erantzun zidan:

-Erregalatu egin didate, lansariaz gainera.

Nik, ordea, ez nion sinesten eta esan eta esan ari nintzaion jabeei itzultzeko. Haserretu ere egin nintzen hori zela eta. Orduan, emazteak esan zidan:

-Non dira zure erruki-egintzak? Non zure egintza onak? Argi aski dago zer gertatu zaizun!
Tobiten otoitza

3. atala

¹ Atsekabez beterik, negar-zotinez, otoitzean hasi nintzen, hasperenka:

² «Zuzena zara, Jauna, eta zure egintzak oro zuzenak dira, zure bideak oro errukior eta leialak; zuk epaitzen duzu mundua. ³ Arren, Jauna, oroit zaitez nitaz, begira iezadazu eta ez zigortu ni neure bekatuengatik eta hutsegiteengatik, ez eta gure arbasoek zure kontra egin zituztenengatik ere. ⁴ Gure arbasoek zure aginduak bete ez zituztelako utzi diezu etsaiei guri lapurretak egiten, gu erbesteratzen eta hiltzen. Iseka eta barre egiten digute denek, irainka garabiltzate sakabanatu gaituzun nazio guztietan. ⁵ Bai, zure zigor guztiak zuzenak dira, nire bekatuek eta gure gurasoenek merezi duten bezala ni erabiltzean. Izan ere, ez ditugu bete zure aginduak, ez dugu leial jokatu zure aurrean. ⁶ Orain, beraz, erabil nazazu zeure gogara, hartzazu nire bizi-arnasa, desager nadila lur-azaletik eta lur bihurtu. Hobe dut hil bizi baino, gezurra dioten irainak entzuten ari bainaiz eta nahigabe izugarriak hartu bainau. Libra nazazu, Jauna, larrialdi honetatik, utzidazu betiko egoitzara joaten; baina ez gorde niri zeure aurpegia, Jauna. Bai, hobe dut hil nire bizitzan honelako larrialdia jasan baino; horrela, ez dut irainik entzun beharrik izango».
Neskameak Sara iraindu

⁷ Egun berean, Sarak ere, Mediako Ekbatanan bizi zen Raguelen alabak, bere aitaren neskameetako baten irainak entzun zituen. ⁸ Izan ere, emakume hura zazpi aldiz ezkondua zen; baina Asmodeo demonio gaiztoak hil egiten zion aldi bakoitzean senarra, ohi den bezala berarekin elkartu baino lehen. Neskameak, bada, esan zion emakumeari: «Zeuk hiltzen dituzu senarrak! Zazpi izan dituzu eta bakarraren izenik ere ez daramazu. ⁹ Zergatik zigortzen gaituzu haiek hil direla-eta? Zoaz zeu ere beraiekin! Ez dezagula inoiz ere ikusi zure semerik, ez alabarik!»

¹⁰ Orduan, atsekabez beterik, negarrez hasi zen Sara eta gora igo zen, bere aitaren gelara, bere burua urkatzeko asmoz. Baina pentsatzen jarri eta esan zuen bere baitan: «Jendeak gure aita irainduko luke, esanez: <Hain maite zenuen alaba bakarra urkatu egin da, bere zoritxarraren handia ikusirik>. Eta, zahartzaroan, hilobira bidaliko nuke aita atsekabearen atsekabez. Neure burua urkatu baino hobe dut Jaunari heriotza eskatu; horrela, ez dut aurrerantzean irainik entzun beharrik izango».
Sararen otoitza

¹¹ Une hartantxe, eskuak leihorantz luzatuz, honako otoitz hau egin zuen Sarak:
«Goretsia zu, Jainko errukitsu hori! Goretsia zure izena mendez mende! Zuk eginiko guztiek gorets zaitzatela beti ere! ¹² Zuregana jasotzen dut aurpegia, zuregana itzultzen begiak. ¹³ Egizu desager nadila lur honetatik eta ez dezadala berriro entzun irainik. ¹⁴ Badakizu, ene Jabe horrek, garbi nagoela, ez dudala ezein gizonekin likiskeriarik egin. ¹⁵ Ez dut lohitu neure izenik, ez eta nire aitarenik ere, erbesteratua nagoen lurralde honetan. Alaba bakarra nau aitak, ez du oinordeko izango litzatekeen semerik, ez du senide hurrekorik, ez ahaiderik ni emaztetzat hartzeko modukorik. Zazpi senar galdu ditut. Zertarako, bada, bizi luzaroago? Hala ere, heriotzarik eman nahi ez badidazu, entzun bederen, Jauna, egin didaten iraina».
JAINKOAREN ERANTZUNA
Jainkoak entzun Tobiti eta Sarari

¹⁶ Une hartan bertan, Tobit eta Sararen otoitzak entzunik, aintzaz beteriko Jainkoak ¹⁷ Rafael bidali zuen, biak sendatzera: Tobitek, begietako lausoa kendurik, Jainkoaren argia bere begiz ikus zezan, eta Sara, Raguelen alaba, Tobiten seme Tobiasi emaztetzat eman eta emakumeagandik Asmodeo demonio gaiztoa bota zezan. Sararekin ezkondu nahi zuten beste guztiek baino eskubide handiagoa zuen Tobiasek.

Tobit etxartetik etxera zihoan une berean, Sara, Raguelen alaba, goiko gelatik behera zetorren.
Tobiten testamentua

4. atala

¹ Egun hartan, Tobitek, Mediako Rage hirian Gabaelen etxean utzitako diruaz oroiturik, ² esan zuen bere baitan: «Heriotza eskatzen ari naiz. Baina, hil aurretik, dei egin behar nioke neure seme Tobiasi, diru horren berri emateko».

³ Dei egin zion, bada, bere seme Tobiasi eta, etorri zenean, esan zion: «Hilobira nazazu era egokian. Ohora ezazu ama eta ez utzi bakarrik inoiz ere bizi den bitartean. Egizu gogoko duen guztia eta ez atsekabetu ezertan ere. ⁴ Oroit zaitez, seme, sabelean zintuen bitartean nolako arriskuak igaro behar izan zituen. Eta hilko denean, ehortzi nire ondoan, nire hilobi berean.

