XXX. Kapitulua
Eskari eta eskaintzaren eragina prezioetan
Ekoizpen-kostua da, azken finean, merkantzien prezioa erregulatzen duena, eta ez, sarritan esaten den bezala, eskaintza eta eskariaren arteko proportzioa; eskaintza eta eskariaren arteko proportzioak denboraldi batez benetan eragin diezaioke merkantzia baten merkatu-balioari, beronen eskaintza ugaria edo urria den artean, eskaria gehitu edo gutxitu denaren arabera; baina ondorio honek behin-behineko iraupena izango du.
Murritz ezazue kapelen ekoizpen-kostua eta prezioa, beren prezio natural berrira eroriko da, eskaria bikoiztu, hirukoiztu edo laukoiztu arren. Urri ezazue gizakien bizirauteko kostua, bizitzeko behar diren elikagai eta arropen kostua urritu delako eta, azken batean, alokairuak jaitsiko dira, nahiz behargin-eskaria asko gehitu.
Merkantzien prezioa soilik eskaintza eta eskari, edo eskari eta eskaintzaren proportzioaren menpe dagoenaren iritzia ia axioma bihurtu da Ekonomia politikoan, eta zientzia horretan errore asko sartzeko iturburua izan da. Iritzi hauek Buchanan jauna bultzarazi dute esatera, alokairuak ez dituela hornigaien igoera edo beherakadak eragiten, eskulan-eskariak eta -eskaintzak baizik; eta alokairuen gaineko zerga batek ez lituzke alokairuak igoko eskulan-eskaria eta -eskaintzaren arteko proportzioa ez bailuke aldatuko.
Ezin daiteke esan merkantzia baten eskaria gehitu egiten dela beretik erosi edo kontsumitzen den kantitatea ez bada gehitzen; eta honelako egoeran ere, bere diruzko balioa igo daiteke. Beraz, diruaren balioa behera etorriko balitz, merkantzia guztien prezioa igoko litzateke, erosle bakoitza desiratzen egongo bailitzateke erosketa honetan lehen baino diru gehiago gastatzeko; baina nahiz bere prezioa ehuneko 10 edo 20 igo, lehen baino kantitate handiagoa ez bada erosten, nire ustez, onartezina litzateke esatea, merkantziaren prezio-aldaketa bere eskariaren gorakadak sortu duela. Bere prezio naturala, bere diruzko ekoizpen-kostua, benetan aldatuko litzateke diruaren balioa aldatu delako; eta eskarian gehikuntzarik emateke, merkantziaren prezioa, naturalki, bere balio berrira doituko litzateke.
"Ikusi dugu", dio Say jaunak, "ekoizpen-kostuak gauzak eror daitezkeen prezio apalena finkatzen duela: prezio horretatik behera denbora luzean ezin daiteke egon, bestela ekoizpena gelditu edo gutxitu egingo baita". II. Bol. 26. orr.
Gero esaten du, meategiak aurkitu ondoren urre-eskaria bere eskaintza baino proportzio handiagoan gehitzean, "bere prezioa ondasunetan hamarretik batera erori ordez, lautik batera besterik ez zela erori; hau da, bere prezio naturala jaitsi zenaren proportzioan erori ordez, eskaintzak eskaria gainditzen zuen proportzioan erori zen"1. "Merkantzia guztien balioa, beti, bere eskariaren proportzio zuzenean igotzen da, eta eskaintzarekiko alderantzizko proportzioan".
Iritzi berdina azaltzen du Laudardale-ko konteak.
"Baliagarri diren gauza guztiak balio-aldaketak izateko gai direnez, une batez suposatzen badugu edozein substantziak bere balio funtsezkoa eta finkoa dituela eta era berean honen kantitate zehatz batek, edozein egoeratan, beti balio berdina duela, orduan, gauza guztien balio-maila, neurri finko horrekin alderatuta, beren kantitate eta beren eskariaren arteko proportzioan aldatu egingo litzateke, eta merkantzia guztiak beren balioan aldaketak izateko moduan egongo lirateke, lau egoera desberdin hauengatik:
1. "Bere kopurua gutxitzeagatik, bere balioa igo egingo litzateke.
2. "Bere kopurua handitzeagatik, bere balioa gutxitu egingo litzateke.
3. "Bere eskaria handitzeagatik, bere balioak gehikuntza izan lezake.
4. "Eskaririk ez egoteagatik, bere balioa urri liteke.
"Hala ere, begi-bistakoa denez, ez dago balio finko eta funtsezkoa daukan merkantziarik, beste merkantziak neurtzeko balio egokia izango duena; horregatik, Gizateria behartuta dago balioaren neurri praktiko bat hautatzera; eta neurri hau, balioa aldatzen duten lau zergati horiek gutxien eragin behar dute.
"Beraz, hizkuntz arruntean edozein merkantziaren balioaz ari garenean, balio hori denboraldi batetik bestera alda daiteke zortzi kontingentzia desberdinengatik:
1. "Gorago aipatu diren lau zirkunstantzia horiek direla eta, hain zuzen, guk balioa azaldu nahi dugun merkantziarekin erlazionatuta".
2. "Lau zirkunstantzia horien ondorioz, baina balio gisa hartu dugun merkantziarekin erlazionatuta"2.
Hau egia da merkantziak monopolizatuak daudenean, eta denboraldi mugatu baten barruan beste merkantzia guztien merkatu-prezioa denean. Kapela-eskaria bikoiztuko balitz, bere prezioa berehala igoko litzateke, igoera behin-behinekoa izango litzateke, baldin eta kapelen ekoizpen-kostua edo beren prezio naturala ez bada igotzen. Nekazal zientzian aurkikuntza handi bat egon dela eta, ogiaren prezio naturala ehuneko 50ean eroriko balitz, eskaria ez litzateke asko handituko, inork ez bailuke nahiko bere beharrizanak asetzeko baino gehiagoko kopururik; eta eskaria gehituko ez litzatekeenez, eskaintzak ere berdin jarraituko luke, zeren eta merkantzia bat ez da eskaintzen ekoitz daitekeelako, eskaria daukalako baizik. Beraz, hemen daukagu kasu bat eskaintza eta eskaria ia aldatzeke; eta aldatu badira, proportzio berdinean egin dute; hala ere, ogiaren prezioa ehuneko 50 eroriko da, diruaren balioak aldagaitz izaten jarraitzen duenean.
Gizabanako batek edo konpainia batek monopolizatzen dituen merkantzien balioa, Lord Lauderdalek ezarri zuen legearen arabera aldatzen da: saltzaileek beren kopurua handitzen duten heinean erori egiten da, eta igo egiten dira erosleek azaltzen duten gogoaren proportzioan; beren prezioak ez du zertan beren balio naturalarekin loturarik izan behar: lehiaketarekin lotuta dauden merkantzien prezioak, berauen kantitatea neurri apalean gehitu ahal bada, azken finean, ez dira eskaintzak eta eskariak duten egoeraren menpe egongo, beren ekoizpenaren kostua gehitu edo gutxitzen denaren menpe baizik.