Biblia/Judit

←Ester Grekoa

Biblia Judit

Tobit→

Itzulpena: Elizen Arteko Biblia taldea

1. atala

¹ Hamabi urte ziren Nabukodonosor Ninive hiri handian asiriarren errege zela. Aldi berean, Arfaksad zen mediarren errege Ekbatanan. ² Honek harlanduzko harresia eraiki zuen Ekbatanaren inguruan; harri bakoitza metro eta erdi zen zabal eta hiru metro luze; harresia, berriz, hogeita hamabost metro zen gora eta hogeita bost zabal. ³ Harresiko ateen gainean dorreak eraiki zituen; berrogeita hamar metro ziren gora, eta oinarriak hogeita hamar zabal. ⁴ Ateak hogeita hamabost metro ziren gora eta hogei metro zabal; horrela, atera zitekeen gudarostea, oinezkoak ongi lerrokatuak zirela.

⁵ Aldi hartan, Nabukodonosor erregeak gerra egin zion Arfaksad erregeari Ragau lurraldeko lautada handian. ⁶ Arfaksadi mendialdeko eta Eufrates, Tigris eta Hidaspe ibai-ertzetako bizilagunak bildu zitzaizkion, bai eta elamdarren errege Arioken lautadakoak ere. Eta beste herrialde askotako jendea ere bildu zen kaldearren aurka borrokatzera.

⁷ Orduan, Nabukodonosorrek, Asiriako erregeak, mezulariak bidali zituen alde guztietara: ekialdera Pertsiako jendearengana, eta mendebaldera Zilizia, Damasko, Libano eta Libano aurreko jendearengana, Mediterraneo itsasbazterrean bizi zen jendearengana; ⁸ bai eta Karmelen, Galaaden, Galilea Garaian, Esdrelon lautada handian, ⁹ Samarian eta bertako hirietan bizi zirenengana ere. Eta Jordan ibaiaz mendebaldetik Jerusalem, Batanea, Khelus, Kades eta Egiptoko ibairaino, Tafnes, Ramses eta Gesen lurralde osoraino; ¹⁰ bai eta Tanis eta Menfis hirietaraino eta Egipton bizi ziren guztiengana ere, Etiopiako mugetaraino.

¹¹ Lurralde horietakoek guztiek, ordea, gutxietsi egin zuten Nabukodonosorren, Asiriako erregearen, deia eta ez zitzaizkion gerrarako elkartu, ez baitzioten beldurrik, gudu-lagunik gabeko gizona zelako. Eta esku-hutsik eta aurpegia lotsaz beterik itzularazi zituzten Nabukodonosorren mezulariak.

¹² Nabukodonosor biziki haserretu zen lurralde haien guztien kontra eta, bere errege-aulki eta erreinuagatik, zin egin zuen mendekatuko zela Zilizia osoaz, Damasko eta Siriaz, eta ezpataz sarraskituko zituela Moab, Amon, Judea eta Egiptoko bizilagun guztiak, itsasotik itsasoraino.

¹³ Bere erregealdiko hamazazpigarren urtean, bere gudarostea hartu eta Arfaksad erregearen kontra gudukatu zen Nabukodonosor, eta menperatu egin zuen Arfaksaden gudaroste osoa, bai eta zalditeria eta gurditeria ere. ¹⁴ Gero, Mediako hirien jabe egin eta Ekbatanara heldurik, hango dorreez jabetu eta plazak hondatu zituen, hain ederra zen hiria lotsagarri bihurtuz.

¹⁵ Ragauko mendietan harrapatu zuen Arfaksad eta geziz josi. Horrela galdu zen errege hura betiko.

¹⁶ Gero, Ninivera itzuli zen bere gudaroste ugariarekin eta bertan gelditu zen ehun eta hogei egunez atsedena hartzen eta jan-edanean bere gudarostearekin.
Nabukodonosorrek Holofernes bidali mendebaldekoen kontra

2. atala

¹ Asiriako errege Nabukodonosorren jauregian herri haietaz guztiez mendekatzeko erabakia hartu zuten, erregeak esan bezala. Beraren erregealdiko hogeita zortzigarren urteko lehen hilabeteko hogeita bia zen. ² Nabukodonosorrek bere ofizial eta ministrari guztiak bildu eta isilean zuen asmoa adierazi zien ahoz: lurralde osoa zigortzeko erabakia. ³ Haiek ontzat eman zuten erregearen deiari erantzun ez zioten guztiak hondatzea.

⁴ Biltzarra bukaturik, Asiriako errege Nabukodonosorrek gudalburu nagusi eta erreinuko bigarren zen Holofernesi dei egin eta esan zion: ⁵ «Hau dio lur osoaren jabe den Errege Handiak: Hara, nire aurretik alde egitean, hartu zeurekin gizon kementsuak: ehun eta hogeiren bat mila oinezko eta zalditeria handia, hamabi mila zaldunekin. ⁶ Eta zoaz mendebaldeko lurralde osoari erasotzera, ezentzun egin baitzioten nire deiari. ⁷ Agindu iezaiezu lur- eta ur-eskaintzak prestatzeko, menpekotasunaren seinaletzat. Amorru bizian atera behar dut beraien kontra; nire gudarosteak lurralde hori guztia oinpean hartuko du eta dena harrapatzen utziko diet nire gudariei. ⁸ Zaurituz beteko dira sakanak, erreka eta ibaiek gainezka egingo dute hildakoez. ⁹ Lurreko azken mugetaraino sakabanatuko ditut gatibuak. ¹⁰ Zoaz, bada, lurralde horiek niretzat hartzera. Menpean jarriko zaizkizu, baina zuk utz itzazu nire esku, zigortzera joango naizenerako. ¹¹ Menperagaitzei, ordea, ez barkatu: errauts itzazu eta harrapatu dena lurralde osoan. ¹² Neure biziarengatik eta neure erregetzaren indarrarengatik, hala esan dut eta hala egingo! ¹³ Zuk ez hautsi zeure jaunak emandako agindu bat ere: bete denak nik agindu bezala, hutsik egin gabe, eta ez luzatu betetzea».
Holofernesen ekinaldia
¹⁴ Bere jaunaren aurretik alde egitean, Holofernesek dei egin zien asiriarren gudarosteko buruzagi, gudalburu eta ofizial guztiei. ¹⁵ Eta bere jaunak agindu bezala, aukerako ehun eta hogei mila gudari eta hamabi mila zaldun arkulari hautatu zituen gudurako, ¹⁶ eta gudu-taldetan antolatu. ¹⁷ Gamelu, asto eta mando ugari hartu zuen tresneria eramateko, eta ezin zenbatu ahalako ardi-, idi- eta ahuntz-multzo haragitarako, ¹⁸ eta hornidura asko gudari bakoitzarentzat; bai eta urre eta zilar ugari ere erregearen jauregitik.

¹⁹ Abiatu zen Holofernes bere gudaroste osoarekin, Nabukodonosor erregearen etorrera prestatzera. Eufrates ibaitik mendebaldera zeuden lurralde guztiak hartu behar zituen bere gudu-gurdi, zaldun eta aukerako gudariekin. ²⁰ Jende-multzo izugarria ere bildu zitzaien, larrapote-piloa bezain ugaria, basamortuko hondarra bezain kontaezina.

²¹ Ninivetik atera eta hiru eguneko bidea egin zuten Bektileteko lautadarantz. Gero, Bektiletetik alde egin eta Zilizia Garaitik ezkerraldera dagoen menditik hurbil ezarri zuten kanpalekua. ²² Ondoren, bere gudaroste osoa
-oinezkoak, zaldizkoak eta gudu-gurdiak
- hartu eta lurralde menditsura jo zuen Holofernesek. ²³ Fud eta Lud eskualdeak hondatu eta gero, basamortuaren aurrean, Kheleondik hegoaldera, bizi diren arrasitarrak eta ismaeldarrak suntsitu egin zituen. ²⁴ Eta, Eufrates ibaia igaro ondoren, Mesopotamian zehar joan eta Abrona erreka inguruko hiri-gotorrak suntsitu zituen, itsasoraino helduz. ²⁵ Iparraldean Ziliziako lurraldeak hartu zituen eta aurre egin ziotenak txikitu; gero, hegoaldera jo eta Arabiaren aurrez aurre zeuden Jafeten lurraldeetaraino heldu zen. ²⁶ Madiandar guztiak inguratu, beraien oihal-etxolak erre eta artaldeak harrapatu zituen. ²⁷ Gari-uzta biltzeko garaian, Damaskoko lautadara jaitsi eta uztei su eman zien, artalde eta behi-taldeak triskatu, hirietan guztia harrapatu, landak soildu eta jende gaztea ezpataz hil zuen. ²⁸ Izugarrizko beldurrak hartu zuen itsasbazterreko jendea; Sidon, Tiro, Sur, Okina, Jamnia, Azoto eta Axkelon hirietako bizilagunak ikaratuak zeuden.
Zenbait hiritan Holofernes onartu

3. atala

¹ Hiri haietakoek mezulariak igorri zizkioten Holofernesi bake-mezu honekin: ² «Zeure esku gaituzu gu, Nabukodonosor erregearen zerbitzariok. Har gaitzazu zeuk nahi duzun eran. ³ Zeure esku dituzu gure aberetegiak, gure lur eta gari-soroak, gure artalde eta behi-taldeak, bai eta gure kanpalekuetako eskortak ere; har itzazu zeure gogora. ⁴ Gure hiriak eta bertako bizilagunak zeure esklabo dituzu. Zatoz eta sar zaitez beraietan zeure gogora».