⁵ «Ene seme, izan ezazu gogoan Jauna bizi zaren artean. Ez egin bekaturik eta ez hautsi haren aginduak. Zeure bizitza osoan egin zuzen dena eta ez hartu okerbidea; ⁶ izan ere, leial jokatzen dutenei arazo guztiak ongi aterako zaizkie. ⁷ Zuzen jokatzen dutenei eman limosna zeure ondasunetatik eta ez jarri aurpegi txarrik limosna ematean. Ez eman bizkarrik behartsuari, eta Jainkoak ere ez dizu bizkarrik emango. ⁸ Eman limosna zeure ondasunen neurrira; gutxi baduzu ere, ez izan beldur duzun pixka horretatik ere limosna emateko. ⁹ Horrela, beharraldian altxor ederra izanen duzu, ¹⁰ heriotzatik libratzen baitu limosnak eta ilunpetara joatea eragozten; ¹¹ izan ere, limosna ematen dutenek eskaintza bikaina egiten diote Goi-goikoari.

¹² «Ene seme, ez egin legez kontrako ezkontzarik, baizik eta, oroz gain, zure arbasoen herrikoa izan dadila zure emaztea. Ez ezkondu zure aitaren leinukoa ez den emakume arrotzarekin, profeten ondorengoak baikara gu. Oroit zaitez, ene seme, antzinako gure arbaso Noe, Abraham, Isaak eta Jakobek beren senitarteetan aurkitu zutela emaztea eta Jainkoak bedeinkatu egin zituela seme-alabak emanez, eta haien ondorengoek hartuko dutela lurra ondare. ¹³ Ene seme, maita itzazu zeure herritarrak; harrokeriagatik ez uste izan zeure herritarrak
-zeure herriko seme-alabak
- baino handiago zarenik eta ez izan gutxitzat emaztea horien artetik hartzea. Harrokeriak hondamendia eta urduritasuna baizik ez dakar, eta nagikeriak porrota eta behar gorria, nagikeria gosearen ama baita.

¹⁴ «Ez atzeratu biharamunera arte langileari saria ordaintzea; ordaindu berehala, Jainkoak ere emango baitizu ordaina berari zerbitzu egitean.

«Ene seme, ibili kontuz zeure egintza guztietan, eta jokaeran ager ezazu ongi hezia zarela. ¹⁵ Ez egin inori zeuretzat nahi ez duzunik. Ez edan ardoa mozkortzeraino eta ez ibili hor zehar mozkorturik. ¹⁶ Eman zeure ogia gose denari eta zeure janzkiak biluzik daudenei. Sobera duzuna eman limosnatan eta ez jarri aurpegi txarrik limosna ematerakoan. ¹⁷ Eskaini ogia zintzoen heriotzagatik negarrez ari direnei, baina ez eman bekatariengatik ari direnei.

¹⁸ «Eskatu aholkua jende zuhurrari eta ez mesprezatu aholku onuragarria.

¹⁹ «Goretsi Jauna, zeure Jainkoa, une guztietan, eta eska iezaiozu zuzen ditzala zure bideak eta lagun diezazula zure asmo eta ibilerak ongi burutzen. Zuhurtzia ez da inongo herrirena, baizik eta Jaunak berak du on den guztia ematen eta berak beheratzen nahi duena Hilen Egoitzaraino.

«Ene seme, hartu gogoan irakaspen hauek eta ez ahaztu.

²⁰ «Ene seme, gauza bat jakinarazi behar dizut: hirurehun eta berrogeita hamar kilo zilar utzi nituen Gabriren seme Gabaelen etxean, Mediako Rage hirian. ²¹ Ez larritu, seme, behartsu egin garelako; aberastasun handia duzu Jainkoari begirune izanez, bekatu-mota guztiei ihes egin eta Jaunari, zeure Jainkoari, atsegin zaiona eginez».
Biderako laguna aurkitu Tobiasek

5. atala

¹ Orduan, erantzun zion Tobiasek bere aita Tobiti:

-Aita, egingo dut agindu didazun guztia. ² Baina nola eskura dezaket Gabaelen etxean dagoen diru hori, elkar ezagutzen ez dugularik? Zein ezaugarri eman diezaioket ezagut nazan, sinets diezadan eta dirua eman? Gainera, ez dakit Mediarako bidea ere.

³ Tobitek ihardetsi zion:

-Agiria idatzi eta biok sinatu ondoren, erdibitu egin nuen, biok erdibana izateko. Gero, Gabaelen zatia diruaren ondoan ipini nuen. Duela hogei urte utzi nuen dirua han. Orain, seme, bilatu biderako konfiantzazko lagunen bat; ordainduko diogu saria zu handik itzultzean. Zoaz eta hartzazu diru hori Gabaelen etxetik.

⁴ Mediara joaten lagunduko zion eta bidea jakingo zuen norbaiten bila atera zen Tobias. Kanpoan, Rafael aingerua aurkitu zuen zutik bere aurrean, baina ez zion antzeman Jainkoaren aingerua zenik. ⁵ Eta galdetu zion:

-Nongoa zara, gazte?

Hark erantzun:

-Israeldarra naiz, zuretarren artekoa. Lan bila etorria nauzu hona.

Tobiasek galdetu zion:

-Ba al dakizu Mediarako bidea?

⁶ Eta hark:

-Bai, sarritan izana naiz bertan eta oso ongi dakizkit harako bide guztiak. Maiz joan izan naiz Mediara eta hango Rage hirian bizi den gure herritar Gabaelen etxean egona naiz ostatuz. Bi eguneko bidea dago Ekbatanatik Ragera, biak mendian baitaude.

⁷ Tobiasek esan zion:

-Itxaron, gazte, aitari esatera noa eta. Lagundu egin behar didazu hara joaten. Emango dizut ordaina.

⁸ Eta hark:

-Ongi da. Itxarongo dizut, baina ez luzatu.

⁹ Tobias bere aita Tobiti adieraztera joan zen eta esan zion:

-Begira, aurkitu dut bat; gure herritarra da, israeldarra.

Tobitek, orduan:

-Dei egiozu; zein senitarte eta leinutakoa den eta zuri lagun egiteko konfiantzazkoa den jakin behar dut, seme.

¹⁰ Atera eta dei egin zion Tobiasek:

-Gazte, gure aitak dei egiten dizu.

Aingerua etxean sartzean, Tobitek agurtu zuen lehenbizi. Hark erantzun zion:

-Zorion ugari opa dizut!

Tobitek ihardetsi:

-Zer zorion izan dezaket? Itsutua nago, ez dut egun-argirik ikusten. Hemen nago ni ilunpetan, argirik ikusten ez duten hilen antzera. Bizi naizelarik, hilen artean bezala nago. Jendearen ahotsa entzuten dut, baina ez dut ezer ikusten.

Hark esan zion:

-Izan adore, Jainkoak laster sendatuko zaitu eta! Izan adore!

