Laborantzako liburua/Neurri zaharren eta berrien bardinkantza

←X. Zenbat ogi hazi erain behar den lurtze arauka

XI. Neurri zaharren eta berrien bardinkantza

pages 80-85

XI.

Neurri zaharren eta berrien bardinkantza.

Aitak. Atzo erian narotzun egungotzat uzten nuela herrietako goldeak nolakoak diren chehatzea eta araren neurrira ekhartzea.
Semeak. Atsegin handirekin entzunen dut hori, ezen on da jakitea nahiz tratukotzat, nahiz bertze egileko askorentzat, zer aditzen den herri bakhotchean tokiko goldeaz.
Aitak. Hori ere hala da. Bainan nola eraintzez baitugu oraikoan aiphu, erranen dut, golde desbardio hekiek zembat hazi galdegiten duten bakotchak.
SEMEAK. Garbitasun handia izanen da hola
AITAK. Hasiko naiz Bayona aldetik , eta iraganen naiz Eskal-herri guzia gaindi.
Erran den Larrondo Atharraztarraren arabera, Bayonako eta Uztaritzeko kantoinamenduetako herrietan? goldeak badagokitza 41 ara eta 88 zantiara iraganik.
Beraz herri horietan erain behar laite 84 libera haziren ingurua golde lurrean.
Hazparrengo kantoinamenduan eta Khambon goldea egiten da 29 araz eta 16 zantiaraz, eta erain behar dira 58 libera hazi goldean.
Sarako goldeak badaramitza 27 ara eta 92 zantiara iraganik. Eraia behar dira 56 libera hazi.
Ezpeletan, Itsasun, Luhuson, Ainhoan eta Zuraiden, goldea egiten da 32 araz eta 32 zantiaraz; erran-nahi da 65 libera haziren eraintza.
Donibane - Lohizuko kantoinamenduko goldea da orotarik handiena. Badagokitza 46 ara eta 53 zantiara eta erdi hurran. 93 libera haziren eraintza.
Bidachungo kantoinamenduko goldean badira 24 ara eta 32 zantiara. 49 libera haziren eraintza.
Bastidako kantoinamenduan eta Akhamarren, goldeak idukitzen ditu 34 ara eta 19 zantiara hurran. 68 libera haziren eraintza.
Donibane-Garaziko eta Baigorriko kantoinamenduetako goldea egitea da 27 araz eta 57 zantiaraz. 55 libera haziren eraintza.
Heletako goldeak badagokitza 28 ara eta 57 zantiara. 59 libera haziren eraintza.
Oztibarreko goldean badira 25 ara eta 35 zantiara. 51 libera haziren eraintza.
Donaphalioko kantoinamendoan eta aiphatu ez-diren Iholdiko kantoinamenduko herrietan, goldeak badaramitza 28 ara eta 9 zantiara. 56 libera haziren eraintza.
Zubero guzian goldea egiten da 22 araz eta 40 zantiaraz. 45 libera baziren eraintza.
Horra nolakoak diren erran den murde Larrondoren khontuak Eskal-herriko goldeen gainean.
Jakinez geroz zembat ara lur den landa batean, erain zazu bi libera hazi arako , eta behar deo guzia izanen da.
Semeak. Hori ongi da, bainan edo-zein landa ez-da izanen cbuchen-chuchena ez goldekoa, ez bi goldekoa. Gertha daite golde bat eta erdikoa edo hiru laurdenetakoa, gutiago edo gehiago.
Aitak. Hala da. Chuchen jakin daiteke ordean. Lur guziak aldizka neurtuak izatu dira. Kadastrako errechistroan guziak izendatuak dira. Aski da herriko-etchera goatea eta nork-berak han ikhasiko du zembat ara dagokan landa bakhotchak.
Semeak. Bi libera hazi arako, nahi dut; ¿bainan zembat untzako libera?
Aitak. Hamasei untzakoa.
Semeak. ¿ Ez-othe zen hobe izanen orai arteo bezala lakha kontuka egitea?
Aitak. Ez, lakhelan eta gailzeruetan makhur gehiago da phisuetan baino. Ez bakharrik herritik herrira, bainan etchetik etchera gaitzeruak desbardinak dira. Enganatzaile askok badituzte orobat bi gaitzeru , bata erospenetako eta bertzea salpenetako.
Neurtzeko moldeak ere hainitz egiten du. Horrengatik ez-da deus-ere phisua bezain chuchenik , eta hobeena laiteke gaitzeru eta lakha guziak surat ematea.