⁵ Heldu ziren mezulariak Holofernesengana eta adierazi zioten mezua. ⁶ Orduan, Mediterraneo itsasertzera jaitsi zen Holofernes bere gudarostearekin, hiri-gotorretan bere gudari-taldeak ipini eta haietako gizonik aukerakoenak, berriz, bere gudarosterako hartu zituen.

⁷ Hirietako eta inguruetako jendeak ongi etorria egin zion, koroak eramanez, danbolinak joz eta dantza eginez. ⁸ Holofernesek erraustu egin zituen lurralde guztiak eta oihan sakratuak moztu; izan ere, lurreko jainko guztiak suntsitzeko agindua hartua zuen; horrela, herri guztiek Nabukodonosor bakarrik adoratu eta, nork bere hizkuntzan, leinu guztiek jainkotzat har zezaten.

⁹ Gero, Esdrelon lautadara heldu zen Holofernes, Dotaim hiritik hurbil. Hiri hau Judeako mendikate handiaren aurrean dago. ¹⁰ Gebai eta Eskitopolis hirien artean ezarri zuen kanpalekua eta bertan gelditu zen hilabete batez, bere gudarostearen tresneria guztia bildu arte.
Israeldarrak gogor egiteko prestatu

4. atala

¹ Judea osoan bizi ziren israeldarrek entzun zuten Holofernesek, asiriarren errege Nabukodonosorren gudalburu nagusiak, herrialde haietan egin zuena eta nola erraustu zituen tenpluak, dena harrapatu ondoren; ² erabat izutu eta larriturik gelditu ziren Jerusalemi eta Jaunaren, beren Jainkoaren, tenpluari zer gertatuko. ³ Izan ere, itzuli berriak ziren erbestetik, bildu berria zen Judeako herria eta sagaratu berriak zituzten Jainkoaren etxea, ontziak eta aldarea. ⁴ Orduan, mezulariak bidali zituzten Samaria, Kona, Bet-Horon, Belmaim, Jeriko, Khoba eta Aisora hirietara eta Salemgo haranera. ⁵ Hala, hiri haietakoek mendi garaietako gailurrak hartu zituzten, hango herrixkak gotortu, borrokarako prestatu eta janariak metatu, uzta bildu berria baitzuten.

⁶ Aldi hartan Jerusalemeko apaiz nagusia zen Joakimek gutuna idatzi zien Betulia eta Betomestaim hirietakoei. Hiri hau Esdrelon aurrean dago, Dotaimdik hurbil dagoen lautadaren sarreran. ⁷ Hango mendateak hartzeko agintzen zien, huraxe baitzen Judearako bidea. Mendate haietan erraza zen etsaiak geldiaraztea, menditartea estua baitzen eta binaka baizik ezin ziren igaro. ⁸ Israeldarrek bete egin zuten Joakim apaiz nagusiak eta Jerusalemen biltzen den arduradunen biltzarrak agindua.
Otoitza borroka aurretik
⁹ Israelgo gizon guztiek oihu egin zioten sutsu Jainkoari, apaldu ziren beraren aurrean eta barau egin zuten gogotsu. ¹⁰ Beraiek eta beraien emazte, seme-alaba, abere-talde, bertan bizi ziren arrotz, langile alokatu eta esklaboek dolu-jantzia hartu zuten soinean. ¹¹ Jerusalemen bizi ziren israeldar guztiak
-gizaseme, emakume eta haurrak
- tenpluaren aurrean ahozpeztu ziren, buruak errautsez estalirik, eta dolu-jantziak zabaldu zituzten Jaunaren aitzinean. ¹² Aldarea ere dolu-jantziz estali zuten. Eta denek oihu egin zioten sutsu Israelen Jainkoari: etsaiei haurrak eramaten eta emakumeak harrapatzen ez uzteko, bere ondare zituen hiriak hondatzen eta toki santua profanatzen ez uzteko, iraintzen eta iseka egiten ez uzteko eskatuz.

¹³ Entzun zuen Jaunak haien deiadarra eta ikusi estualdia. Egun askotan jarraitu zuten barau egiten, bai Judeako herriak, bai Jerusalemgo jendeak, Jaun ahalguztidunaren tenplu aurrean.

¹⁴ Joakim apaiz nagusiak eta Jaunaren kultu-zerbitzua betetzen zuten guztiek
-apaizek eta gainerako kultu-zerbitzariek
- dolu-jantzia soinean zutela eskaintzen zituzten eguneroko erre-opariak, promesaz agindutako opariak eta herriaren borondatezko eskaintzak. ¹⁵ Durbanteak errautsez estaliak zituzten eta oihu egiten zioten indar guztiz Jaunari, Israel herriaren alde atera zedin.
Gudu-biltzarra Holofernesen kanpalekuan

5. atala

¹ Israeldarrak gudurako prestatzen ari zirela, mendietako igarobideak itxi, mendi garaietako gailurrak gotortu eta lautadetan oztopoak ipini zituztela jakinarazi ziotenean, Holofernes, asiriar gudarostearen gudalburua, ² amorru bizian jarri zen. Orduan, moabdarren buruzagiei, amondarren gudalburuei eta Mediterraneo kostaldeko gobernariei dei egin ³ eta esan zien: «Kanaandarrok, esadazue zein herri den mendietan bizi den hori, zein hiritan bizi den, nolako gudarostea duen, zer dela-eta duen halako indarra eta kemena eta zein errege duen agintari eta gudarostearen buru. ⁴ Esadazue zergatik ez duen irten nahi izan niri ongi etorria egitera, mendebaldeko beste herri guztien antzera».
Akior amondarraren hitzaldia
⁵ Akiorrek, amondarren buruzagiak, esan zion: «Entzun beza ene jaunak bere zerbitzari honek esan nahi diona. Egia esango diot, hemendik hurbil, lurralde menditsu horretan, bizi den herriari buruz. Nire ahotik ez da gezurrik aterako. ⁶ Kaldear jatorrikoa da herri hori. ^7-8 Baina ez zituen Kaldeako bere arbasoen jainkoak gurtu nahi izan. Bere arbasoen erlijioa utzi eta zeruko Jainkoa gurtu zuen, bera aitortu baitzuen egiazko Jainkotzat. Horregatik, kaldearrek egotzi egin zuten beren jainkoen lurraldetik eta Mesopotamiara joan zen ihesi eta bertan bizi luzaro. ⁹ Bere Jainkoak Mesopotamiatik irten eta Kanaan lurraldera joateko agindu zion. Bertan bizi izan zen eta urre, zilar eta abere askoren jabe egin.

¹⁰ «Gero, gosete handia gertatu zen Kanaanen eta Egiptora jaitsi zen eta bertan iraun, janaririk izan zuen bitartean. Egipton ugaritu eta ezin zenbatu ahalako jendetza egin zen. ¹¹ Orduan, Egiptoko erregea kontra jarri zitzaion eta, azpikeriaz, adreilugintza astunera behartu zuen, makurtarazi eta esklabo bihurtu. ¹² Hark dei egin zion bere Jainkoari eta honek sendaezinezko izurriz zigortu zuen Egipto. Orduan, egiptoarrek bota egin zuten beren lurraldetik. ¹³ Jainkoak lehortu egin zuen Itsaso Gorria beraren aurrean ¹⁴ eta Sinaira eta Kadex-Barneara bidean gidatu zuen. Eta hark bota egin zituen basamortuan bizi ziren guztiak. ¹⁵ Gero, amortarren lurraldean finkatu zen eta indarrez suntsitu zituen hexbondarrak. Jordan ibaia igaro ondoren, mendialdearen jabe egin zen ¹⁶ eta, kanaandar, periztar, jebustar, sikemdar eta girgaxtar guztiak bertatik egotzirik, bera gelditu zen luzaro lurralde hartan bizitzen. ¹⁷ Bere Jainkoaren kontra bekaturik egin ez zuen bitartean, zoriontsu izan zen, zuzengabekeriari gorrotoa dion Jainkoa baitzuen. ¹⁸ Baina Jainkoak ipinitako bidetik okertu zenean, era izugarrian erraustu zuten etsaiek gerrate askotan eta gatibu eraman atzerrira. Etsaiek oinarrietaraino soildu zuten haren Jainkoaren tenplua eta hiriak hartu. ¹⁹ Orain, ordea, bere Jainkoarengana itzuli delarik, bildu egin da barreiatua zegoen tokietatik, hartu egin du Jerusalem, santutegia dagoen hiria, eta inor gabe gelditua zen lurralde menditsuan finkatu da.