Tobitek, orduan:

-Nire seme Tobiasek Mediara joan nahi du. Lagunduko al zenioke eta gidatu? Emanen dizut ordaina, ene anaia.

Hark erantzun zion:

-Bai, laguntzeko eran nago; badakizkit bide guztiak. Maiz izana naiz Median eta ibilia hango lautada eta mendietan. Badakizkit bide guztiak.

¹¹ Tobitek galdetu zion:

-Ene anaia, zein senitarte eta leinutakoa zaitugu? Esadazu.

¹² Hark erantzun:

-Zer axola dizu zein leinutakoa naizen?

Baina Tobitek berriro:

-Anaia, jakin egin nahi dut noren seme zaren eta nola duzun izena.

¹³ Hark, orduan:

-Azarias nauzu, Ananias ospetsuaren semea, zure herritarretakoa.

¹⁴ Eta Tobitek:

-Ongi etorria, anaia! Ez hartu txartzat zure senitartea egiaz zein den jakin nahi izatea. Gertatzen da, senide zaitugula eta etxe on eta jatorrekoa, gainera. Ezagunak nituen Ananias eta Natan, Semelias ospetsuaren bi semeak. Nirekin joan ohi ziren Jerusalemera eta elkarrekin gurtu ohi genuen Jauna. Haiek ez ziren okertu. Jende ona da zure senitartea eta jatorri onekoa zara. Izan ongi etorria!

¹⁵ Eta gehitu zuen:

-Egun bakoitzari dagokion saria emanen dizut eta biderako behar duzun guztia, neure semeari bezala. ¹⁶ Lagun iezaiozu nire semeari eta lansariaz gainera beste zerbait ere emanen dizut.

¹⁷ Hark esan zion:

-Bai, lagunduko diot, ez izan beldurrik. Ongi joango gara eta ongi itzuliko zuregana, bidea segurua da eta.

Tobitek, orduan:

-Bedeinka zaitzala Jaunak, anaia!

Gero, bere semeari dei egin eta esan zion:

-Seme, presta ezazu biderako behar duzuna eta abia zaitez lagun honekin. Zeruko Jainkoak zain zaitzatela han, eta ekar zaitzatela berriro onik niregana. Izan dezazuela zeuekin beraren aingerua bidean zuek zaintzeko, ene seme!

Biderako prestaturik, bere aitamak besarkatu zituen Tobiasek. Aitak esan zion:

-Ongi ibili!

¹⁸ Amak, negarrez, esan zion Tobiti:

-Zergatik bidali duzu gure semea? Bera da geure ondoan dugun laguntza bakarra. ¹⁹ Zertarako dirua eta dirua? Ez du ezer ere balio gure semearen aldean. ²⁰ Aski dugu bizitzeko Jaunak eman diguna.

²¹ Senarrak ihardetsi zion:

-Ez kezkatu! Ongi ibiliko da gure semea, bai joatean, bai etortzean. Ikusiko duzu nola itzuliko zaizun onik. ²² Ez kezkatu, ez larritu berarengatik, ene emazte, aingeru ona baitu lagun. Ongi egingo du joan-etorria eta onik itzuliko zaigu.

²³ Orduan, amak negar egiteari utzi zion.
Arraina harrapatu

6. atala

¹ Abiatu ziren, bada, mutila eta aingerua; zakurra ere beraiekin joan zen. Ilundu arte ibili ondoren, Tigris ibai ondoan gelditu ziren gaua igarotzeko. ² Mutila uretara jaitsi zen Tigris ibaian oinak garbitzera. Bat-batean, arrain tzar batek jauzi egin zuen uretatik kanpora, mutilari oina irentsi nahirik. Honek garrasi egin zuen. ³ Baina aingeruak esan zion:

-Harrapatu! Ez utzi!

Mutilak arraina harrapatu eta lehorrera atera zuen. ⁴ Aingeruak esan zion:

-Zabaldu eta ken iezazkiozu behazuna, bihotza eta gibela eta utzi aparte. Bota hesteak. Behazuna, bihotza eta gibela sendagai izango dira.

⁵ Zabaldu zuen mutilak arraina eta, behazuna, bihotza eta gibela hartu ondoren, arrain-puska bat erre eta jan egin zuen; gainerakoa gazitu.

⁶ Ekin zioten berriro bideari biek batera. Mediara hurbildu zirenean, ⁷ mutilak galdetu zion aingeruari:

-Azarias, ene anaia, zein sendagai ateratzen da arrainaren bihotz, behazun eta gibeletik?

⁸ Aingeruak erantzun:

-Demonioak edota espiritu gaiztoren batek gizon nahiz emakumeren bati erasotzean, halakoaren aurrean arrainaren bihotza eta gibela errez gero, ez dio berriro erasoko; betiko ihes egingo du. ⁹ Behazunez, berriz, igurtzi begiak lausoturik dituenari, haize eman begietara eta sendatu egingo zaizkio.
Ezkontzeko asmoak

¹⁰ Median sartu eta Ekbatana hirira hurbiltzean, ¹¹ Rafaelek esan zion mutilari:

-Tobias, ene adiskide!

Tobiasek, orduan:

-Zer?

Eta aingeruak:

-Gaurko gaua Raguelen etxean emango dugu. Ahaidea duzu. Sara izeneko alaba ¹² bakarra du; ez du beste semerik, ez alabarik, Sara baizik. Zu zaitu ahaiderik hurbilena; horregatik, beste inork baino eskubide handiagoa duzu berarekin ezkontzeko, bai eta beraren aitaren ondasunak ondaretzat hartzeko ere. Neska zuhurra eta kementsua da eta oso polita; etxe onekoa du aita.

¹³ Eta gehitu zuen:

-Zuk duzu berarekin ezkontzeko eskubidea. Entzun, lagun. Gaur gauean beraren alabaz mintzatuko natzaio aitari, emaztegaitzat eman diezazun eta, Ragetik itzultzean, ezteiak egingo ditugu. Badakit Raguelek ez dizula ukatuko, ez eta beste bati emango ere. Heriotza mereziko luke, Moisesen liburuko erabakiaren arabera; bai baitaki zuri dagokizula beste inori baino lehenago beraren alabarekin ezkontzeko eskubidea. Entzun, bada, lagun. Gaur gauean bertan hitz egingo dugu neskari buruz eta zure emaztegaitzat eskatuko eta, Ragetik itzultzean, hartu eta zuen etxera eramanen dugu.

