VIII. Kapitulua
Zergez
Zergak, lurrak eta lanak sortutako ekoizpenaren zatiak dira, gobernuaren eskuetan uzten direnak hain zuzen; zergak, beti eta azken batean, kapitaletik edo herrialdearen beste sarreretatik ordaintzen dira.
Jadanik esan dugu herrialde baten kapitala finkoa zein zirkulatzailea izan daitekeela: bere iraupena luzea bada finkoa, eta zirkulatzailea, gutxi irauten badu. Izan ere, oso zaila da bereiztea non hasten den kapital finkoa edo non amaitzen den kapital zirkulatzailea, kapitalaren iraupenean neurtezinezko graduak baitaude. Herrialde bateko elikagaiak urtean behin kontsumitu eta berrekoizten dira gutxienez; langilearen arropa, ziurrenik, ez da denboraldi honetan kontsumitzen, eta berrekoizteko bi urte behar ditu; bien bitartean, bere etxebizitzak eta altzariek, hamarretik hogei urtera bitartean irauten dutela kontsideratzen da.
Herrialde batean urteko ekoizpena urteko kontsumoaren gainetik badago, herrialde horretako kapitala inkrementatu egin dela esaten da; urteko kontsumoak denboraldi bereko ekoizpena gainditzen badu, orduan, kapitala urritu egin dela esaten da. Beraz, kapitala ekoizpena handitu delako gehi daiteke, edo kontsumo ez-produktiboa gutxitu delako.
Gobernuaren kontsumoari zerga gehigarriak kobratuta erantzuten bazaio eta honen ondorioz populazioak sortutako ekoizpena gehitzen bada edo bere kontsumoa gutxitu, orduan, zergak sarreren gainean ipiniko dira eta nazio-kapitala aldatzeke geratuko da; baina, herriaren aldetik ekoizpen-gehikuntzarik edo kontsumo ez-produktiboa urritzerik ez badago, zergak kapitalaren gain ipiniko dira nahitaez, hots, kontsumo produktibora zuzendutako fondoak kaltetuko dira1.
Herrialdeko kapitala gutxitzen den proportzioan ekoizpena ere, derrigorrez, gutxitu egingo da; beraz, herriak edo gobernuak gastu ez-produktiboa egiten jarraitzen badu, urteroko ekoizpena etengabe gutxituko da, herri eta estatuaren baliabideak fite urrituko dira, eta ondorioz, miseria eta hondamendia berehala etorriko dira.
Azken hogei urte hauetako gobernu ingelesak gastu handiak egin dituen arren, herriaren ekoizpenaren gehikuntzarekin aisa konpentsatuko direnaren zalantza gutxi dago. Nazio-kapitala ez da inola ere gutxituta geratu; anitz gehitu da, eta herriaren urteroko sarrerak, bere zergak ordainduta ere, ziurrenik, garaiagoak dira gaur egun, geure historiaren edozein garaitan baino.
Aurreko hau frogatzeko, erreferentzia gisa har genitzake populazioaren gehikuntza, nekazaritzaren garapena, itsasgarraio eta ekoizpenaren aurrerakuntza, kaien eraikuntza, ubide ugarien irekiera, baita beste lan garesti ugarien egintza ere; honek guztiak kapital eta urteko ekoizpenaren hazkundea uzten du agerian.
Zergapetze hori gabe kapital-hazkuntza oraindik ere handiagoa izango zenaren zalantzarik ez dago. Metaketa-ahalmena gutxitzen ez duen zergarik ez dago. Zerga guztiak kapital edo sarreren gain ipintzen dira. Zergak kapitalaren gain ipintzen badira, derrigorrez, produkzio-industria erregulatuko duen fondoa gutxitu egingo da; jakina, fondo honek, hein batean produkzio-industriako kapitala erregulatuko du; sarreren gain ipintzen bada zerga, orduan, metaketa urrituko da edo zergaburuek ordaindu behar duten zerga-kopurua aurrera dezaten babestu, bizitzeko lehen mailako premiazko eta luxuzko kontsumo ez-produktiboak murriztuz. Zerga batzuek beste batzuek baino maila handiagoko ondorio nabariagoak sortuko dituzte; baina zergapetzearen kalte handiena ez dago bere objektuaren hautaketan, kolektiboki konputatutako ondorio orokorrean baizik.
Zergak ez dira derrigorrez kapitalaren gain ipintzen direnak, nahiz horren gain erori; ezta ere sarreren gain ipinitakoak, nahiz hauen gain ezarri. Nire urteko errenta 1.000£koa bada eta hauetatik 100£ zerga moduan ordaindu behar baditut, hori, zalantzarik gabe, nire errentaren gaineko benetako zerga izango da, gainontzeko 900£ gastatuta konformatzen banaiz behintzat; baina kapitalaren gaineko zerga izango da 1.000£ gastatzen jarraitzen badut. Nire 1.000£ko sarrerak sortzen duen kapitala 10.000£koa izan daiteke; kapital honen gainean ezartzen den ehuneko bateko zerga-tasak 100£ suposatuko luke; baina nire kapitalak berdina izaten jarraituko luke zerga hau ordaindu ostean, ni urtean 900£ gastatuz konformatuko banintz.