²⁰ «Beraz, ene jaun eta jabea, ikus dezagun aurrena herri horrek hutsik egin duen, bere Jainkoaren kontra bekaturik egin duen, eta, zerbaitetan erori baldin bada, igo eta eraso diezaiogun. ²¹ Baina herri horrek zuzengabekeriarik egin ez badu, ene jauna, hobe uztea, bere Jaun eta Jainkoak babestu egingo baitu eta gu, berriz, lotsagarri gertatuko baikara mundu osoaren aurrean».
Holofernesen gudarien erantzuna
²² Akiorrek hitzaldia bukatzean, marmarka hasi ziren oihal-etxola inguruan zeuden gudariak; Holofernesen ministrariak, kostaldeko eta Moabeko jendeak txiki-txiki egin nahi zuen Akior. ²³ Hau zioten: «Ez gaituzte izutzen israeldar horiek! Herri horrek ez du ahalmenik, ez indarrik gudu gogorrari eusteko. ²⁴ Holofernes jauna, igo gaitezen, zure gudarosteak irentsi egingo ditu eta!»
Holofernesen hitzaldia

6. atala

¹ Biltzarraren inguruan zegoen jendearen iskanbila baretzean, Holofernesek, asiriarren gudalburuak, Mediterraneo kostaldeko gudarien eta moabdar guztien aurrean, esan zion Akiorri: ² «Nor zara zu, Akior, eta nortzuk zuek, efraimdarren saripeko gudariok, guri gaur honelako profezia egin eta israeldar horiei ez erasotzeko esateko, beren Jainkoak babestuko dituela eta? Ba al da Nabukodonosor beste jainkorik? Berak bidaliko du bere gudarostea eta suntsitu egingo ditu israeldarrak lur-azaletik, eta beren Jainkoak ere ez ditu libratuko. ³ Guk, Nabukodonosorren zerbitzariok, gizon bakarra bailiran zanpatuko ditugu eta ezin izango diote eutsi gure zaldien oldarrari. ⁴ Kiskali egingo ditugu zeharo, mendiak odoletan blai utziko ditugu eta lautadak hildakoz josiak. Ezin izango digute zutik eutsi; hil eta txikitu egingo ditugu erabat. Hala esan du Nabukodonosorrek, mundu osoko jaunak, eta haren hitzak ez dira bete gabe geldituko. ⁵ Eta zuk, Akior, saripeko amondar horrek, gaur gure kontra jarri eta halako hitzak bota dituzun horrek, ez nauzu aurrerantzean ikusiko, harik eta Egiptotik ihes egindako jendaila horretaz mendekatu arte. ⁶ Orduan, nire gudarien ezpatak eta nire ofizialen lantzak saihetsak zulatuko dizkizute. Ni itzultzean, zu ere zaurituen artean eroriko zara. ⁷ Orain, nire gudariek lurralde menditsu horretara eramango zaituzte eta maldetan dauden hirietako batean utziko. ⁸ Ez zara hilko oraingoz, baina israeldarrekin batera garbituko zaitugu. ⁹ Eta ez ipini horrelako aurpegirik, harrapatuko ez ditugula espero baituzu zeure baitan. Hala esan dut eta ez da bete gabe geldituko nire hitz bat ere».
Akior Betuliako bizilagunen esku utzia
¹⁰ Akior hartu eta Betuliara eramateko agindu zien Holofernesek oihal-etxolan guardaa egiten ari ziren gudariei, eta israeldarren esku uzteko. ¹¹ Gudariek, bada, hartu eta kanpalekutik kanpora eraman zuten, lautada aldera. Lautada igaro eta mendialdera heldu ziren, Betulia azpian dauden iturrien ingurura. ¹² Mendi-gailurrean zegoen hiriko gizonek, ikusi zituztenean, armak harturik hiritik irten eta, habailaz harriak jaurtikiz, maldan gora igotzea galarazi zieten. ¹³ Asiriarrek, arrastaka mendi-oinera hurbildurik, bertan lotu eta etzana utzi zuten Akior, eta beren nagusiagana itzuli ziren.

¹⁴ Israeldarrek, hiritik jaitsi, Akior askatu, Betuliara eraman eta hiriko buruzagiei aurkeztu zieten. ¹⁵ Simeonen leinuko Ozias, Mikaren semea, Kabris, Gotonielen semea, eta Karmis, Melkielen semea, ziren egun haietan buruzagi. ¹⁶ Haiek hiriko arduradunak bildu zituzten; gazteak eta emakumeak ere joan ziren biltzarrera lasterka. Ipini zuten Akior jendearen erdian, eta zer gertatu zen galdetu zion Oziasek. ¹⁷ Akiorrek Holofernesen biltzarrean esan zena, berak asiriarren buruzagien aurrean esan zuena eta Holofernesek Israel herriaren kontra botatako erronkak adierazi zizkien.

¹⁸ Orduan, herriak ahozpezturik Jainkoa gurtu eta esan zuen oihuka: ¹⁹ «Jauna, zeruko Jainkoa, begira zeinen harro diren! Erruki zakizkio apaldua dagoen zure herri honi eta begira onez gaur zuretzat sagaratuak gaudenoi». ²⁰ Gero, adore eman zioten Akiorri eta sutsu zoriondu.

²¹ Biltzarra bukaturik, Oziasek bere etxera eraman zuen Akior, eta otordua eman zien arduradunei. Eta gau osoan Israelen Jainkoari laguntza eske jardun zuten.
Holofernesen gudarostea Betuliaren kontra

7. atala

¹ Biharamun goizean, Holofernesek bere gudarosteari eta lagun etorri zitzaizkion gudariei Betuliarantz abiatzeko agindu zien, eta lurralde menditsu hartako maldak hartu eta israeldarrei erasotzeko. ² Egun hartan, baliozko gizon guztiak abiatu ziren. Ehun eta hirurogeita hamar mila oinezkok eta hamabi mila zaldizkok osatzen zuten gudarostea eta, gainera, tresneriaren arduradunek eta oinez zihoan gizon-multzo handiak. ³ Betuliatik hurbil dagoen zelaian, iturri inguruan, ezarri zuten kanpalekua eta, gero, Dotaimdik Belbaim hiriraino zabaldu ziren eta Betuliatik Esdrelon aurrean dagoen Kiamoneraino luzatu.

⁴ Halako jendetza handia ikustean, arras izuturik gelditu ziren israeldarrak eta esan zioten elkarri: «Soildu egingo dute horiek lur-azal osoa. Horien pisuari ez diote eutsiko ez mendi garaiek, ez sakanek, ez mendixkek». ⁵ Eta, nork bere armak harturik, dorreetan sua piztu eta gau osoan erne egon ziren.

⁶ Bigarren egunean, Betuliako israeldarren aurrera atera zuen Holofernesek bere zalditeria. ⁷ Gero, Betuliako aldapak ikertu, iturriak non zeuden ikusi eta, beraietan gudari-taldeak utzirik, bere gudarosteagana itzuli zen.
Hiria inguratu
⁸ Esauren ondorengoen buruzagiak, moabdarrenak eta kostaldekoen gudalburuak, hurbildu eta esan zioten Holofernesi: ⁹ «Jauna, gure aholkua aditzen baduzu, ez da galduko zure gudarosteko gizon bat ere. ¹⁰ Israeldarrak ez daude seguru armak dituztelako, mendi garaietan bizi direlako baizik; izan ere, zail da mendi horien gailurrera igotzea. ¹¹ Jauna, ez borrokatu, ohi den bezala, gudu-lerrotan; horrela ez da zure gizon bat ere eroriko. ¹² Geldi zaitez kanpalekuan eta gorde zeure gizonak. Har dezatela hauek mendi-oineko iturria, ¹³ hortik hartzen baitute ura Betuliakoek. Egarriak menpera ditzanean, emango dizute hiria. Gu geure gudari-taldeekin inguruko tontorretara igoko gara eta beraietan ezarriko dugu kanpalekua eta zain egonen gara, hiritik inor atera ez dadin. ¹⁴ Goseak ahituko ditu israeldarrak, beren emazte eta seme-alabekin, eta, ezpataz jo baino lehenago, beren hiriko plazetan zerraldo eroriko dira. ¹⁵ Orduan ordainaraziko diezu gogor zure kontra jaiki izana eta zure bidera bakean atera ez izana!»

¹⁶ Atsegin izan zitzaizkien aholku haiek Holofernesi eta ofizialei, eta buruzagiek esan bezala egiteko agindu zuen Holofernesek.
Betuliako bizilagunak urik gabe
¹⁷ Amondar gudari-taldea eta haiekin batera bost mila asiriar aurreratu eta, kanpalekua haranean ezarririk, israeldarren urtegi eta iturriez jabetu ziren. ¹⁸ Esauren ondorengoek eta amondarrek mendietan, Dotaim aurrean, ezarri zituzten kanpalekuak eta gudari-taldeak bidali hegoalde eta ekialdera, Kus ondoan dagoen Egrebel aurrera, Mokmur erreka ondora. Gainerako asiriar gudari-taldeak lautadan gelditu ziren, lur-azal osoa estaliz. Oihal-etxolek eta tresneriak izugarrizko zabalera hartu zuten, jendetza handia baitzen.