¹⁴ Baina Tobiasek ihardetsi zion:

-Azarias adiskidea, entzun izan dut zazpitan ezkondu zela eta zazpi senarrak ezkongelan hil zitzaizkiola, berarengana joaten ziren gau berean. Demonioren batek hiltzen omen zituen. ¹⁵ Beldur naiz ni horregatik. Demonioak ez dio emakumeari kalterik egiten; baina berarengana hurbildu nahi duena hil egiten du. Seme bakarra naiz eta, hilko banintz, heriotzara eramango nituzke neure aitamak ere, niregatik atsekabeturik. Eta ez dute beste semerik, beraiei hildakoan lur emateko.

¹⁶ Rafaelek esan zion:

-Ahaztu al zaizu aitaren esana? Berak agindu zizun emaztea beraren senitartean hartzeko. Aditu, ene lagun; ez kezkatu demonio horrengatik, eta ezkondu neska horrekin. Badakit gaur gauean bertan emango dizutela emaztetzat. ¹⁷ Eta ezkongelan sartzean, hartu arrainaren gibel-puska bat eta bihotza, eta ipini usainkiak erretzeko sutontzian. Usaina zabaltzean, demonioak usnatu eta ihes egingo du, eta ez da inoiz ere itzuliko. ¹⁸ Eta emaztearekin elkartzerakoan, jaiki biok, egin otoitz eta eskatu zeruko Jaunari, zuetaz errukitu eta osasuna eman diezazuen. Ez izan beldur, betidanik zuretzat izendatua baitago. Zuk salbatuko duzu eta zurekin joango da. Eta baietz eman berak oso maite izanen dituzun seme-alabak! Ez kezkatu!

¹⁹ Rafaelen hitzak entzun eta Sara beraren ahaidea eta aitaren senitartekoa zela jakitean, biziki maite izan zuen eta neskaz maitemindua gelditu zen.
Raguelen etxean

7. atala

¹ Ekbatanara heldu zirenean, Tobiasek esan zion lagunari:

-Azarias ene adiskidea, eraman nazazu zuzen-zuzenean gure ahaide Raguelen etxera.

Eta aingeruak Raguelen etxera eraman zuen Tobias. Raguel etxeko atarian eseria zegoen eta beraiek agurtu zuten lehenbizi. Raguelek erantzun zien:

-Agur zuei ere, adiskideok. Ongi etorriak!

Gero, etxera sarrarazi zituen. ² Eta esan zion bere emazte Ednari:

-Mutil honek bai duela gure ahaide Tobiten antza!

³ Ednak galde egin zien:

-Nongoak zarete, adiskideok?

Haiek erantzun:

-Neftaliren leinukoak gara, Ninivera erbesteratuak.

⁴ Andreak berriro:

-Ezagutzen al duzue gure ahaide Tobit?

Eta haiek:

-Bai, ezagutzen dugu.

⁵ Andreak galde egin zuen:

-Nola dago?

Haiek erantzun:

-Ongi. Bizi da oraindik.

Eta Tobiasek gehitu zuen:

-Aita dut!

⁶ Orduan, Raguelek salto batean jaiki eta musu eman zion, negarrez. Gero, esan zion:

-Bedeinkatua zu, ene seme! Jatorra eta ona duzu aita. Bai zoritxarra halako gizon zuzena, hainbeste limosna egin ohi zuena, itsu gelditzea!

Eta bere ahaide Tobiasi lepotik helduz, negarrari eman zion. ⁷ Edna emaztea eta Sara alaba ere negarrez hasi ziren. ⁸ Gero, ahari bat hilarazi eta ongi hartu zituen.
Tobias eta Sararen ezteiak

⁹ Bainua hartu eta garbitu ondoren mahaian eseri zirenean, Tobiasek esan zion Rafaeli:

-Azarias adiskidea, eskatu Ragueli eman diezadan Sara neure ahaidea.

¹⁰ Entzun zuen hori Raguelek eta esan zion gazteari:

-Jan eta edan eta gau ona igaro! Zuri beste inori ez dagokio, ene senide, Sara nire alabarekin ezkontzea. Neuk ere ezin izango nioke beste inori eman, zu baitzaitut ahaiderik hurbilena. Baina, ene seme, egia osoa esan behar dizut: ¹¹ Gure herritarren arteko zazpi gizonekin ezkondu zen eta denak hil ziren berorrengana hurbildu ziren gauean. Baina, tira, jan eta edan, seme, eta Jaunak lagunduko dizue.

¹² Tobiasek, ordea, esan zuen:

-Ez dut jango, ez edango deus ere, zuk arazoa erabaki arte.

Raguelek erantzun zion:

-Erabakiko dut, bada. Moisesen liburuak hala agintzen duenez, Jainkoak nahi du nik Sara zuri ematea. Hartzazu emaztetzat. Hemendik aurrera senar-emazte zarete. Zeurea duzu betiko. Zeruko Jaunak gau ona pasaraziko dizu, ene seme. Ager biezazue errukia eta bere bakea eman!

¹³ Raguelek bere alaba Sarari dei egin eta, etorri zenean, eskutik harturik, Tobiasi eman zion, esanez: «Hartzazu emaztetzat, legeak eta Moisesen liburuan datorren aginduak dioten bezala zuri eman behar baitizut. Hartzazu eta eraman onik zeure aitaren etxera. Zeruko Jainkoak gida zaitzatela bakean!» ¹⁴ Gero, Sararen amari dei egin eta idazteko zerbait ekar zezala agindu zion. Eta idatzi zuen ezkon-agiria, Moisesen legearen arabera Sara Tobiasi emaztetzat ematen ziola adieraziz. Ondoren, jaten eta edaten hasi ziren.

¹⁵ Geroago, Raguelek bere emazte Ednari dei egin eta esan zion: «Ene emazte, presta ezazu beste gela eta eraman hara Sara». ¹⁶ Joan zen Edna eta, senarrak esan bezala, gela prestatu zuenean, bertara eraman zuen alaba. Eta negarrez hasi zen harengatik. Malkoak xukatuz, esan zion alabari: ¹⁷ «Izan kemen, alaba! Zeruko Jainkoak bihur dezala poz zure nahigabea. Izan kemen, ene alaba!» Eta atera egin zen.
Lehenengo gaua

8. atala

¹ Afalostean, lotara joateko prestatu eta logelan sartu arte lagundu zioten mutilari. ² Rafaelek esandakoaz oroiturik, Tobiasek arrainaren gibela eta bihotza zorrotik atera eta usainkiak erretzeko sutontzian ipini zituen. ³ Arrain-usainak atzera eragin zion demonioari eta Egiptoko bazterretaraino egin zuen ihes airean. Rafaelek, atzetik joan, lotu eta esku-oinak kateatu zizkion bertan. ⁴ Raguel eta Ednak, gelatik atera eta atea itxi zutenean, Tobiasek jaiki eta esan zion Sarari: «Ene emazte, jaiki, otoitz egin eta eska diezaiogun Jaunari gutaz errukitu eta eman diezagula osasuna». ⁵ Jaiki zen, bada, Sara eta otoitzean hasi ziren biak, osasuna eman ziezaiela Jaunari eskatuz.
Tobiasen otoitza