Pertsona batek bere bizi-mailari eta bere aberastasun-mailari eusteko, behin erdietsitakoaren gradu garaienean mantentzeko gogoa du eta honek zerga gehienak, kapitalaren gainekoak zein sarreren gainekoak, sarreren gainetik ordaintzera behartzen du; beraz, tributazioa handitu edo gobernuak bere gastuak gehitu ahala, biztanleen urteko asekuntzak urritu egingo dira, beren kapitalak eta sarrerak proportzionalki handitzen ez badira behintzat. Gobernuaren politikak aipatutako eginkizun horiek bultzatzea izan beharko luke, eta inola ere ez kapitalaren gaineko zergak sortzea; honela eginez gero, langile-klasea sostengatzeko fondoak urritu egingo dira, eta ondorioz, herrialdearen geroko ekoizpena murriztu egingo da.
Ingalaterran honelako joerarik ez da egon oinordetzari, legatuei eta beste zenbait gairi buruzko zergak sortu direnean. 1.000£ko legatu bat 100£ko zerga bati lotzen bazaio, legatu-hartzaileak 900£ko balioa eskuratzen duela kontsideratuko da eta ez du inolako sentimendurik izango bere gastuetatik zerga gisa ordaintzen duen 100£ko kopuru hori aurreratzeko, eta beraz, herrialdeko kapitala gutxituta geratuko da; baina berak benetan 1.000£ hartu baditu eta errentaren, ardoaren, zaldien, edo morroien gaineko zerga gisa 100£ ordaindu beharrean egongo balitz, ziurrenik, bere gastuak gutxituko lituzke, edo gehienez, ez lituzke inkrementatuko aipatu kopuru horretan, eta herrialdeko kapitala ez litzateke kaltetuta geratuko.
"Transferentziaren gaineko zerga, jabetza hildakoengandik bizidunengana igarotzen denean", Adam Smithek dioenez, "azken finean, berehala gainera, jabetza eskuratzen duen pertsonaren gain erortzen da. Lur-salmentaren gaineko zerga saltzailearen gain erortzen da guztiz. Saltzailea, beti, saldu beharrean aurkitzen da, eta ondorioz, baita eskura dezakeen prezioa onartu beharrean ere. Eroslea, bestalde, normalki ez da erosteko premian egoten, eta horregatik, berari komeni zaion prezioa besterik ez du emango. Lursaila kostatuko zaiona kontsideratzen du, zerga barne. Zenbat eta gehiago eman behar zerga ordaintzeko, orduan eta gutxiago emateko prest egongo da prezio moduan. Honelako zergak, ondorioz, beharrean dagoen pertsonaren gain erortzen dira, eta horregatik, oso krudelak eta zapaltzaileak izan behar dute. Tinbre-eskubideak eta bono-erregistro eta mailegu-kontratuen gaineko eskubideak, beti mailegu-hartzailearen gain erortzen dira, eta errealitatean honek ordaintzen ditu. Epaitegi-prozeduren gaineko eskubideak hartzailearen gain erortzen dira. Epaian dagoen balio kapitala bientzat urritzen da. Zenbat eta gehiago kostatu jabetza eskuratzea, orduan eta balio garbi txikiagoa izango du eskuratu ostean. Jabetza-transmisioei buruzko zerga guztiek, edozein izanda ere, jabetza baten balio kapitala gutxitzen duten heinean, lana mantentzeko erabiltzen diren fondoak ere urritu egiten dituzte. Zerga guztiak, gutxi gora-behera, ekonomiaren aurkakoak dira, baina Errege errentak inkrementatzen dituzte; errenta hauek, enplegu ez-produktiboak mantentzeko izaten dira, soilik langile ekoizkorrak mantentzen dituen herriaren kapitalaren kontura egindakoak, hain zuzen".
Baina hau ez da jabetza-transmisioei buruzko zergei egiten zaien objekzio bakarra; zerga honek, gainera, komunitatearentzat nazio-kapitalaren banaketa egokiena egitea eragozten du. Oparotasun orokorrerako, jabetza-mota guztien garraio eta elkarganbioentzat erraztasun gehiegi ezin daiteke egon, zeren eta era honek kapitala herrialdearen ekoizpena ahal den egokien haziko duten eskuetara irits dadin posible egiten baitu. "Zergatik nahi du pertsona batek lursail bat saldu?" galdetzen du Say jaunak. "Hau honela da lurra saltzeak beste enplegu bat eman diezaiokeelako, eskuratutako fondo horiek era ekoizkorragoan erabiliko baititu. Zergatik nahi du beste pertsona batek lursail hori erosi? Hau honela da bere kapitalak etekin txikia ematen diolako, enplegatzeke dagoelako, edo pentsatzen duelako honela erabilita bere mozkinak hobetu egingo direla. Elkarganbio honek herrialdeko errenta orokorra handitu egingo du, bi interesatuena ere handitu egingo baita. Baina, zergak hain handiak badira, elkarganbioak eragotzi artekoak, orduan, errenta orokorraren hazkundearentzat oztopo bihurtuko dira". Hala ere, zerga hauek biltzeko arrunt errazak dira, eta askok pentsa dezakete erraztasunek ondorio kaltegarri hauek konpentsatuko dituztela.