¹⁹ Israeldarrek deiadar egin zioten Jaunari, beren Jainkoari, kikilduak baitzeuden, etsaiak inguraturik zeuzkala eta ihesbiderik ez zutela ikustean.

²⁰ Hogeita lau egunez egon ziren asiriarrak beren oinezko, gudu-gurdi eta zaldizkoekin hiria inguratzen. Azkenean, Betuliako jendeari ahitu egin zitzaion ontzietako ura ²¹ eta urtegietakoa agortu. Ezin ziren egun batean ere urez ase, neurtua ematen baitzitzaien ura. ²² Haurrak makaldurik zeuden, emakumeak eta gazteak egarriak hilda, eta hiriko plazetan eta ateetako igarolekuetan erortzen ziren indarrik gabe. ²³ Jende guztiak
-gazte, emakume eta haur
-, Oziasengana eta hiriko agintariengana bildurik, esan zuen garrasika arduradunen aurrean: ²⁴ «Izan bedi Jauna zuen eta gure artean epaile! Hona nolako kaltea ekarri diguzuen, asiriarrekin bake-hitzarmenik egin nahi ez izateagatik! ²⁵ Ez dugu inongo laguntzarik. Etsaien eskura eman gaitu Jainkoak, beraien aurrean egarriz eta miseriaz hil gaitezen. ²⁶ Dei egiezue asiriarrei, eta utzi Holofernesen jendeari eta gudaroste osoari hiria harrapa dezaten. ²⁷ Hobe dugu haien harrapakin izan. Esklabo izanen gara, baina bizirik behintzat, eta ez ditugu hiltzen ikusiko geure haurrak, ez eta azken arnasa ematen ere emazteak eta seme-alabak. ²⁸ Zeru-lurren izenean eskatzen dizuegu eta gure erruek eta gure arbasoen bekatuek merezitako zigorra ematen digun Jainkoaren, gure arbasoen Jaunaren, izenean: egin ezazue esaten dizueguna».

²⁹ Bildutako jende guztia, aho batez, negar-zotinka hasi zen eta deiadar egin zioten denek Jainko Jaunari oihu handiz. ³⁰ Oziasek esan zien: «Izan adore, senideok! Eutsi diezaiogun beste bost egunez eta bitartean Jauna, gure Jainkoa, errukituko zaigu berriro, ez baikaitu betiko utziko. ³¹ Bost egun horien buruan laguntzarik ez badugu, eginen dut zuek esana». ³² Eta jendea nor bere gudu-tokira bidali zuen. Gizasemeak hiriko harresi eta dorreetara joan ziren; emakumeak eta haurrak, berriz, etxera. Hiritar guztiak lur joak zeuden.
Judit

8. atala

¹ Egun haietan, jakin zuen Juditek gertatuaren berri. Judit Merariren alaba zen, Merari Oks-en semea, hau Joserena, hau Ozielena, hau Helkiasena, hau Ananiasena, hau Gedeonena, hau Rafainena, hau Akitobena, hau Eliasena, hau Khelkiasena, hau Eliabena, hau Natanaelena, hau Salamielena, hau Sarasadairena eta hau Israelena.

² Juditen senarra, Manases, beraren leinu eta senitarte berekoa, garagarraren uzta-aroan hila zen. ³ Izan ere, soroan garagar-balak lotzen zituztenak zaintzen ari zela, eguzki beroak jo eta oheratu egin behar izan zuen eta bere hirian, Betulian, hil zen. Bere gurasoen ondoan ehortzi zuten, Dotaim eta Balamon artean dagoen landan. ⁴ Baziren hiru urte eta lau hilabete Judit alargundu zela, eta bere etxean bizi zen, ⁵ etxe gainean eraikia zuen etxola batean. Zakukia zeraman soinean eta gainetik alargun-jantzia. ⁶ Alargunduz gero, egunero egin ohi zuen barau, larunbat eta larunbat-bezperetan izan ezik, ilberri-egun eta bezperetan, jaietan eta israeldarren egun alaietan izan ezik. ⁷ Emakume oso eder eta xarmangarria zen. Manasesek, beraren senarrak, urrea eta zilarra, morroi-neskameak, abereak eta lurrak utzi zizkion, eta berak zeraman hori guztia. ⁸ Ez zezakeen inork ere hartaz ezer txarrik esan, Jainkoari begirune handia baitzion.
Juditek hiriko arduradunei dei egin
⁹ Entzun zituen, bada, Juditek hiriko arduradunen kontra jendeak esandako hitz gogorrak, urik ezak lur jota utziak baitzituen. Jakin zuen, orobat, Oziasek erantzun ziena, bost egunen buruan hiria asiriarren esku utziko zuela zin eginez. ¹⁰ Orduan, bere ondasun guztien arduradun zen mirabea bidali eta dei egin zien Ozias, Kabris eta Karmis hiriko arduradunei. ¹¹ Etorri zitzaizkionean, esan zien: «Entzudazue, Betuliako buruzagiok. Ez da zuzena gaur herriaren aurrean esan duzuena. Ez zenuten Jainkoaren izenean zin egin behar hiria etsaien esku utziko zenutela, baldin eta bost egunen buruan Jaunak laguntzarik bidaltzen ez bazizuen. ¹² Nortzuk zarete zuek Jainkoari gaur baldintzarik jartzeko? Jendearen erdian Jainkoaren ordez zaudetela uste al duzue? ¹³ Jaun ahalguztiduna tentatu nahi izan duzue, baina ez duzue inoiz ere beraren asmorik ulertuko. ¹⁴ Gizonaren bihotz barruan zer dagoen eta buruan zein gogoeta egiten duen jakiteko gauza ez bazarete, nola antzeman guztia egin duen Jainkoaren asmoei, nola jakin beraren burutapenak, nola ulertu beraren erabakiak? Ez, ene senideok, ez haserrarazi Jauna, gure Jainkoa. ¹⁵ Izan ere, bost egun horietan lagundu nahi ez badigu ere, nahi duenean lagun diezaguke edota, bestela, gu suntsiarazi ere bai etsaien eskuz. ¹⁶ Ez ipini baldintzarik Jaunaren, gure Jainkoaren, erabakiei; Jainkoa ez baita gizakumea bezalakoa mehatxuka ibiltzeko edota nola jokatu behar duen agintzeko. ¹⁷ Beraz, eska diezaiogun laguntzeko, beraren salbamenaren zain gaudelarik. Eta entzungo du gure eskaria, hala nahi badu.

¹⁸ «Gure belaunaldi honetan, gure egunotan ez da gure artean idolorik adoratzen duen leinurik, ez familia, ez senitarte, ez hiririk, antzina egin ohi zuten bezala. ¹⁹ Horregatik utzi zien Jainkoak etsaiei gure arbasoak ezpataz hiltzen eta dena lapurtzen. Horra zergatik jasan zuten halako hondamena. ²⁰ Guk, ordea, ez dugu geurea beste Jainkorik ezagutzen. Horregatik espero dugu ez gaituela arbuiatuko, ez gu, ez eta gure herriko inor ere.

²¹ «Izan ere, gu harrapatzen bagaituzte, Judea osoa eta gure tenplua ere harrapatuko dituzte eta profanazio hori geure biziaz ordainaraziko digu Jainkoak. ²² Esklabo eramango gaituzten nazioen erdian, gure gainera botako du gure senideen heriotza, gure herriaren gatibualdia eta gure ondarea suntsitzearen erantzukizuna. Eta harrapatuko gaituztenek irain eta iseka egingo digute. ²³ Eta esklaboaldian geure jabeak ez zaizkigu gupidatuko, baizik eta lotsabide bihurtuko digu Jainko Jaunak esklaboaldia.

²⁴ «Beraz, senideok, erakuts diezaiegun anai-arrebei geure esku dugula beraien bizia, bai eta toki santua, tenplua eta aldarea ere. ²⁵ Eta, gainera, eman diezazkiogun eskerrak Jaunari, geure Jainkoari, gu ere, arbasoak bezala, probatzen gaituelako. ²⁶ Oroit zaitezte Abrahami egin zionaz eta nola probatu zuen Isaak. Oroitu Jakobi Siriako Mesopotamian gertatu zitzaionaz, bere amaren anaia Labanen artaldeak zaintzen ari zelarik. ²⁷ Haien bihotzak suz probatu zituen bezala, gu ere, berarengana hurbiltzen garenok, zigortu egiten gaitu Jaunak; ez, ordea, gutaz mendekatzeko, zuzenarazteko baizik».