Tobiasek esan zuen:
«Goretsia zu, gure arbasoen Jainkoa! Goretsia zure izena gizaldi eta gizaldietan! Gorets zaitzatela zeruek eta izaki guztiek menderen mendetan! ⁶ Zeuk egin zenuen Adam, zeuk egin zenuen Eva emaztea ere, gizonaren lagun eta euskarri izan zedin, eta biengandik sortu giza arraza. Zeuk esan zenuen: <Ez da on gizona bakarrik egotea; egin diezaiodan dagokion laguna>. ⁷ Horra, bada: neure ahaide honekin ezkondu naiz, ez grina txarra asetzeko, zuzen jokatzeko asmoz baizik. Erruki zakizkigu, beraz, eta egizu biok elkarrekin hel gaitezela zahartzarora».

⁸ Eta biek, aho batez, esan zuten: «Amen, amen!» ⁹ Eta oheratu egin ziren gaua igarotzeko.
Aitaren kezka

¹⁰ Raguelek, jaiki eta morroiak bildurik, hilobia egitera bidali zituen. Izan ere, hau zioen Raguelek bere baitan: «Hila egon dateke-eta, ez diezagutela barrerik eta isekarik egin». ¹¹ Hilobia bukatzean, Raguelek, etxera itzuli eta bere emazteari dei eginik, ¹² esan zion: «Bidali neskameren bat logelara, bizi den ikustera. Segur aski hila egongo da, eta inork jakin gabe ehortziko dugu». ¹³ Neskameari dei egin, kriseilua piztu eta ireki zuten atea; neskameak, sartzean, biak elkarrekin lo zeudela ikusi zuen. ¹⁴ Gelatik atera eta esan zuen neskameak: «Bizirik dago, ez zaio ezer gertatu!»
Raguelen otoitza

¹⁵ Orduan, Raguelek zeruko Jainkoa goretsi zuen, esanez:
«Goretsia zu, Jainkoa, zinezko gorespen guztiz! Goretsia zu menderen mendetan! ¹⁶ Goretsia zu, pozez bete nauzulako, ez baita gertatu nik uste nuena. Zure erruki handiari dagokionez hartu gaituzu. ¹⁷ Goretsia zu, seme eta alaba bakar hauen gupida izan duzulako. Agertu, Jauna, zeure errukia eta salbamena. Egizu hauen bizitza alai eta zoriontsu iragan dadin».

¹⁸ Eta eguna argitu baino lehen, hilobia berriro betetzeko agindu zien morroiei.
Eztei-otordua

¹⁹ Raguelek ogia ugari egiteko esan zion emazteari. Gero, ikuilura joan eta bi idi eta lau ahari harturik, presta zitzatela agindu zuen. Eta hasi ziren dena antolatzen.

²⁰ Raguelek Tobiasi deitu eta, zin eginez, esan zion: «Hamalau egunez ez zara hemendik mugituko. Hemen geldituko zara nire etxean jaten eta edaten eta nire alabaren bihotza alaitzen, asko sufritu baitu. ²¹ Gero, nire ondasunen erdia hartu eta itzuliko zara onik aitaren etxera. Beste erdia ere zuena izanen da emaztea eta biok hilko garenean. Izan adore, seme, Edna eta biok ere aitama gaituzu eta. Zure emazte eta bion ondoan gaituzu gaurdanik eta betiko. Izan adore, seme!»
Rafael Rage hirira

9. atala

¹ Tobiasek Rafaeli dei egin eta esan zion: ² «Azarias, ene laguna, hartu lau morroi eta bi gamelu eta zoaz Rage hirira. Sar zaitez Gabaelen etxera, erakutsi agiria eta eskura ezazu dirua. Ekartzazu Gabael ere eztei-jaira. ^3-4 Badakizu egunak kontatzen ariko dela gure aita. Egun bat atzerago itzultzen banaiz, izugarrizko nahigabea emango diot. Bestalde, entzun duzu nolako zina egin duen Raguelek, eta nik ezin dut hautsi halako zina».

⁵ Rafael lau morroi eta bi gamelurekin Mediako Rage hirira joan zen. Gaua Gabaelen etxean igaro zuten. Eman zion agiria eta esan ere bai Tobiten seme Tobias ezkondu egin zela eta ezteietara gonbidatzen zuela.

Zenbatu zituen berehala Gabaelek zakuak
-zigiluz itxiak
- eta, gamelu gainean ezarri ondoren, ⁶ abiatu ziren denak batera goizean goiz, ezteietara joateko. Raguelen etxera heltzean, Tobias mahaian aurkitu zuten. Jaiki zen Tobias salto batean eta agurtu zuen Gabael. Gabaelek negarrari eman zion eta Tobias bedeinkatu zuen, esanez: «Hau bai aita jator, on, zuzen eta eskuzabalaren seme jator eta ona! Bedeinka zaitzatela Jaunak zerutik zeu eta zeure emaztea, zeure aita eta zeure emaztearen ama! Goretsia Jainkoa, neure lehengusu Tobit bera ikusten ari naizela iruditzen baitzait».
Tobit eta Ana larriturik

10. atala

¹ Bitartean, joan-etorria egiteko behar ziren egunen kontua ateratzen zuen egunero Tobitek. Egunak igaro eta semea ageri ez zela ikusirik, ² Tobitek zioen bere baitan: «Bertan geldiarazi ote dute? Behar bada, Gabael hila izango da eta ez dio dirua inork emango». ³ Eta larritzen hasi zen. ⁴ Anak, emazteak, zioen: «Hil egingo zen gure semea, honezkero ez da egongo bizion artean». Eta negar-zotinka hasi zen, esanez: ⁵ «Hau zoritxarra, seme! Zergatik utzi ote nizun joaten zuri, ene begien argia zinen horri?» ⁶ Tobitek esan zion:

-Zaude isilik, ene emazte, ez larritu. Ongi izango da. Eragozpenen bat izango zuen han. Bidelaguna konfiantzazko gizona du, gure herritarra. Ez zaitez kezka, ene emazte. Laster dugu hemen.

⁷ Emazteak ihardetsi zion:

-Ez esan horrelakorik, ez esan gezurrik niri! Gure semea hila da.

Egunero bizi-bizi atera ohi zen Ana semeak hartutako bidera, semea zetorren ikustera, ez baitzion inori sinesten. Eguzkia gordetzean, etxera itzuli ohi zen zotinka eta gau osoa negarrez igaro ohi zuen, lo egin ezinik.
Tobias itzuli

⁸ Raguelek, bere alabaren ezteiak ospatzeko zin eginez erabakitako hamalau egunak betetzean, Tobiasek esan zion:

-Utzidazu joaten! Badakit nire gurasoek galdua izango dutela ni berriro ikusteko itxaropena. Otoi, aita, utzidazu neure aitarengana joaten. Esan nizun nolako egoeran utzi nuen.

⁹ Raguelek ihardetsi zion Tobiasi:

-Geldi zaitez nirekin, seme. Mezulariak bidaliko dizkiot zuen aita Tobiti, zure berri ematera.

Baina Tobiasek berriro:

-Ez, benetan. Utzidazu, arren, aitarengana joaten.

¹⁰ Orduan, besterik gabe, Raguelek emaztea eta ondasunen erdia eman zizkion Tobiasi: morroi-neskameak, idi eta ardiak, asto eta gameluak, janzkiak, dirua eta beste zenbait gauza, ¹¹ eta joaten utzi zien bozkarioz beterik. Tobiasi agur egin zion, esanez: «Ongi ibili, seme! Zeruko Jaunak gida zaitzatela zure emazte Sara eta biok, eta ikus ditzadala hil baino lehen zuen haurrak». ¹² Eta bere alaba Sarari esan zion: «Zoaz aitaginarrebagana. Aurrerantzean haiek dituzu aitama, bizia eman dizugunok bezalaxe. Zoaz bakean, ene alaba, eta bizi naizen artean zutaz gauza onak entzun ditzadala». Ondoren, agurtu eta joaten utzi zien.

¹³ Ednak esan zion Tobiasi: «Seme eta senide maitea, gida zaitzala Jaunak etxera, eta bizi nadila Sara eta bion haurrak ikusteko adina! Jaunaren aurrean, zure ardurapean uzten dut gure alaba: ez ezazu nahigabetu zeure bizitza osoan. Ene seme, zoaz bakean! Aurrerantzean ama nauzu ni eta Sara emazte. Izan dezagula denok honelako zoriona bizitza osoan!» Ondoren, besarkatu zituen biak eta joaten utzi zien bozkarioz beterik.

¹⁴ Horrela, alai eta pozik abiatu zen Tobias Raguelen etxetik, zeruko eta lurreko Jauna, diren guztien Erregea, goretsiz, bidaia onik egitea eman ziolako. Raguelek esan zion: «Izan dezazula zeure gurasoak bizitza osoan ohoratzeko zoriona!»
Tobitek berriro ikusi

11. atala

¹ Ninive ondoan dagoen Kaserin hirira hurbiltzean, esan zion Rafaelek Tobiasi: ² «Badakizu nolako egoeran utzi genuen zuen aita. ³ Har diezaiogun aurrea zure emazteari, denak heldu bitartean etxea prestatzeko».

⁴ Eta biak batera aurreratu ziren. Rafaelek berriro Tobiasi: «Hartu eskuan behazuna». Zakurra haien atzetik joan zen. ⁵ Bitartean, Ana eseria zegoen, semea bidean noiz agertuko zain. ⁶ Eta bazetorreneko bihozkada izanik, esan zion aitari: «Badator semea bere bidelagunarekin». ⁷ Etxera heldu baino lehen, Rafaelek esan zion Tobiasi: «Badakit zuen aitaren begiak sendatuko direla. ⁸ Igurtzi begiak behazunaz. Sendagaiak desegingo dio eta kenduko begietako lausoa, eta zuen aitak ikusiko du berriro argia».

⁹ Anak lasterka joan eta lepotik heldu zion semeari, esanez: «Ene seme, ikusi zaitut berriro! Hil naiteke orain!» Eta negarrez hasi zen.

¹⁰ Tobit jaiki eta, behaztopaka, atariko atetik irten zen. ¹¹ Hurbildu zitzaion Tobias arrainaren behazuna eskuan zuela eta, besotik heldurik, haize eman zion begietara eta esan: «Izan adore, aita!» Orduan, sendagaia begietan eman eta bertan atxiki zion une batez. ¹² Gero, bi eskuez mintz-itxurako zerbait kendu zion begi-xokoetatik. ¹³ Tobitek, orduan, semeari lepotik heldu eta negarrari eman zion, esanez: «Ikusten zaitut, ene seme, nire begien argi hori!» ¹⁴ Eta gero:
«Goretsia Jainkoa! Goretsia beraren izen handia! Goretsiak beraren aingeru santu guztiak! Babes gaitzala Jaunak beti! Goretsiak beraren aingeru guztiak menderen mendetan! Zigortu egin ninduen Jaunak, baina orain ikusten dut berriro neure seme Tobias».
Tobit Sararen bila

¹⁵ Tobias etxera sartu zen pozik, Jainkoa aho betean goretsiz. Eta adierazi zion aitari joan-etorria ongi burutu zuela, bazekarrela dirua eta ezkondu ere egin zela Sararekin, Raguelen alabarekin. Eta gehitu zuen: «Badator; honezkero Ninivetik hurbil da».

¹⁶ Tobit, alai eta Jainkoa goretsiz, bere errainaren bila abiatu zen Niniveko atera. Niniveko jendea, Tobit itsumutilik gabe, bakarrik eta sendo zebilela ikustean, txunditua gelditu zen. Jainkoa errukitu zitzaiola eta begiak zabaldu zizkiola zioen Tobitek denen aurrean.

¹⁷ Bere seme Tobiasen emazte Sara aurkitzean, agurtu egin zuen, esanez: «Ongi etorria, ene alaba! Goretsia gure etxera ekarri zaituen zure Jainkoa! Bedeinkatua zuen aita! Bedeinkatua ene seme Tobias! Eta bedeinkatua zu, ene alaba! Ongi etorria! Sartu zeure etxera. Izan ditzazuela bedeinkazioa eta alaitasuna. Sar zaitez, alaba!»

¹⁸ Egun hura oso pozgarria izan zen Niniveko judu guztientzat. ¹⁹ Tobiten iloba Ahikar eta Nadab ere Tobiten etxera joan ziren bozkarioz beterik.
JAINKOA GORESTEKO GORAZARREA
Rafael aingeruak nor den agertu

12. atala

¹ Eztei-jaiak bukatzean, Tobitek bere seme Tobiasi deitu eta esan zion:

-Seme, ordaindu saria zeure bidelagunari eta emaiozu zerbait gehiago ere.