²⁸ Oziasek erantzun zion Juditi: «Arrazoia duzu. Esan duzun guztia zentzuzkoa da, hori ezin du inork ukatu. ²⁹ Gainera, ez duzu lehen aldia horrelako zuhurtzia agertzen duzula; herri guztiak daki txikitandik zarela buru argiko eta bihotz oneko. ³⁰ Herria, ordea, egarriak hila dago, eta esan duguna betetzera eta bazterrezin dugun zina egitera behartu gaitu. ³¹ Emakume jainkozalea zarenez, egizu otoitz gure alde. Jaunak bidaliko digu euria gure urtegiak betetzeko eta, horrela, ez gara lur joak geldituko».

³² Juditek erantzun zien hiriko arduradunei: «Entzudazue. Gure herriak gizaldiz gizaldi gogoan izanen duen zerbait egin behar dut. ³³ Gaur gauean egon zaitezte hiriko atean. Ni neure mirabearekin atera egingo naiz. Eta hiria etsaiei emateko hitz eman duzuen epea bete baino lehen, salbatuko du Jaunak Israel nire bitartez. ³⁴ Zuek ez ibili nire asmoak zein diren jakin nahian, ez baitut deus ere esango dena bukatu arte».

³⁵ Oziasek eta buruzagiek esan zioten: «Zoaz bakean! Eta gida zaitzala Jainko Jaunak gure etsaiez mendekatzera!»

³⁶ Etxolatik irten eta beren tokietara joan ziren buruzagiak.
Juditen otoitza

9. atala

¹ Juditek, ahozpeztu, buru gainera errautsa bota eta soinean zeraman zakukia agerian jarri zuen. Eta Jerusalemen, Jainkoaren etxean, arratsaldeko intsentsu-eskaintza egin ohi zen ordu berean, Juditek deiadar egin zion ahots handiz Jaunari, esanez:

² «Jauna, gure arbaso Simeonen Jainkoa! Zeuk jarri zenion Simeoni eskuan ezpata, atzerritar batzuez mendeka zedin. Izan ere, atzerritar haiek neskatxa birjina bati gerrikoa askatu, gerritik behera biluztu eta bortxatu egin zuten, neska lohituz, lotsaraziz eta desohoratuz. Esana zenuen zuk: <Ez egin horrelakorik>. Haiek, ordea, egin egin zuten. ³ Horregatik hilarazi zenituen haien buruzagiak, eta haiek beren makurkeria lotsagarrirako erabili zuten ohea beraien odolaz gorritu zenuen. Esklaboak eta jauntxoak batera hil zenituen, bai eta handikiak ere beren tronuetan. ⁴ Haien emazteak harrapakin eta alabak gatibu eramatea eta haien ondasun guztiak zeure seme-alaba israeldar maiteen artean banatzea nahi izan zenuen; hauek, izan ere, zure maiteminez sutan eta beren odoleko bati eginiko lohikeria hartaz higuindurik, laguntza eskatu zizuten.

«Oi Jainko, ene Jainko, entzun alargun honi. ⁵ Zuk eginak dira lehen gertatuak, oraingoak eta gerokoak; zeuk erabakitzen duzu oraingoa eta gerokoa, eta gogoan duzuna gertatzen da. ⁶ Zuk erabakitako gertakizunek etorri eta esaten dute: <Hemen gaituzu>. Zeure bideak oro prest baitituzu eta aldez aurretik ikusia zeure erabakia. ⁷ Hona non etorri diren asiriarrak indarrean, beren zaldi eta zaldunengatik harro, beren oinezkoen indarrarengatik hanpurutsu, eta konfiantza beren babeski, lantza, arku eta habailetan jarririk. Ez dakite gerrak desegiten dituen Jauna zarela zu. ⁸ Jauna duzu izena. Desegizu horien ahalmena zeure kemenaz eta horien indarra zeure haserreaz! Zure tenplua profanatu nahi dute asiriar horiek; zu, Jainko aintzatsu hori, bizi zaren egoitza kutsatu nahi dute eta burdinaz desegin zure aldarea. ⁹ Begira zeinen harro diren! Jo itzazu zeure haserreaz eta emadazu niri, alargun honi, pentsatu dudana neure eskuz betetzeko ahalmena. ¹⁰ Nire hitzez liluratu eta zigor ezazu esklaboa buruzagiarekin batera eta buruzagia bere zerbitzariarekin batera. Makurrarazi horien harrokeria emakume baten bitartez. ¹¹ Zure indarra ez baitago gudari-kopuru handiaren baitan, ez eta ahalmena ere gizon indartsuen baitan. Baizik eta apalen Jainko zara zu, txikien laguntzaile, ahulen babesle, ezezagunen zaintzaile, etsaien salbatzaile. ¹² Bai, bai, gure arbasoen Jainko, zure ondare den Israelen Jainko, zeru-lurren Jabe, itsasoen Egile, diren guztien Errege, entzun nire eskaria. ¹³ Egizu nire hitz liluragarriak jo eta hil ditzala zure itunaren, zure etxe santuaren, Sion mendiaren eta zure seme-alaben bizileku den lurraldearen kontra halako erabaki gogorrak hartu dituztenak. ¹⁴ Erakutsi zeure herri osoari eta leinu guztiei zu zarela Jainko ahalguztiduna eta indarguztiduna, eta zu beste babeslerik ez duela Israel herriak!»
Judit etsaien kanpalekura

10. atala

¹ Israelen Jainkoari egindako oihua eta otoitza bukaturik, ² jaiki, bere mirabeari dei egin, eta larunbatak eta jaiegunak igarotzen zitueneko geletara jaitsi zen Judit. ³ Erantzi zituen soinean zeramatzan zakukia eta alargun-jantzia, bainatu, gorputza usain-gozo bikainez igurtzi, ile-adatsa apaindu eta xingolaz lotu eta beraren senar Manases bizi zelarik eraman ohi zuen jaietako soinekoa jantzi zuen. ⁴ Jantzi zituen sandaliak, lepokoak, eskumuturretakoak, eraztunak eta belarritakoak ere: bere bitxi guztiak. Apain-apain jarri zen, ikusiko zuten gizonak liluratzeko eran. ⁵ Gero, ardo-zahagia eta olioz beteriko pegarra eman zizkion Juditek mirabeari; bide-zorroan garagar-irina, piku-opilak, ogia eta gazta sartu eta, gauza guztiak ongi bildu ondoren, mirabeari eman zizkion horiek ere. ⁶ Eta Betuliako atera abiatu ziren. Han aurkitu zituzten zain Ozias eta hiriko arduradun ziren Kabris eta Karmis. ⁷ Judit itxuraldaturik eta soineko bikainez jantzia ikustean, erabat harriturik gelditu ziren Juditen edertasunaz eta esan zioten: ⁸ «Gure arbasoen Jainkoak izan zaitzala begiko eta lagun diezazula zeure asmoak betetzen, israeldarron osperako eta Jerusalemen aintzarako!»

⁹ Juditek, Jainkoa gurtu ondoren, esan zien: «Agindu atea irekitzeko, eta esan didazuen horixe egitera aterako naiz».

Eta Juditek eskatu bezala, atea irekitzeko agindu zieten arduradunek gazteei. ¹⁰ Ireki zutenean, atera zen Judit bere mirabearekin. Hiriko gizonak begira egon zitzaizkion, maldan behera joan eta harana igaro bitartean. Handik aurrera ez zuten ikusi.

¹¹ Haranean aurrera zuzen zihoala, asiriar aurretalde bat atera zitzaion bidera. ¹² Juditi heldu eta galdetu zioten:

-Zein herritakoa zara?

Juditek erantzun zien:

-Hebertarra naiz, eta ihesi noa beraien artetik, zuek laster irentsiko dituzuelako. ¹³ Zuen gudarostearen buru den Holofernesengana noa egiazko berriak ematera; gizon bakar baten bizia ere galdu gabe, lurralde menditsu honen jabe egiteko bidea adierazi nahi nioke.

¹⁴ Gizon haiek, Juditen hitzak entzun eta hain ederra iruditu zitzaien aurpegia ikusirik, esan zioten:

15
-Bizia salbatu duzu, gure jaunarengana berehala jaistea erabakiz. Zoaz, bada, beraren oihal-etxolara; gutariko batzuek lagunduko dizute berarenganaino. 16 Beraren aurrera heltzean, ez izan beldurrik eta adierazi esan diguzuna, ongi hartuko baitzaitu.

17 Beren arteko ehun gizon hautatu zituzten, Judit eta mirabeari lagun egin eta Holofernesen oihal-etxolara eraman zitzaten. 18 Emakumea zetorrela zabaldu zenean, istilua sortu zen kanpaleku osoan. Gudariak emakumearen inguruan bildu ziren, Judit Holofernesen oihal-etxolaren aurrean zegoen bitartean, gudalburuari beraren berri eman zain. 19 Harrituak zeuden emakumearen edertasunaz eta, berarengatik, miretsi egiten zituzten israeldarrak, elkarri esanez: «Gutxiets ote daiteke honelako emakumeak dituen herria? Huts ederra izango litzateke horietako gizon bakar bat ere bizirik uztea! Mundu osoa liluratuko lukete bizirik geldituek!»

20 Atera ziren Holofernesen oihal-etxolako zaintzaileak eta ofizialak, eta sartu zuten barrura Judit. 21 Sabaidun ohean zegoen etzana Holofernes; ohe-sabaia purpura eta urrez egina zen, esmeraldaz eta harribitxiz apaindua. 22 Juditen berri eman ziotenean, atera zen Holofernes sarreraraino, zilarrezko kriseiluz aurretik argi egiten ziotela. 23 Judit Holofernesen eta ofizialen aitzinera heldu zenean, harrituak gelditu ziren denak haren aurpegi ederra ikusirik. Judit ahozpeztu egin zen Holofernesen aurrean, baina zerbitzariek zutiarazi egin zuten.
Judit Holofernesen oihal-etxolan

11. atala

¹ Holofernesek esan zion Juditi: «Izan adore, emakume; ez izan beldurrik, nik ez baitiot kalterik egiten mundu osoko errege den Nabukodonosor zerbitzatu nahi duenari. ² Lurralde menditsu horretan bizi diren zure herritarrek arbuiatu izan ez banindute, ez niekeen nik erasoko. Baina beraiek nahi izan dute hori. ³ Esadazu zergatik egin duzun ihes haien artetik eta guregana etorri. Egia esan, horrexek salbatu zaitu. Izan uste on. Zure bizia ez dago arriskuan, ez gaur gauean, ez eta gerora ere. ⁴ Inork ere ez dizu kalterik egingo; alderantziz, ongi hartuko zaitugu, Nabukodonosor erregearen, ene jaunaren, zerbitzariei dagokien bezala».

⁵ Juditek erantzun zion: «Entzun zure mirabe honek zure aurrean esango dituen hitzak. Gau honetan ez diot ene jaunari inolako gezurrik esango. ⁶ Zeure mirabe honen aholkuei kasu egiten badiezu, beteko du Jainkoak zuretzat duen asmoa eta ene jaunak ez du huts egingo bere egintzetan. ⁷ Gora Nabukodonosor, mundu guztiko erregea, eta gora beraren agintea! Berak bidali zaitu bizidun guztiak zentzarazteko. Zuri esker zerbitzatzen dute gizon-emakumeek eta, hori ez ezik, basapiztiak, abereak eta zeruko txoriak ere, zure indarrari esker, Nabukodonosorren eta beronen errege-etxearen menpean biziko dira. ⁸ Aditu izan dugu zure jakituriaz eta iaiotasunaz mintzatzen, eta toki guztietan esan ohi da hoberena zarela erreinu osoan, jakintza handikoa eta guduetan miresgarria. ⁹ Guk ere entzun dugu Akiorrek zure kontseiluaren aurrean esandakoa; izan ere, Betuliakoek jaso egin zuten eta zure aurrean esandakoa adierazi zigun berak. ¹⁰ Ene jaun eta jabea, ez gutxietsi haren hitzak; izan itzazu gogoan, egia zioen eta. Ezin baitu gure herria inork zigortu, ez eta ezpataz menperatu ere, baldin eta beraiek Jainkoaren kontra bekaturik egiten ez badute. ¹¹ Baina, oraingo honetan ez diote nire jaunari atzera eragingo eta esku-hutsik geldiaraziko; gainera etorriko zaie heriotza, zeren, gaiztakeria egiten duten bakoitzean, Jainkoa haserrearazten baitute; eta, hain zuzen ere, bekatuak menpean hartuak ditu orain: ¹² janaririk gabe gelditzean eta ur guztia ahitzean, beren abereak jaten hasteko asmoa dute, bai eta Jainkoaren legeak debekatuak dituen janariak ere. ¹³ Jerusalemen gure Jainkoaren tenpluan zerbitzatzen duten apaizentzat arretaz gorde dituzten gari-hasikinak eta ardo eta olioaren hamarrenak ere jatea erabaki dute, nahiz eta herriko inork ez duen eskubiderik gauza horiek eskuz ukitzeko ere. ¹⁴ Jerusalemeko jendeak hori egin duenez, Betuliakoek mandatariak bidali dituzte hara, hango arduradun-biltzarrak baimena eman diezaien gauza bera egiteko. ¹⁵ Eta, baimena harturik, hori egingo duten egunean zure eskura emango ditu Jainkoak, suntsi ditzazun. ¹⁶ Horregatik nik, zure mirabe honek, hori guztia jakitean, ihes egin dut haien artetik. Zurekin egintza handiak egitera bidali nau Jainkoak eta, egintza horien berri aditzean, txunditua geldituko da mundu osoa. ¹⁷ Zure mirabe hau jainkozalea da. Gau eta egun zerbitzatzen dut zeruko Jainkoa. Orain, ene jauna, zurekin geldituko naiz; baina gauez sakanera joango naiz eta Betuliakoek bekatua noiz egin duten adieraz diezadala eskatuko diot Jainkoari. ¹⁸ Orduan, etorriko naiz zuri esatera eta zuk zeure gudaroste osoarekin eraso egingo diezu. Inork ere ez dizu aurre egingo. ¹⁹ Ondoren, Judean barrena, Jerusalemeraino gidatuko zaitut eta beraren erdian ezarriko dizut errege-aulkia. Artzainik gabeko ardiak bailiran gidatuko dituzu jerusalemdarrak eta zakur batek ere ez dizu zaunka egingo. Hau guztia aurretiaz ikusi eta jakinarazi dit Jainkoak, eta zuri adieraztera bidali nau».

²⁰ Atseginez hartu zituzten hitz hauek Holofernesek eta beronen ofizial guztiek eta, Juditen jakinduriaz harriturik, zioten: ²¹ «Lurraren bazter batetik besteraino ez da honek bezain aurpegi ederra duen emakumerik, ez eta honelako hitz zuhurrik esango duenik ere».

²² Holofernesek esan zion Juditi: «Ongi egin du Jainkoak zuri herritarren artetik ihes eraginez, nik indarra har dezadan eta nire jauna gutxietsi dutenek, aldiz, hondamena. ²³ Ederra zara, benetan, eta zuhurra zeure hitzetan. Esan duzuna egiten baduzu, zure Jainkoa izanen dut nik ere Jainko, eta zu Nabukodonosor erregearen jauregian biziko zara eta ospetsu izango mundu osoan».
Judit Jaunarekiko leial

12. atala

¹ Judit zilarrezko ontziak zeuden gelara eramateko agindu zuen Holofernesek eta bere janari-edarietatik emateko. ² Juditek, ordea, esan zuen:

-Ezin dut hori jan, Jainkoaren legearen kontra huts egin nezake eta. Neuk ekarritakoa jango dut.

³ Holofernesek galde egin zion:

-Eta zuk ekarri dituzun janariak ahitzean, non bila ditzakegu horrelakoak? Ez baitugu zure herritarrik gure artean.

⁴ Juditek erantzun zion:

-Zure biziarengatik, ene jauna! Zure mirabe honek ekarritako guztia jan baino lehen beteko du Jaunak nire eskuz, berak erabakia.

⁵ Holofernesen ofizialek oihal-etxolara eraman zuten eta Juditek lo egin zuen gauerdira arte. Egunsentiko guarda aldaketaren orduan jaiki ⁶ eta mandatu hau bidali zion Holofernesi: «Agindu ezazu utz diezaiotela zure mirabe honi otoitz egitera ateratzen». ⁷ Eta ateratzen uzteko agindu zien Holofernesek bere zaintzaileei.

Hiru egun egin zituen Juditek asiriarren kanpalekuan. Gauero Betuliako sakanera jaisten zen eta kanpaleku ondoko iturrian bainatzen. ⁸ Berriro igotzean, otoitz egiten zion Jaunari, Israelen Jainkoari, bidean gida zezan, israeldarrei garaipena emateko. ⁹ Garbikuntza eginik, oihal-etxolara itzuli eta bertan egoten zen arratsaldeko janaria ekartzen zioten arte.
Judit Holofernesen otorduan
¹⁰ Laugarren egunean afaria eman zien Holofernesek bere zerbitzariei, baina ez zuen funtzionario bat ere gonbidatu. ¹¹ Eta beraren arazo guztiak zeramatzan arduradunari, Bagoari, esan zion: «Zoaz zeure ardurapean duzun emakume hebertarragana eta komentzi ezazu gurekin jan eta edatera etor dadin. ¹² Lotsagarri izango bailitzateke halako emakumeari joaten uztea berarekin harremanik izan gabe. Amore emanarazten ez badiogu, iseka egingo digu».

¹³ Holofernesen aurretik alde egin, Juditengana joan eta esan zion Bagoak:

-Ez izan zalantzarik, emakume eder horrek, nire jaunarengana joateko. Ohoratu egin nahi zaitu. Gurekin jan eta edango duzu alaikiro; horrela, Nabukodonosorren jauregian bizi diren emakume asiriarren antzera biziko zara.

¹⁴ Juditek erantzun zion:

-Nor naiz ni neure jaunari ezetza emateko? Atsegin duen guztia egiten lehiatuko naiz eta pozgarri izango dut hori bizitza guztian.