² Tobiasek galdetu zuen:

-Zenbat emango diot, aita? Ekarri ditugun ondasunen erdia emanda ere ez naiz galduan aterako. ³ Onik gidatu nau, nire emaztea sendatu du, dirua ekartzen lagundu dit eta zu ere sendatu zaitu. Nola ordaindu hori guztia?

⁴ Tobitek erantzun zuen:

-Seme, bidezko zaio ekarritako guztiaren erdia hartzea.

⁵ Orduan, Tobiasek bere bidelagunari dei egin eta esan zion:

-Hartu saritzat ekarritako guztiaren erdia eta zoaz bakean.

⁶ Rafaelek, ordea, biak aparte hartu eta esan zien:

-Goretsi Jainkoa eta aitortu denen aurrean zenbat on egin dizuen. Goretsi Jauna eta kanta beraren izenari. Jakinarazi gizon-emakume guztiei Jainkoaren egintzak, merezi duen bezala. Ez izan geldoak Jauna ospatzeko. ⁷ On da erregearen isilpekoa gordetzea; Jainkoaren egintzak, ordea, aldarrikatu eta aitortu egin behar dira, merezi duen bezala. Egizue on dena eta ez zaizue gaitzik etorriko. ⁸ Ona da zintzo egindako otoitza, eta hobea eskuzabal egindako limosna zuzengabe iritsitako aberastasuna baino. ⁹ Limosnak heriotzatik gorde eta bekatu ororen barkamena ematen du. Limosna ematen dutenek bizitza luzea izanen dute. ¹⁰ Bekatariak eta zuzengabeak beren buruaren etsai dira. ¹¹ Eta orain egia osoa esan nahi dizuet deus ere gorde gabe. Esan dizuet, erregearen isilpekoak gorde behar badira ere, Jainkoaren egintzak aldarrikatu egin behar direla, merezi duen bezala. ¹² Hara! Sarak eta zuk otoitz egin zenutenean, nik aurkeztu nuen zuen otoitzaren oroigarria aintzaz beteriko Jaunaren aitzinean; eta gauza bera, hilei zuk lur ematen zenienean. ¹³ Zu, zalantzarik izan gabe, afaria utzi eta hildakoari lur ematera jaiki zinenean, Jainkoak zu probatzera bidali ninduen. ¹⁴ Orain, ordea, zu eta Sara, zure erraina, sendatzera bidali nau. ¹⁵ Ni Rafael nauzue, aintzaz beteriko Jaunaren aurrean, beraren zerbitzura dauden zazpi aingeruetako bat.

¹⁶ Larritu egin ziren biak eta ahozpeztu, beldurrez beterik. ¹⁷ Baina Rafaelek esan zien: «Ez beldurtu! Bakea zuekin! Goretsi Jainkoa beti! ¹⁸ Ni zuekin nintzenean, ez nintzen neure kabuz ari, Jainkoaren borondatez baizik. Goretsi bera egunero eta kanta berari. ¹⁹ Jaten ikusten ninduzuenean, ez nintzen jaten ari; itxura hutsa zen. ²⁰ Goretsi, bada, Jauna lur honetan, ospa ezazue Jainkoa. Orain, bidali ninduenagana noa. Idatz ezazue gertatu zaizuen guztia».

Eta igo egin zen aingerua; ²¹ haiek zutitu egin ziren, baina ezin izan zuten ikusi. ²² Eta Jainkoa goretsi zuten gorazarreak kantatuz eta nolako egintza handiak egin zizkien aitortuz: Jainkoaren aingerua baitzitzaien agertu!
Tobiten kantika

13. atala

¹ Tobitek esan zuen:

² «Goretsia betierean bizi den Jainkoa! Goretsia beraren erregetza! Berak du zigortzen eta bera da errukitzen; berak jaitsarazten du Hilen Egoitzara, lurpeko sakonetara, eta berak ateratzen hondamendi handitik. Ezerk ez du haren eskutik ihes egiten. ³ Ospa ezazue Jauna, israeldarrok, atzerritarren aurrean, berak sakabanatu zaituzten horien artean, ⁴ han ikusarazi baitizue bere handitasuna. Goraipa ezazue izaki guztien aurrean, bera baitugu Jauna, geure Jainkoa, geure Aita. Bera da Jainko menderen mendetan. ⁵ Zigortu egiten zaituzte zeuen gaiztakeriengatik, baina errukiz hartuko zaituzte denok eta bilduko sakabanatu zaituzten herrialde guztietatik. ⁶ Itzul zaitezte berarengana bihotz-bihotzez eta gogo osoz, berarekin leial jokatzeko. Orduan, bera ere itzuliko zaizue eta ez dizue aurpegia berriro ezkutatuko. ⁷ Begira zuen alde zer egin duen eta ospa ezazue aho betez. Goretsazue Jaun zuzena, goraipatu mendeetako Erregea. ⁸ Nik ere ospatzen dut bera, erbesteraturik naukaten herrian. Haren indarra eta edertasuna erakusten dizkiot herri bekatariari. Itzul zaitezte, bekatariok, egin beraren aurrean zuzen dena. Nork daki zuen alde jarri eta errukituko ez den. ⁹ Goratzen dut neure Jainkoa, goratzen zeruko Erregea, beraren handitasunean pozten naiz. ¹⁰ Dei egin biezaiote denek, ospa bezate Jerusalemen. Oi Jerusalem, hiri santua, zigortu egiten zaitu Jainkoak zeure seme-alaben eginengatik; baina errukiz hartuko ditu berriro zure seme-alaba zintzoak. ¹¹ Ospa ezazu Jauna bihotzez, goretsi mendeetako Erregea, tenplua berriro zuregan eraiki dezaten bozkarioz. ¹² Zuregan alai bitza erbestera eramanak, zuregan maita bitza dohakabeak hurrengo gizaldi guztietan. ¹³ Argi biziak argi egingo du lurraren azken mugaraino. Urrutiko arrotz-herri asko eta lur-muga guztietako bizilagunak etorriko zaizkizu Jauna gurtzera, zeruko Erregearentzat eskua bete emari dakartela. Gizaldi eta gizaldiek alaituko zaituzte. <Hautatua> izango duzu izena menderen mendetan. ¹⁴ Madarikatuak irainduko zaituztenak! Madarikatuak hondatuko zaituztenak, zure harresiak eraitsi, zure dorreak bota eta zure etxeak erreko dituztenak! Baina bedeinkatuak betierean zuri begirune dizutenak! ¹⁵ Ea, poz zaitez zeure seme-alaba zintzoengatik, bilduko baitzaizkizu berriro guztiak eta betiereko Jauna goretsiko dute. Dohatsuak maite zaituztenak! Dohatsuak zure bakeaz pozten direnak! ¹⁶ Dohatsuak zutaz, zuk jasandako zigorrengatik, nahigabetzen direnak, poztuko baitira zuregan eta ikusiko betierean zure alaitasuna. Bai, gorets dezadan Jauna, Errege handia, ¹⁷ Jerusalem berreraikiko baitu eta bertan izango baita Jaunaren etxea menderen mendetan. Bai dohatsu ni, Jerusalemen aintza ikusteko eta zeruko Erregea ospatzeko nire jatorriko norbait gelditzen bada! Jerusalem, zafiroz eta esmeraldaz berriztatuko dituzte zure ateak, zure harresi guztiak zafiroz, zure dorreak urrez eta zure aurrebabesak urre finez. Zure kaleak, Jerusalem, errubiz eta Ofirko harriz egingo dituzte. ¹⁸ Jerusalemgo ateek bozkariozko gorazarreak kantatuko dituzte eta etxe guztiek abestuko dute: <Aleluia! Goretsia Israelen Jainkoa!> Eta aukeratuek Jainkoaren izen santua goretsiko dute betierean».