¹⁵ Jaiki zen Judit eta soineko eta emakume-apaindura guztiak jantzi zituen. Beraren mirabeak, aurrez sarturik, ardi-larrua zabaldu zuen lurrean Holofernesen aitzinean. Ardi-larrua Bagoak Juditi emana zen, beraren gainean etzanik jateko egunero erabil zezan.

¹⁶ Sartu zen Judit eta etzan zen lurrean. Bihotza taupaka hasi eta barrua dardaratu egin zitzaion Holofernesi, eta berarekin elkartzeko irrika sutu zitzaion. Izan ere, ikusi zuen egun beretik, emakume hura beregana erakartzeko egokiera bila zebilen. ¹⁷ Holofernesek esan zion:

-Edan ezazu eta poztu gurekin.

¹⁸ Juditek erantzun zion:

-Edango dut, bai, ene jauna; hauxe baitut neure bizitzako egunik handiena.

¹⁹ Eta mirabeak prestatu ziona harturik, Holofernesen aitzinean jan eta edan zuen.

²⁰ Holofernes pozez gainezka zegoen Juditengatik eta izugarri edan zuen, bere bizitza osoan inoiz edan zuen baino gehiago.
Juditek Holofernes hil

13. atala

¹ Gau beranduan, zerbitzariak lasterka atera ziren. Bagoak itxi egin zuen oihal-etxola kanpoaldetik, laguntzaileak jaunaren aurretik irtenarazi ondoren. Eta denak ohera joan ziren, gehiegi edateagatik leher eginak baitzeuden. ² Judit eta Holofernes bakarrik gelditu ziren oihal-etxolan. Holofernes bere ohean etzana zegoen, ardotan blai. ³ Juditek esana zion mirabeari logelaz kanpora egoteko bera irten zain, egunero bezala, otoitz egitera aterako zela eta. Gauza bera esana zion Bagoari ere.

⁴ Denak alde eginak ziren, beraz, handik; ez zen inor ere gelditu logelan, ez handirik, ez txikirik. Juditek, Holofernesen ohe ondoan zutik, otoitz hau egin zuen bere baitan: «Jauna, Jainko ahalguztiduna, une honetan begira onez Jerusalemen aintzarako egingo dudanari. ⁵ Hauxe baita zure herri aukeratuaren alde egiteko, nire asmoa betetzeko eta gure aurka jaiki diren etsaiok hondatzeko ordua». ⁶ Ondoren, Holofernesen burualdean zegoen ohe-zutaberaino joan, beraren ezpata hartu, ⁷ ohera hurbildu, Holofernesi buruko ileetatik heldu eta esan zuen: «Jauna, Israelen Jainkoa, emadazu indarra une honetan!» ⁸ Eta bere indar guztiaz Holofernesi lepoan bi zartada eman eta burua moztu zion. ⁹ Gero, gorpua biraka ohetik kanpora bota, zutabeetako oihalak kendu eta atera egin zen berehala. Juditek mirabeari eman zion burua ¹⁰ eta honek janari-zorroan sartu zuen. Eta bi emakumeak batera atera ziren oihal-etxolatik, ohi zuten bezala, otoitz egitera. Kanpalekua zeharkatu, sakana inguratu eta, maldan gora igoz, Betulia hiriko ateetara heldu ziren.
Judit Betuliara itzuli
¹¹ Urrutitik, Juditek oihu egin zien atezain zeudenei: «Ireki, ireki atea! Geurekin dugu Jainkoa, eta erakusten du oraindik ere bere kemena Israelen alde eta bere indarra etsaien aurka, gaur bertan egin duen bezala».

¹² Hiriko gizonek, Juditen ahotsa entzutean, ateetara lasterka jaitsi eta dei egin zieten hiriko arduradunei. ¹³ Denak etorri ziren lasterka, txikienak eta handienak, sinestezina iruditzen baitzitzaien Judit itzuli izana. Ireki zuten atea, hartu zituzten bi emakumeak eta, argi egiteko sua pizturik, inguratu egin zituzten.

¹⁴ Juditek esan zien ahots handiz: «Goretsazue Jainkoa, goretsi! Goretsazue Jainkoa, ez baitio ukatu bere errukia Israeli. Gaur gauean, nire eskuz, hondatu egin ditu etsaiak». ¹⁵ Gero, burua zorrotik atera, denei erakutsi eta esan zien: «Hona hemen, asiriar gudarostearen gudalburu nagusia zen Holofernesen burua! Eta hona beraren ohe-sabaiko oihalak: hauexen azpian zetzan, erabat mozkortua. Emakume baten eskuz jo eta hil du Jaunak. ¹⁶ Neure bidean zaindu nauen Jaun biziarengatik diotsuet nire aurpegiak liluratu duela Holofernes, bere kalterako; baina ez duela nirekin ni lohitu eta lotsaraz nazakeen bekaturik egin». ¹⁷ Jende guztia zeharo txunditua gelditu zen eta, makurturik, Jainkoa gurtu zuten, denek batera esanez: «Goretsia zu, gure Jainko hori, zuk suntsitu baitituzu gaur zeure herriaren etsaiak!»

¹⁸ Oziasek esan zion Juditi: «Bedeinka zaitzala, ene alaba, goi-goiko Jainkoak lurreko emakume guztien gainetik; goretsia zeru-lurrak egin zituen Jainko Jauna, berak gidatu baitzaitu gure etsaien nagusiaren burua moztera. ¹⁹ Jainkoaren indarraz oroituko den herriari ez zaio inoiz ere ahaztuko zuk Jainkoarengan izandako itxaropena. ²⁰ Eman biezazu Jainkoak beti goraldua izatea eta beraren ondasunak hartzea, zeure bizia arriskuan jarri baituzu, gure herria zeinen zanpatua zegoen ikusirik. Gure Jainkoaren aurrean zuzen jokatuz, gure hondamendia eragotzi duzu».

Eta herri osoak esan zuen: «Hala bedi! Hala bedi!»
Juditek erasorako deia egin

14. atala

¹ Juditek esan zion jendeari: «Entzun, senideok! Hartu buru hau eta eseki harresi gainean. ² Eta, eguna argitzen hasi eta eguzkia lur gainera ateratzean, har ditzala nork bere armak. Indarrean zaudeten gizon guztiok atera zaitezte hiritik kanpora. Zuetarik bat buruzagi harturik, egin asiriar aurretaldearen kontra lautadara jaisteko itxura. Baina ez jaitsi. ³ Horiek, armak harturik, beren kanpalekura joango dira eta asiriar gudarosteko gudalburuak esnatuko dituzte. Gudalburuok Holofernesen oihal-etxolara joango dira lasterka, baina ez dute aurkituko. Orduan, izutu egingo dira eta ihesi joango zuen aurretik. ⁴ Zuek eta Israelen lurraldeko bizilagun guztiek jarraitu beroriei eta beren ihesbidean hilko dituzue. ⁵ Hori guztia egin aurretik, ordea, deitu Akior amondarrari, Israel herria gutxietsi eta bera gure artera hiltzera bidali zuena ikusi eta bera dela aitor dezan».

⁶ Etorrarazi zuten, bada, Akior Oziasen etxetik. Heldu eta jendarteko gizon baten eskuan Holofernesen burua ikustean, zorabiatu eta lurrera erori zen. ⁷ Jaso zutenean, makurtu egin zen Juditen oinetaraino eta, beraren aurrean ahozpezturik, esan zuen: «Goretsia zu Judako oihal-etxola guztietan! Zure entzutea izango duten atzerri guztiak ikaratu egingo dira! ⁸ Baina esadazu egun hauetan egin duzun guztia».

Jende guztiaren erdian kontatu zion Juditek atera zen egunetik mintzatzen ari zen unera arte egindako guztia. ⁹ Juditek hitzaldia bukatzean, herriak oihu handiak egin zituen eta hiri osoa poz-deiadarrez bete zen. ¹⁰ Israelen Jainkoak egin zuena ikusirik, Akiorrek benetan sinetsi zuen Jainkoarengan, erdainkuntza egin eta Israel herriko kide bihurtu zen, bera eta ondorengoak gaurdaino.
Asiriarrak menperatu
¹¹ Eguna argitzean, eseki zuten harresian Holofernesen burua. Gizon bakoitzak bere armak hartu eta, taldetan antolaturik, irten ziren denak mendi-maldetara. ¹² Asiriarrek, ikusi zituztenean, horren berri bidali zieten beren gudalburuei, mila gizoneko taldeen buruei eta gainerako taldeburuei. ¹³ Hauek Holofernesen oihal-etxolara joan eta esan zioten Bagoari, Holofernesen arazoen arduradun nagusiari: «Iratzar ezazu gure jauna. Esklabo horiek gure kontra borrokatzera jaisteko ausardia izan dute. Denak garbi ditzagun nahi dute nonbait».