14. atala

¹ Horrela bukatu zuen Tobitek bere esker-kantua.
PROTAGONISTEN HERIOTZA
Tobiten heriotza

² Tobit bakean hil zen ehun eta hamabi urte zituela, eta Niniven ehortzi zuten ohore handiz. Hirurogeita bi urte zituen itsutu zenean. Ikusmena berreskuratu ondoren, aberats bizi izan zen, limosnak eginez, Jainkoa egunero goretsiz eta beraren handitasuna ospatuz.

³ Hilzorian zegoela, bere seme Tobiasi dei egin eta agindu hauek eman zizkion: «Ene seme, hartu zeure seme-alabak ⁴ eta zoaz laster Mediara. Sinesten dut nik Jainkoak Nahum profetaren bitartez Niniveren kontra esana. Gertatuko da guztia eta Asiria eta Niniveren gainera etorriko. Gertatuko da Jainkoak bidali dituen Israelgo profetek esana. Profezia horiek dioten horretatik ez da ezer gertatu gabe geldituko. Dena gertatuko da bere garaian. Asirian eta Babilonian baino seguruago bizi ahal izango da jendea Median. Badakit eta sinesten dut beteko dela eta gertatuko Jainkoak esan duen guztia; profezia horietako batek ere ez du huts egingo. Israelen bizi diren gure senideak barreiatu eta erbesteratu egingo dituzte lurralde eder hartatik. Israel osoa eremu bihurtuko da, bai eta Samaria eta Jerusalem ere, eta Jainkoaren etxea hondatua eta kiskalia geldituko da aldi baterako. ⁵ Jainkoak, hala ere, errukiz hartuko ditu berriro israeldarrak eta beren lurraldera, Israelera, itzularaziko. Berriro eraikiko dute tenplua; baina ez lehengoa bezain bikaina, erabakitako garaia bete arte bederen. Ondoren, erbesteratu guztiak itzuliko dira eta bikain berreraikiko dute Jerusalem. Eta Jainkoaren etxea ere berreraikiko dute bertan, Israelgo profetek esan bezala. ⁶ Munduko herrialde guztietan denak bihozberrituko dira eta begirune izango diote benetan Jainkoari. Bota egingo dituzte gezurrez engainatzen zituzten idoloak eta zinez goretsiko dute mendeetako Jainkoa. ⁷ Egun haietan, salbatutako israeldar guztiak, Jainkoaz benetan oroituz, bildu eta Jerusalemera itzuliko dira, eta seguru biziko betierean, Jainkoak emango dien Abrahamen lurraldean. Jauna zinez maite dutenak poztuko dira; baina bekatua eta gaiztakeria egiten dutenak suntsitu egingo ditu lurretik.

^8-9 «Ene seme-alabak, hona hemen nire aginduak: Zerbitzatu benetan Jainkoa eta egin atsegin zaiona. Erakutsi zeuen seme-alabei zuzen jokatzen eta limosna egiten, Jainkoaz oroitzen eta une guztietan bera benetan eta indar guztiz goresten. Eta zuk, seme, alde egizu Ninivetik, ez gelditu bertan. Nire ondoren ama ehortz dezazunean, ez gelditu gau bat ere hiri honen inguruan, ikusten ari bainaiz hiri honetan gaiztakeria handia dagoela eta iruzur asko egiten dela, inor ere lotsatu gabe. ¹⁰ Begira, seme, Nadabek bere aitaorde Ahikarri egin ziona: bizirik hilobiratu baitzuen. Jainkoak, ordea, berari itzuli zion zitalkeria hura: Ahikar argitara atera baitzuen eta Nadab, berriz, betiko ilunpetara eraman, Ahikar hil nahi izan zuelako. Limosna egin ohi zuelako atera zen onik Ahikar, Nadabek hiltzeko jarri zion tranpatik; Nadab bera, ordea, tranpa hartan erori zen eta galdu. ¹¹ Ikus, bada, ene seme-alabok, zer dakarren limosna egiteak eta zer gaiztakeriak; honek hil egiten du. Niri badoakit oraintxe bizia».

Etzan zuten ohean eta hil egin zen. Ohore handiz ehortzi zuten.
Tobiasen heriotza

¹² Ama hil zitzaionean, aitaren ondoan ehortzi zuen Tobiasek. Gero, bere emaztearekin Mediara alde egin eta Ekbatanan bizi izan zen, Raguel bere aitaginarrebaren etxean. ¹³ Egoki zaindu zituen aita-amaginarrebak beren zahartzaroan eta Mediako Ekbatanan ehortzi. Bera izan zen Raguelen ondasunen oinordeko, bai eta bere aita Tobitenena ere. ¹⁴ Denek estimatua hil zen ehun eta hamazazpi urterekin.

¹⁵ Hil aurretik jakin zuen nola hondatu zuten Ninive eta ikusi zituen Kiaksarek, Mediako erregeak, Mediara erbesteratutako ninivetarrak. Tobiasek Jainkoa goretsi zuen Ninive eta Asiriako jendeari egin zionagatik, eta hil aurretik poztu ahal izan zen Niniveri gertatuagatik, eta Jainko Jauna goretsi zuen menderen mendetan.