¹⁴ Sartu zen Bagoa eta barruko atea jo zuen, Holofernes Juditekin lo egongo zelakoan. ¹⁵ Baina, inork erantzuten ez zionez, atea ireki eta logelara sartu zen. Eta oinaulki gainean hilotz eta burua mozturik aurkitu zuen Holofernes. ¹⁶ Bagoak deiadar egin zuen oihu handiz, hasperenka, zotinka eta garrasika, eta bere jantziak urratu zituen. ¹⁷ Sartu zen gero Judit egondako oihal-etxolan eta, emakumea ez aurkitzean, gudariengana atera zen lasterka eta deiadarka: ¹⁸ «Errebelatu egin dira esklaboak! Emakume hebertar batek barregarri utzi du Nabukodonosor erregearen etxea! Horra, burua mozturik datza Holofernes lurrean!»

¹⁹ Hitz hauek entzutean, asiriar gudarostearen buruzagiek, erabat izuturik, jantziak urratu eta kanpalekuaren erdian oihu eta garrasi handiak egin zituzten.

15. atala

¹ Oihuak entzutean, gertatu zenaz txundituak gelditu ziren kanpalekukoak. ² Erabat ikaratu eta izuturik, elkarri itxaron gabe, denak batera sakabanatu eta ihesi joan ziren lautada- eta mendibideetan barrena. ³ Betulia inguruko mendietan zeudenek ere ihes egin zuten. Orduan, borrokarako gai ziren israeldar guztiak gainera etorri zitzaizkien. ⁴ Betomestaim, Bebai, Khoba, Kola hirietara eta Israelen lurralde osora mandatariak bidali zituen Oziasek, gertatuaren berri ematera eta etsaien kontra irten eta suntsi zitzatela eskatzera. ⁵ Hori entzutean, israeldar guztiak aldi berean atera ziren etsaien kontra eta Khobaraino eraso zieten. Jerusalemgo bizilagunak eta mendialdekoak ere, etsaien kanpalekuan gertatuaren berri eman zietenean, etorri ziren erasotzera. Galaad eta Galileakoek ere eraso zieten saihetsetik eta jipoi handia eman, etsaiak Damaskora eta inguruetara heldu ziren arte.

⁶ Betuliako beste bizilagunek asiriarren kanpalekura jaitsi eta ahal zuten guztia harrapatu zuten; ondasun askoren jabe egin ziren. ⁷ Israeldar gudariak, sarraskia egitetik itzultzean, kanpalekuan gelditu zenaz jabetu ziren; mendialde eta lautadako herrixka eta baserrietakoek ere harrapakin ugari hartu zuten, izugarrizko multzoa baitzegoen.
Garaipena ospatu
⁸ Joakim apaiz nagusia eta Jerusalemen bizi ziren israeldarren arduradun-biltzarrekoak Betuliara etorri ziren, Jaunak Israelen alde egina ikustera; bai eta Judit ikusi eta agurtzera ere. ⁹ Juditen etxean sartu, denek batera zorionak eman eta esan zioten: «Zu zara Jerusalemen aintza, Israelen harrotasunik handiena, gure herriaren ohore bikaina. ¹⁰ Hori guztia zeure eskuz egitean, zoriona ekarri diozu Israeli eta atsegin eman Jainkoari. Bedeinka zaitzala Jaun ahalguztidunak betierean!» Eta jende guztiak esan zuen: «Hala bedi!»

¹¹ Hogeita hamar egunez jendeak kanpalekuko harrapakinak hartzen jardun zuen. Juditi Holofernesen oihal-etxola eman zioten, bertan zeuden zilarrezko ontziteria, etzaulki, antosin eta altzari guztiekin. Juditek hartu eta bere mando gainean ipini zuen eta, gurdiak antolaturik, gainean metatu zuen dena. ¹² Israelgo emakume guztiak bera ikustera eta gorestera etorri ziren lasterka. Batzuek kantuan eta dantzan jardun zuten beraren omenez. Juditek makila apainduak hartu eta berarekin zeuden emakumeei eman zizkien. ¹³ Judit eta berarekin zeuden emakumeak olibo-adarrez koroatu ziren. Judit jende guztiaren aurrean zihoan, emakume-taldea gidatuz. Atzean israeldar gizasemeak zihoazen, armak eskuan eta koroak buruan, gorazarreak ezpainetan. ¹⁴ Orduan, Israel herriaren erdian, esker onezko kantu hau kantatu zuen Juditek, eta herri osoak ahots handiz erantzuten zion haren gorespenari.
Juditen gorespen-kantua

16. atala

¹ Juditek esan zuen:
«Hasi kantatzen ene Jainkoari danbolinekin, kanta Jaunari txilinekin, egin berarentzat gorespen-kantua, goratu eta dei egin beraren izenari! ² Gerrak desegiten dituen Jauna baita Jainkoa; herriaren erdian ezartzen du bere oihal-etxola. Berak libratu nau pertsegitzen nindutenen eskutik. ³ Iparraldeko mendietatik zetozen asiriarrak, milaka eta milaka gudarirekin. Haien jende-multzoak errekak bete zituen, haien zalditeriak mendixkak estali. ⁴ Gure lurraldeari su eman behar omen zioten, gure gazteak ezpataz sarraskitu, gure umeak lurrera jaurtiki, gure haurrak harrapatu, gure neskatxak bahitu. ⁵ Jaun ahalguztidunak, ordea, huts eragin die emakumearen eskuz. ⁶ Haien buruzagia ez zuten gudari gazteek bota, ez titanek zauritu, ez erraldoiek garaitu, baizik eta Juditek, Merariren alabak, zuen menperatu bere aurpegi ederraz. ⁷ Alargun-soinekoa erantzi zuen, israeldar atsekabetuak jaikiarazteko. Usaingarriz igurtzi zuen aurpegia, ⁸ xingolaz lotu ile-adatsa eta lihozko soinekoa jantzi, etsaia liluratzeko. ⁹ Juditen sandaliak begiak erakarri zizkion eta haren edertasunak txoratu. Ezpataz lepoa moztu zion! ¹⁰ Ikaratu egin ziren pertsiarrak Juditen ausardiagatik, mediarrak izutu haren kemenarengatik. ¹¹ Gure jende xeheak deiadarra bota eta etsaiak beldurtu; gure jende gaixoak oihu egin eta etsaiak izutu; haiek irrintzi egin eta etsaiak sakabanatu. ¹² Gizontto batzuek zituzten alderik alde zulatu; iheslari beldurti bailiran zauritu. Ene Jaunaren guduan hil ziren.

¹³ «Kantu berria kantatuko diot ene Jainkoari. Handia eta ospetsua zara, Jauna, miresgarria zeure indarrarengatik, garaituezina! ¹⁴ Zerbitza zaitzatela diren guztiek, zuk agindu eta hasi baitira izaten, zuk arnasa eman eta eratu zenituen. Inork ezin aurka egin zure ahotsari. ¹⁵ Zure aurrean mendiak dardaratu egingo dira beren oinarrietan, eta urperatuko, haitzak ezkoa bezala urtuko; begirune dizutenentzat, ordea, onbera zara zu. ¹⁶ Edozein opari txikiegi da, zuretzat usain gozoko izateko; gantzak oro ez dira ezer, zuri erre-oparitzat eskaintzeko. Jaunari begirune diona, ordea, beti handi da izango. ¹⁷ Zoritxarrekoak nire herriari eraso diezaioten nazioak! Jaun ahalguztiduna mendekatuko da epai-egunean; sua eta harrak bidaliko dizkie eta minez negar eginen dute betierean».

¹⁸ Jerusalemera heldurik, israeldarrek Jauna gurtu zuten. Eta herriak, garbikuntzak egin ondoren, erre-opariak, borondatezko eskaintzak eta gainerako emariak eskaini zituen. ¹⁹ Juditek tenplurako utzi zituen herriak eman zizkion Holofernesen gauza guztiak. Eta Holofernesen logelatik berak hartutako oihala erre egin zuen Jaunarentzat. ²⁰ Herriak hiru hilabetez egin zuen jai Jerusalemen, tenpluaren aurrean; Judit ere jende guztiarekin egon zen.
Juditen azken urteak
²¹ Egun haiek igaro ondoren, nor bere etxaldera itzuli zen. Judit ere Betuliara joan zen eta bere lurretan bizi izan zen. Ospetsua izan zen bere garaian herrialde osoan. ²² Gizaseme askok nahi izan zuen emaztetzat hartu, baina batekin ere ez zuen harremanik izan, beraren senar Manases hil eta hobiratuz gero.

²³ Judit luzaro bizi izan zen eta oso zahar izatera heldu: ehun eta bost urtera arte bizi izan zen bere senar zenaren etxean. Eta mirabea aske utzi ondoren, Betulian hil zen eta bere senar Manasesen hilobian ehortzi zuten. ²⁴ Israelek zazpi egunez egin zuen dolu berarengatik.

Hil aurretik, bere senar Manasesen ahaide eta bere ahaideen artean banatu zituen ondasunak. ²⁵ Judit bizi izan zen bitartean ez zituen inork ikaratu israeldarrak, ez eta Judit hil ondoren ere luzaroan.